سال کبیسه چیست؟ — هر آنچه باید بدانید | به زبان ساده

ما از سال کبیسه استفاده می‌کنیم تا تقویم خود را با فصل‌ها هماهنگ کنیم. در این مطلب می‌خواهیم بدانیم که سال‌های کبیسه چگونه کار می‌کنند و چند بار اتفاق می‌افتند؟

سال کبیسه چیست؟

سال کبیسه به سال‌هایی اطلاق می‌شود که یک روز اضافی یا مقطعی از یک روز به پایان کوتاهترین ماه یعنی اسفند اضافه شده و این ماه به جای ۲۹ روز ۳۰ روز می‌شود، این یک روز در تقویم میلادی به ماه فوریه اضافه می‌شود و این ماه به جای ۲۸ روز ۲۹ روز خواهد شد. این روز بین المللی معمولاً به عنوان روز کبیسه نامیده می‌شود. سال‌های کبیسه به جای 365 روز معمول 366 روز دارند و تقریباً هر چهار سال یکبار اتفاق می‌افتند.

چرا سال کبیسه داریم؟

روز کبیسه تقویم شمسی یا میلادی امروزی، تاریخ را با تغییر فصل‌ زمین که با حرکت به دور خورشید و شیب زمین حاصل می‌شود هماهنگ می‌کند. حدوداً 365٫242189 روز یا 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه برای چرخش زمین به دور خورشید زمان لازم است. در این حالت به این سال یک سال تروپیکال یا Tropical year می گویند و از اعتدال بهاری در ماه فروردین شروع می‌شود.

با این حال در تقویم 365 روز در سال در نظر گرفته می‌شود و اگر تقریباً هر چهار سال یک روز کبیسه در تاریخ ۲۹ اسفند اضافه نکنیم، هر سال تقویمی حدود 6 ساعت قبل از اینکه زمین انقلاب زمستانی خود را به دور خورشید کامل کند شروع می‌شود.

در نتیجه محاسبات زمانی ما به آرامی از Tropical year دور می‌شود و به صورت فزاینده‌ای از هماهنگی با فصول خارج می‌شود. با حدود 6 ساعت انحراف در سال، فصول در طی 100 سال حدود 24 روز تقویمی تغییر می‌کنند و اگر برای مدتی اجازه دهیم این اتفاق بیفتد، ساکنان نیمکره شمالی در فاصله چند قرن عید نوروز را در اواسط پاییز و اروپاییان جشن کریسمس را اواسط پاییز جشن می‌گیرند.

در حقیقت روزهای کبیسه با دادن زمان اضافی به زمین برای تکمیل یک حلقه کامل به دور خورشید این خطا را برطرف می‌کنند.

چرا هر 4 سال یک روز کبیسه اضافه نمی‌کنیم؟

اگر سال تروپیکال یا Tropical year دقیقاً 6 ساعت بیشتر از یک سال تقویمی با 365 روز بود می‌توانستیم از تقویم ژولینی که توسط «ژولیوس سزار» (Julius Caesar) پیشنهاد شده بود استفاده کنیم که بدون استثنا هر 4 سال یک روز کبیسه را اضافه می‌کرد. انحراف دقیقاً در طی 4 سال به 24 ساعت افزایش می‌یابد و زمین دقیقاً به یک روز زمان نیاز دارد تا بتواند در موقعیتی که چهار سال قبل در مدار خود داشته است برسد.

با این حال انحراف بین یک «سال عادی» (Common year) و «سال تروپیکال» (Tropical year) کمی کمتر از 6 ساعت است. در نتیجه در تقویم شمسی و میلادی با به کارگیری مجموعه‌ای از قوانین کمی پیچیده برای تعیین سالهای کبیسه این مسئله برطرف می‌شود. این روش برای تشخیص سال‌های کبیسه هنوز کامل نیست اما انحراف بسیار اندکی دارد.

چه کسی سال کبیسه را اختراع کرد؟

سال کبیسه در تقویم غربی برای اولین بار بیش از 2000 سال پیش توسط ژنرال رومی ژولیوس سزار معرفی شد. تقویم جولیان که به نام وی نامگذاری شد تنها یک قانون داشت: هر سال که به طور مساوی بر چهار تقسیم شود یک سال کبیسه خواهد بود. این فرمول سال‌های کبیسه زیادی تولید کرد و باعث شد تقویم جولیان از Tropical year با سرعت 1 روز در 128 سال دور شود. این امر تا زمان معرفی تقویم میلادی بیش از 1500 سال بعد که از تعدادی روز برای تنظیم مجدد تقویم ما با فصول صرف نظر شد اصلاح نگردید.

محاسبه سال کبیسه در تقویم شمسی و میلادی چگونه است؟

برای محاسبه سال کبیسه در تقویم شمسی روش واحدی وجود ندارد با این حال اگر باقیمانده تقسیم سال‌های بین ۱۳۴۳ تا ۱۴۷۲ بر عدد ۳۳ یکی از اعداد (۱-۵-۹-۱۳-۱۷-۲۲-۲۶ یا ۳۰) باشد آن سال کبیسه است. اما برای سال‌های بین ۱۲۴۴ تا ۱۳۴۲ به جای باقیمانده ۲۲ باید باقی‌مانده ۲۱ و بقیه اعداد داخل پرانتز باشد تا سال کبیسه در نظر گرفته شود.

فیلم آموزش مقدماتی کیهان شناسی و نجوم در فرادرس

کلیک کنید

در مورد سال‌های میلادی موضوع متفاوت است و سه شرط وجود دارد که به شرح زیر هستند:

1. اگر سال مورد نظر بر ۴ بخش پذیر باشد سال کبیسه است اما
2. اگر سال مورد نظر بر ۱۰۰ نیز بخش پذیر باشد سال کبیسه نخواهد بود.
3. با این حال اگر عدد مورد نظر بر ۴۰۰ بخش پذیر باشد سال کبیسه است.

برای مثال سال ۲۰۰۰ بر ۴ بخش پذیر بود و چون بر ۱۰۰ نیز قابلیت بخش پذیری داشت سال کبیسه در نظر گرفته نمی‌شد. با این حال چون بر ۴۰۰ نیز بخش پذیر بود سال کبیسه در نظر گرفته شد.

جمع بندی مطلب سال کبیسه

در این مطلب در مورد سال کبیسه و دلیل وجود آن در تقویم صحبت کردیم و تفاوت آن با یک سال تروپیکال و معمولی را نیز بیان کردیم. همچنین روش تعیین سال کبیسه را در تقویم شمسی و میلادی توضیح دادیم.