حروف ناصبه در عربی چیست؟ – از صفر تا صد + انواع، مثال و تمرین
حروف ناصبه در عربی یا به عبارتی دیگر «أدات نصب»، به کلماتی گفته میشود که بر سر فعل مضارع مینشیند و اعراب آن را منصوب میکند. این نوع حروف، انواع مختلفی دارند که نمونههایی از آنها را در این مطلب بررسی میکنیم. همچنین، از شرایطی که حروف ناصبه عربی باید داشته باشند تا بتوانند در معنای جمله تاثیرگذار باشند نیز صحبت میکنیم. در انتهای متن نیز میتوانیم با استفاده از تمرینها میزان یادگیری و دریافتمان از این مطلب را بسنجیم.
حروف ناصبه چیست؟
فرض کنید در موقعیتی قرار گرفتهاید که باید در آن مفهوم «میخواهم که او این مطلب را بفهمد» را به زبان عربی به فرد دیگری منتقل کنید. بخش ابتدایی جمله ساده است. چراکه میتوانیم به راحتی با آوردن فعل «أُریدُ» معنی «میخواهم» را برسانیم. اما برای ساخت بخش دوم جمله، یعنی آن بخشی که با حرف اضافه «که» شروع میشود، نیاز به استفاده از فرمول خاصی داریم. این فرمول خاص همان استفاده از حروف ناصبه در عربی است که به ما کمک میکند در جملات از افعال با مفهومهای مرکب استفاده کنیم. در این رابطه، میتوانیم جمله زیر را به کار ببریم.
أریدُ أن تَفهَمَ.
میخواهم که بفهمد.
به کلمه «أن» در جمله بالا دقت کنید. با وارد کردن آن بر سر فعل «تفهمَ» توانستیم معنی «که بفهمد» را بسازیم. به حرف أن و مشابه آن در زبان عربی حروف ناصبه میگویند. برای فهم بهتر به مثالهای زیر توجه کنید.
أخذتُ قلماً لِأکتُبَ رِسالةً.
قلم را گرفتم تا نامهای بنویسم.
إنتَظِرْ حتّی تَظهَرَ النَتیجة.
منتظر بمان تا که نتیجه آشکار شود.
لَنْ یَنجَحَ الکَسْلانُ.
تنبل موفق نخواهد شد.
مهمترین تغییراتی که این حروف در فعل مضارع ایجاد میکنند این است که اعراب آن را از حالت مرفوع به منصوب تغییر میدهد. در مورد افعال مفرد علامت انتهایی آنها به فتحه تغییر میکند. اما برای افعالی که جمع هستند «ن» انتهایی فعل برداشته میشود. برای درک بهتر به جدول زیر توجه کنید.
جدول صرف فعل مضارع و مضارع منصوب | |
فعل مضارع | فعل مضارع منصوب |
یکتبُ | أن یکتبَ |
َیکتبان | أن یکتبا |
یکتبون | أن یکتبوا |
تکتبُ | أن تکتبَ |
تکتبان | أن تکتبا |
یکتبن | أن یکتبن |
تکتب | أن تکتبَ |
تکتبان | أن تکتبا |
تکتبون | أن تکتبوا |
تکتبین | أن تکتبی |
تکتبان | أن تکتبا |
تکتبن | أن تکتبن |
أکتبُ | أن أکتبَ |
نکتبُ | أن نکتبَ |
انواع حروف ناصبه در عربی
در زبان عربی تعداد حروف ناصبه قابل توجه است. از میان انواع مختلف آن که شامل حروف «أن، لن، إذن، کی، لِ، لام تعلیل، لام جحود، فاء سببیه، حتی، ثم و أو» میشود، تعداد محدودی از آنها را با مثال بررسی خواهیم کرد.
حرف ناصبه أن
تا به اینجا یاد گرفتیم که تعداد کلمات شبیه به «أن» زیاد است. هنگام استفاده از کلماتی مثل «إنَّ، أنَّ، إن و أن» باید به علامتگذاری صحیح آنها توجه کنیم. چراکه هر یک از آنها ویژگیها و کارکردهای مخصوص به خودش را دارد.
حرف أن از جمله پرکاربردترین حروف ناصبهای است که در زبان عربی به کار میرود. به این کلمه «أن مصدریه» هم گفته میشود. با وارد شدن بر سر فعل مضارع، اعراب آخر آن را منصوب میکند. برای درک بهتر به مثالهای زیر توجه کنید.
أَطلُبُ منکِ أن تَرجِعي إلی بیتِکِ.
از تو میخواهم که به خانهات برگردی.
أَطلُبُ مِنکم أن تَرجَعوا إلی بیوتِکُم.
از شما میخواهم که به خانههایتان برگردید.
در صورتی که در جمله نوشته شده اعرابهای لازم وجود نداشته باشد، با به خاطر سپردن موارد زیر میتوانیم در مورد نوع کلمه أن در جمله تصمیم بگیریم. مواردی مثل:
- هرگاه جمله خبری باشد و اطلاعاتی را به مخاطب برساند ابتدای آن جمله با إنَّ شروع میشود. در صورتی که این جمله خبری در اواسط جمله باشد باید أنَّ را به کار برد.
- هرگاه جمله همراه با افعال حاوی امید، آرزو نگرانی و تقاضا باشد باید از فرمول أن + مضارع منصوب استفاده کنیم.
- در صورتی که بر حرف نون انتهای أنّ تشدید ببینیم باید بلافاصله بعد از آنها از اسم استفاده کنیم، چراکه از ادوات ناصبه نیستند.
حرف ناصبه لن
حرف لن از جمله حروفی است که علاوه بر تغییرات شکل ظاهری جمله در معنای آن نیز تغییرات قابل توجهی ایجاد میکند. با ورود لن بر سر فعل مضارع معنی آن به فعل مستقبل منفی تغییر میکند. در عین اینکه تغییرات مربوط به منصوب شدن فعل مضارع را نیز انجام میدهد. به مثالهای زیر و تفاوت معنایی آنها با یکدیگر توجه کنید.
لَنْ تَرجَعي إلی البیتِ.
تو به خانه باز نخواهی گشت.
لَنْ نَنساهُم أبداً.
هرگز آنها را فراموش نخواهیم کرد.
لن أطلبَ منکم أن ترجعوا إلی بیوتک.
از شما نمیخواهم که به خانههایتان بازگردید.
حرف ناصبه کَیْ
کی نیز در عمل همانند أن عمل میکند و به همان شیوه بر منصوب شد فعل مضارع تاثیر میگذارد. در برخی جملات شاهد آن هستیم که کیْ همراه با لِ به کار رفتهاست. یعنی این حرف ناصبه به صورت «لکیْ» در جمله به کار میرود. با این وجود تفاوتی در اصل منصوب کردن فعل مضارع بعد از آن ایجاد نمیشود. برای فهم بهتر به مثال زیر توجه کنید.
سَألَ الصدیقَ لِکَیْ یَعرِفَ مَکانِه.
از آن دوست سوال کرد تا که جایگاهش را بشناسد.
حرف ناصبه حتّی
با وارد شدن حتی بر سر فعل مضارع باید از ترکیب «تا این که، تا وقتی که» برای ترجمه در جملات استفاده کرد. در برخی موارد ممکن است با وارد شدن «حتی» به جمله، فعل مضارع معنی مستقبل پیدا کند. برای درک بهتر این نکات به مثالهای زیر توجه کنید.
یَسأَلُ حتّیَ یَعرِفَ المَعنی.
میپرسد تا وقتی که معنی را بفهمد.
أسْلَمتُ حتّی أدخُلَ الجَنَّة.
اسلام آوردم تا اینکه به بهشت وارد شوم.
حرف ناصبه لِ
در عملکرد همچون دیگر حروف ناصبه کار میکند با این تفاوت که جدای از فعل مضارع نیست و متصل به آن در جمله قرار میگیرد. از این رو برای ترجمه باید به انتهای فعل توجه کرد تا با «لِ» امر در صیغههای غائب اشتباه گرفته نشود. حضور این حرف ناصبه در کنار فعل مضارع در معنا نشان دهنده «دلیل انجام دادن کاری یا چیزی» محسوب میشود. برای درک بهتر به مثالی که در زیر نوشته شده توجه کنید.
أرجعُ لِآخُذَ حقیبتي.
برگشتم تا کیفم را پس بگیرم.
نکته: «لِ» و «حتّی» جزو حروف جر نیز به حساب میآیند. هرگاه کلمه بعد از آنها فعل باشد به حالت نصب عمل میکنند.
سوالات متدوال درباره حروف ناصبه عربی
در این بخش به برخی از سوالات مرتبط با مبحث حروف ناصبه عربی به اختصار پاسخ میدهیم.
حروف ناصبه در عربی چه حروفی هستند؟
به کلماتی مثل أن، لن، کَیْ، حتی و لِ که بر سر فعل مضارع میآید و آن را منصوب میکند، حروف ناصبه میگویند.
چرا از حروف ناصبه استفاده میکنیم؟
دلیل به کار بردن حروف ناصبه ایجاد تغییر در معنا و مفهوم جمله است. وقتی بخواهیم دلیل و علت انجام کاری را به زبان عربی توضیح بدهیم، میتوانیم از این حروف استفاده کنیم.
تمرین حروف ناصبه در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «حروف ناصبه در عربی»، میتوانید از تمرینهایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل ۴ سوال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسشها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، میتوانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جوابهای درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سوالات نیز بعد از هر آزمون آمده است.
با به کار بردن حرف ناصبه تغییرات مورد نیاز را در جملات اعمال کنید.
سوال۱: نذهب إلی المدرسة. نزورُ المدیرَ. (حتّی)
جواب: نذهبُ إلی المدرسة حتی نزورَ المدیر.
سوال۲: ستَنجَحُ الطالبات فی الإمتحانِ. (لن)
جواب: لن تنجحَ الطالبات فی الإمتحان.
سوال۳: أطلبُ منکم شیءً. أحضِروا بعض الفاکهة. (أن)
جواب: أطلبُ منکم أن تحضروا بعض الفاکهة.
سوال۴: یُخبِرَ الزوجُ زوجتَه خبراً. هو یترکُ المظلة في الشرکة.
جواب: یخبرُ الزوجُ زوجته أن یترک مظلة فی الشرکة.
جمعبندی
در این نوشته درباره حروفی که با حضورشان بر سر فعل مضارع آنها را منصوب میکند مطالبی یاد گرفتیم. فهمیدیم که حروف «أن، لن، کیْ، حتی و لِ» برای تغییر در معنای جمله و نشان دادن دلیل و علت انجام گرفتن برخی از کارها به کار میروند. از میان این حروف، حرف لن معنی فعل را به مستقبل منفی تغییر میدهد. همچنین یاد گرفتیم دو حرف «حتی» و «لِ» از جمله حروف جر نیز هستند و هرگاه بر سر فعل مضارع بیایند به حالت منصوبی عمل میکنند.
خیلی عالی بود
سلام علیکم . من عاشق زبان عربی و قرآن هستم و از سایت شما کمک می گیرم. شنیدن قرآن هم به من آرامش عجیبی می دهد. ممنون
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
سَألَ الصدیقَ لِکَیْ یَعرِفَ المَکانِه. ❌️
أظن أن الضمائر المتصلة عند الإضافة لا تقبل ألف و اللام
للكلمة التي صارت مضافة لها
المكانه خطأ ❌️و مكانه ✅️صحيح
عاشت إيدكِ
السلام علیکم
صُحِّحَ الخطأ. شُکراً لِمُرافقتنا في مجلة «فرادرس».