بتن اکسپوز چیست؟ — انواع، اجرا، ویژگی ها، مزایا و معایب — به زبان ساده

بتن اکسپوز یا بتن نما، یکی از روش‌های پرداخت نهایی سطح خارجی یا داخلی ساختمان‌ها است. این بتن، کاربرد گسترده‌ای در ساخت نمای بیرونی، نازک‌کاری دیوارها و پوشش‌دهی کف‌ها دارد. بتن اکسپوز در اغلب موارد با استفاده قطعات پیش ساخته تایل (کاشی کف) یا پنل (قطعات دیوار) اجرا می‌شود. در این مقاله، به معرفی انواع، نحوه اجرا، مزایا، معایب و نحوه نگهداری از بتن‌های اکسپوز می‌پردازیم.

نما چیست؟

«نما» (façade)، بخش خارجی یا داخلی ساختمان است که در معرض دید قرار دارد. در معماری ساختمان، نما به عنوان مهم‌ترین المان طراحی و مبنای ظاهر بخش‌های دیگر در نظر گرفته می‌شود. از دیدگاه مهندسی، نما بر روی مصرف انرژی سازه تاثیرگذار است. نما در مرحله نازک‌کاری ساخته می‌شود.

فیلم آموزش آشنایی با نمای ساختمان در فرادرس

کلیک کنید

نازک‌کاری چیست؟

نازک‌کاری، از روش‌های آماده‌سازی نمای خارجی یا داخلی ساختمان است که در آن، یک لایه به عنوان نما بر روی لایه‌های دیگر قرار داده می‌شود. در ساختمان‌سازی، نازک‌کاری به منظور ایجاد عایق حرارتی، افزایش مقاومت در برابر هوازدگی و بهبود ظاهر سازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی، نازک‌کاری آخرین مرحله در ساخت ساختمان است.

کف سازی چیست؟

«کف سازی» (Flooring)، اصطلاحی عامیانه برای پوشش‌دهی یا نصب المان‌های پوششی بر روی کف ساختمان است. این فرآیند، یکی از مراحل نازک‌کاری در نظر گرفته می‌شود. از پرکاربردترین المان‌های مورد استفاده برای کف‌سازی می‌توان به فرش، لمینت، کاشی و وینیل اشاره کرد. با وجود گزینه‌های متعدد برای نماکاری، نازک‌کاری و کف‌سازی، استفاده از بتن معماری یا بتن اکسپوز به عنوان پوشش نهایی سطوح داخلی و خارجی ساختمان روز به روز در حال گسترش است.

بتن معماری چیست؟

بتن، یکی از مصالح ساختمانی پرکابرد با تنوع بسیار زیاد در شکل، بافت و رنگ است. استفاده از بتن می‌تواند ظاهر و عملکرد سازه را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. بتن‌هایی که به عنوان نمای بیرونی و داخلی سازه مورد استفاده قرار می‌گیرند، اصطلاحا با عنوان «بتن معماری» (Architectural Concrete)، بتن تزئینی، بتن اکسپوز یا بتن نما شناخته می‌شوند.

بتن اکسپوز چیست؟

بتن نما یا «بتن اکسپوز» (Exposed Concrete)، یکی از انواع بتن‌های معماری است که به عنوان پرداخت نهایی سطوح داخلی و خارجی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فیلم مجموعه آموزش مهندسی معماری – مقدماتی تا پیشرفته در فرادرس

کلیک کنید

در واقع، هر بتنی که سطح آن در معرض دید قرار داشته باشد را می‌توان به عنوان بتن اکسپوز در نظر گرفت.

تاریخچه بتن اکسپوز به چه زمانی باز می‌گردد؟

اولین کاربرد مدرن بتن اکسپوز در یکی از کلیساهای بزرگ فرانسه در سال 1922 میلادی (1301 شمسی) با استفاده از قطعات پیش ساخته بود. در سال 1963 میلادی (1342 شمسی)، بتن اکسپوز برای اولین بار به صورت درجا در مرکز هنرهای بصری کارپنتر دانشگاه هاروارد مورد استفاده قرار گرفت. نتیجه این پروژه به قدری رضایت‌بخش بود که باعث گسترش بسیار زیاد بتن اکسپوز در سال‌های 1965 تا 1990 میلادی (1344 تا 1369 شمسی) شد. استفاده از سطح بتن به عنوان نمای اصلی ساختمان، پیشرفت‌ها و نوآوری‌های زیادی را در ساخت قالب بتن، اصلاح طرح اختلاط، کیفیت قالب نما، روش‌های بتن ریزی و تراکم به همراه داشت. این پیشرفت‌ها، امکان بهبود یکنواخت رنگ و بافت در تمام بخش‌های سازه را فراهم کردند.

کاربرد بتن اکسپوز چیست؟

کاربرد اصلی بتن اکسپوز، پرداخت نهایی سطوح داخلی و خارجی ساختمان با بافت بتنی است. از این‌رو، بتن اکسپوز برای نمای بیرونی، سطح دیوار، کف، پشت بام و سطوح وسایل داخل ساختمان (میز، اپن آشپزخانه و غیره) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بتن اکسپوز چگونه اجرا می‌شود؟

بتن‌های اکسپوز معمولا به یکی از روش‌های درجا یا پیش ساخته اجرا می‌شوند. عملکرد مورد انتظار از بتن‌های اکسپوز درجا یا پیش ساخته یکسان است. با این وجود، الزامات طراحی و اجرایی آن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. روش پیش ساخته از سرعت بالاتر و روش درجا از امکان اجرای طرح‌های پیچیده‌تر بهره می‌برد.

فیلم آموزش آشنایی با نمای ساختمان در فرادرس

کلیک کنید

بتن اکسپوز پیش ساخته چیست؟

«بتن معماری پیش ساخته» (Architectural Precast Concrete)، در کارخانه و به صورت کاملا کنترل شده ساخته می‌شود. بتن اکسپوز پیش ساخته، دارای ابعاد متنوع و روش‌های ساخت متفاوت با بتن‌های پیش ساخته معمولی است. به دلیل استفاده در معماری ساختمان، پرداخت این نوع بتن توسط روش‌هایی نظیر اسیدکاری، واش بتن، سندبلاست، برس زنی، چکش‌کاری یا تزریق رنگ‌دانه صورت می‌گیرد. قطعات بزرگ بتن اکسپوز پیش ساخته با عنوان پنل و قطعات کوچک آن با عنوان تایل (کاشی) شناخته می‌شوند. از مزایای این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سفارش پنل‌ها در ابعاد دقیق و متناسب با سطح مورد نظر
• سرعت اجرای بالا
• به حداقل رسیدن هدررفت مصالح
• تولید بتنی با کیفیت بالاتر (چگالی و مقاومت مناسب)
• تنوع رنگ، پرداخت، رویه، شکل و اندازه
• کاربری چندگانه پنل‌ها به عنوان عضوهای سازه‌ای و تزئینی

بتن اکسپوز پیش ساخته به صورت خودنگهدار یا متصل به اسکلت سازه اجرا می‌شود. هر چه چگالی بتن مورد استفاده پایین‌تر باشد، قابلیت خودنگهداری آن بیشتر خواهد بود. پنل‌هایی با ضخامت حدود 150 میلی‌متر معمولا به گونه‌ای طراحی می‌شوند که طول آن‌ها فاصله بین دو ستون یا کف مجاور را پوشش دهد. این طراحی، مسئله نگهداری از پنل را برطرف می‌کند.

ساخت پنل‌های پیش ساخته بتن اکسپوز توسط قالب‌های مخصوص چوبی یا شیشه‌ای انجام می‌گیرد. در برخی از موارد، پیش از بتن‌ریزی، قفسه‌های آرماتور درون قالب جانمایی می‌شوند. پنل‌ها را می‌توان به گونه‌ای ساخت که امکان اتصال راحت و مناسب آن‌ها به المان‌های دیگر نظیر لایه‌های عایق و پنجره‌ها وجود داشته باشد. پس از قالب‌برداری، سطح بتن اکسپوز با استفاده از روش‌های مختلف پرداخت می‌شود تا به ظاهر مورد نظر برسد.

پس از انتقال پنل‌های پیش ساخته به محل پروژه، با توجه به ابعاد و وزن، جانمایی آن‌ها توسط دست، جرثقیل یا دیگر تجهیزات جابجایی صورت می‌گیرد. اگر سازه برای استفاده از بتن اکسپوز طراحی شده باشد، نیازی به نصب داربست برای جانمایی و اتصال پنل‌ها به سازه وجود ندارد. در این شرایط، پنل‌ها به راحتی در محل طراحی شده تنظیم می‌شوند.

بتن اکسپوز درجا چیست؟

«بتن معماری درجا» (Architectural Cast-In-Place Concrete)، با استفاده از قالب‌های مخصوص و به طور درجا بر روی سطح مورد نظر اجرا می‌شود. اجرای درجای بتن اکسپوز، نیازمند دقت و نظارت زیاد است. پارامترهای زیادی بر روی کیفیت نهایی این بتن تاثیرگذار هستند که از آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قالب و سیستم مورد استفاده برای اتصال قالب‌ها
• طرح اختلاط بتن، نوع سیمان و سنگدانه (شن و ماسه) مورد استفاده
• نوع و میزان رنگدانه‌ها
• نوع رهاساز قالب (متناسب با طرح اختلاط)
• روش آماده‌سازی سطح نظیر سنباده، شستشو، پولیش و سندبلاست
• عملیات‌های پرداخت نهایی نظیر جلا دادن، پوشش‌دهی و غیره

از بین موارد بالا، طرح اختلاط بتن از اهمیت بیشتری برخوردار است. دستیابی به مشخصات مقاومتی و ظاهری بتن اکسپوز، به میزان زیادی به طرح اختلاط آن بستگی دارد.

طرح اختلاط بتن اکسپوز درجا چگونه انتخاب می‌شود؟

به منظور تراکم مناسب بتن معماری درجا و رسیدن به مقاومت مورد نظر، مخلوط باید از کارایی (اسلامپ) مناسب برخوردار باشد. وظیفه ارائه الزامات طراحی بر عهده مهندس معمار و وظیفه تعیین مقاومت طراحی سازه بر عهده مهندس عمران است.

فیلم آموزش تکنولوژی بتن و اختلاط آن در فرادرس

کلیک کنید

یکنواختی رنگ و بافت، جداشدگی مصالح و لکه‌های سطحی به طرح اختلاط بتن اکسپوز بستگی دارند. به عنوان مثال، برای دستیابی به ویژگی‌های ظاهری زیر، باید از سنگدانه‌هایی با توزیع دانه‌بندی و مشخصات مخصوص استفاده کرد:

• بافت یکنواخت: سنگدانه‌های درشت هم‌اندازه به همراه مقدار کمی ماسه ریز
• سطح بدون حفره: سنگدانه‌هایی با توزیع گسسته بدون ذرات درشت ماسه و ذرات ریز شن
• رنگ‌بندی متغیر: ماسه‌هایی با رنگ‌بندی متفاوت
• رنگ شفاف: سنگدانه‌هایی با رنگ تیره

به طور کلی، نسبت سیمان:شن:ماسه برای طرح اختلاطی با سنگدانه‌های گسسته باید بین 1:2:5 تا 1:3:5 باشد. ماسه بنایی، پرکاربردترین سنگدانه ریز مورد استفاده در بتن اکسپوز است.

نکته: طراحی و اجرای بتن اکسپوز (بتن‌های معماری درجا)، مطابق با استاندارد ACI 303 انجام می‌گیرد.

انواع بتن اکسپوز کدام هستند؟

بتن‌های اکسپوز از تنوع بسیار بالایی بهره می‌برند. این بتن‌ها بر اساس کاربری، رنگ، بافت و شکل به انواع زیر تقسیم می‌شوند:

• بتن اکسپوز بر اساس کاربری
  • نمای بیرونی
    • دیوارهای بیرونی
    • پشت بام
  • فضای داخلی
    • دیوار
    • کف
    • سقف
    • دکوراسیون (المان‌های تزئینی، میز، اپن آشپزخانه)
• بتن اکسپوز بر اساس رنگ
  • معمولی (مطابق با رنگ بتن معمولی و سیمان مورد استفاده در آن)
  • رنگی (مطابق با رنگ سنگدانه‌های رنگی یا رنگدانه‌های اضافه شده به ترکیب)
    • تک رنگ
    • چند رنگ
• بتن اکسپوز بر اساس بافت
  • صیقلی
  • زبر
• بتن اکسپوز بر اساس شکل
  • استاندارد (مربعی یا مستطیلی)
    • معمولی (طرح‌دار یا بدون طرح)
    • سه بعدی
  • سفارشی (شش ضلعی، مثلثی غیره)
    • معمولی
    • سه بعدی

همان‌گونه که مشاهده می‌کنید، تنوع تایل‌ها و پنل‌های بتن اکسپوز بسیار زیاد است. البته معمولا برای نمای بیرونی و اکثر سطوح بزرگ داخلی از پنل‌های معمولی استفاده می‌شود. چراکه در اغلب موارد، اجرای بتن‌های اکسپوز سه‌بعدی برای سطوح بسیار بزرگ اقتصادی نیست. در ادامه به معرفی برخی از انواع پرکابرد بتن‌های اکسپوز می‌پردازیم.

بتن اکسپوز در طراحی خارجی چه کاربردی دارد؟

بتن اکسپوز را می‌توان به عنوان نمای خارجی یا سقف ساختمان مورد استفاده قرار داد.

بتن اکسپوز نما چیست؟

بتن اکسپوز نما، یکی از پرکاربردترین انواع بتن‌های اکسپوز است که با نصب پنل‌های پیش ساخته بتنی به عنوان نمای بیرونی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ساختمان‌های بتنی پیش ساخته، دیوارهای خارجی علاوه بر عملکرد سازه‌ای، نقش بتن اکسپوز نما را بازی می‌کنند. البته امکان اجرای پنل‌های نسبتا نازک بر روی دیوارهای سازه‌های درجا نیز وجود دارد. استفاده از بتن‌‌های سبک (فوم بتن، بتن اتوکلاو، بتن با سنگدانه‌های سبک و غیره) می‌تواند عملکرد عایق سازه را نیز بهبود بخشد.

بتن اکسپوز بام چیست؟

بتن اکسپوز بام، یکی دیگر گزینه‌های موجود برای اجرای بام‌های شیروانی با استفاده از مواد بتنی است. تایل‌های این نوع بتن معمولا دارای پروفیل‌های S شکل، SS شکل و مسطح با طرح‌های مشابه چوب هستند. بتن‌های اکسپوز بام معمولا در رنگ‌های خاکستری روشن (بتن معمولی)، قهوه‌ای (چوبی)، قرمز (رسی) و خاکستری تیره (سنگی) مورد استفاده قرار می‌گیرند. این بتن‌ها از دوام بسیار بالا با طول عمر بین 50 تا 60 سال برخوردار هستند.

بتن اکسپوز در طراحی داخلی چه کاربردی دارد؟

بتن اکسپوز به عنوان یکی از المان‌های طراحی داخلی برای پرداخت کف، دیوار و سقف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فیلم آموزش اصول معماری و طراحی فضاهای داخلی در فرادرس

کلیک کنید

بتن اکسپوز کف چیست؟

پنل‌ها و تایل‌های بتن اکسپوز با شکل‌ها و طرح‌های متنوع برای کف‌سازی فضاهای داخلی ساختمان نظیر اتاق‌ها، آشپزخانه، حمام و دستشویی قابل استفاده است. البته به دلیل رفت و آمدهای زیاد، احتمال افتادن وسایل، ریختن مواد و تماس با رطوبت، بتن‌های اکسپوز کف به نگهداری بیشتری نسبت به نواحی دیگر نیاز دارند. علاوه بر این، به دلیل عملکرد سازه‌ای کف‌ها در ساختمان، امکان استفاده از تایل‌های سه‌بعدی بتن اکسپوز فراهم نیست. با این وجود، اجرای بتن اکسپوز کف ساده‌تر از نواحی دیگر است.

بتن اکسپوز دیوار چیست؟

پنل‌ها و تایل‌های بتن اکسپوز، برای ایجاد فضای داخلی اتاق‌ها به صورت کلاسیک، مدرن و تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با وجود اجرای پیچیده این بتن‌ها بر روی دیوار نسبت به کف، آزادی عمل بسیار بیشتری برای ابعاد و شکل انتخابی وجود دارد. به علاوه، با به کارگیری مصالح مخصوص در بتن‌های اکسپوز دیوار، امکان افزودن عایق صوتی و حرارتی به فضای داخلی نیز فراهم می‌شود. البته توجه داشته باشید که در صورت اجرا در محیط‌های مرطوب، این بتن‌ها مانند تایل‌های کف به نگهداری بیشتری نیاز خواهند داشت.

بتن اکسپوز سقف

استفاده از پنل‌ها و تایل‌های بتن اکسپوز برای سقف، به اندازه کف و دیوار رواج ندارد. در این حالت، به دلیل وزن نسبتا بالای المان‌های بتنی، اجرای آن‌ها نسبت به حالت‌های دیگر دشوارتر خواهد بود. با این وجود، در صورت اطمینان و رعایت ملاحظات ایمنی، اجرای بتن‌های اکسپوز سقف با تایل‌ها و پنل‌های سبک‌تر می‌تواند باعث یکپارچگی طراحی فضای داخلی شود.

بتن اکسپوز در المان‌های دیگر فضای داخلی

از بتن اکسپوز می‌توان برای تطبیق المان‌های دیگر فضای داخلی با یکدیگر نیز استفاده کرد. به عنوان مثال، سنگ‌های گرانیتی سنگ اپن آشپزخانه، سطح میز‌های داخلی، وان حمام، روشویی‌ها و دیگر المان‌های داخلی با استفاده از بتن‌های اکسپوز قابل جایگزین شدن هستند.

بتن اکسپوز رنگی چیست؟

بتن‌های اکسپوز در اغلب موارد با رنگ طبیعی خود (خاکستری) مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این وجود، در صورت نیاز به اجرای بتن‌هایی با رنگ‌های دیگر می‌توان از سنگدانه‌های رنگی، رنگدانه‌ها یا پوشش‌های رنگی استفاده کرد. تنوع رنگ، از ویژگی‌های مثبت بتن‌های اکسپوز به شمار می‌رود.

بتن اکسپوز سه بعدی چیست؟

بتن اکسپوز سه بعدی، تایل‌هایی با طرح سه‌بعدی است که اغلب به منظور ایجاد نمای مدرن و تزئینی در فضای داخلی ساختمان بر روی دیوارها اجرا می‌شود. این تایل‌ها معمولا کوچک‌تر از تایل‌های معمولی بتن‌های اکسپوز هستند. هزینه ساخت و اجرای بتن‌های اکسپوز سه‌بعدی نسبتا زیاد است.

ملاحظات نصب بتن اکسپوز چه هستند؟

نحوه اجرای پنل‌ها و تایل‌های بتن اکسپوز مشابه دیگر المان‌های مورد استفاده برای پوشش دیوار و کف است. البته ملاحظاتی برای نصب بتن اکسپوز وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

• قطعات بتن اکسپوز سنگین‌تر از دیگر المان‌های نما و کف هستند.
• جابجایی و اجرای قطعات بتن اکسپوز باید با احتیاط انجام شود. انداختن و روی هم قرار دادن این قطعات می‌تواند به ساختار بتن و نمای سازه آسیب برساند.
• درزبندی سطح و پرداخت صیقلی آن می‌تواند از ایجاد لکه بر روی نما جلوگیری کند.
• در صورت استفاده از دوغاب رنگی بین قطعات، باید امکان ایجاد لکه‌های رنگی بر روی سطح بتن بررسی و جلوگیری شود.
• پس از شروع نصب، باید از پوشش کامل چسب زیر قطعات اطمینان حاصل شود. با برداشتن یکی از قطعات می‌توان این مورد را بررسی کرد. پوشش کمتر از 90 درصدی سطح زیر بتن غیر قابل قبول است.
• به دلیل وزن بتن، باید از اتصالات دیگر برای نگهداری قطعات بتن اکسپوز استفاده کرد.

اجرای بتن اکسپوز چگونه انجام می‌شود؟

اجرای بتن‌های اکسپوز پیش ساخته فرآیند ساده‌ای دارد. در اکثر مواقع، تجهیزات مورد نیاز برای اجرای این نوع بتن مشابه یکدیگر هستند. البته با توجه به نحوه اتصال و ماده پیوند دهنده (چسب، ملات، پیچ و غیره) امکان استفاده از تجهیزات دیگر نیز وجود دارد.

فیلم آموزش آشنایی با نمای ساختمان در فرادرس

کلیک کنید

به طور کلی، از تجهیزات مشترک مورد نیاز برای اجرای بتن اکسپوز پیش ساخته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تراز
• آستر، درزبند و چسب کاشی
• پیچ
• متر
• تفنگ بتونه کاری
• تجهیزات دسترسی به سطوح بالاتر (نردبان، داربست، تخته)
• پایه یا اسپیسر تایل
• سنگ فرز
• سنباده
• ظرف رنگ
• غلتک نقاشی

هر یک از سطوح دیوار یا کف، روش‌های اجرای مختص به خود را دارند که در این بخش به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.

اجرای بتن اکسپوز دیوار

روش اجرای بتن‌های اکسپوز دیوار، به نوع اتصال (چسبی، توکار یا روکار) پنل‌ها بستگی دارد. معمولا روش مناسب با توجه به ضخامت، وزن و ابعاد پنل‌های بتنی انتخاب می‌شود. در صورتی که پنل‌ها قادر به تحمل وزن خود باشند، اتصال چسبی کافی خواهد بود. در غیر این صورت، باید از اتصالات پیچی برای اطمینان از اتصال مناسب پنل‌ها به دیوار استفاده کرد.

اتصال چسبی بتن اکسپوز دیوار

مراحل اجرای بتن اکسپوز دیوار توسط اتصال مستقیم یا چسبی عبارت هستند از:

1. تراز کردن سطح با اختلاف 2± میلی‌متر در هر ۳ متر
2. سنباده‌کاری سطح برای جدا کردن مواد سست
3. اعمال آستر در صورت نیاز (پر کردن ناهمواری‌ها)
4. اطمینان از سختی و استحکام سطح با یک وسیله تیز
5. اعمال چسب به پشت پنل‌ها یا تایل‌ها مطابق با دستورالعمل کارخانه سازنده
6. جانمایی المان‌ها در محل مورد نظر از پایین به بالا
7. اعمال فشار به المان‌ها تا شروع گیرش چسب و ثابت شدن المان‌ها
8. بستن پیچ T شکل در محل درزها به منظور نگهداری از المان و باز کردن پیچ بعد از خشک شدن کامل چسب (در صورت نیاز به اطمینان از اتصال مناسب)
9.  درز بین المان‌ها می‌تواند به صورت لب به لب، با فاصله یا پر شده با دوغاب باشد.
10. درزبندی سطح پنل‌ها با استفاده از درزبندهای مناسب (با پایه آب)

اتصال مخفی یا توکار

در اتصال مخفی یا توکار پنل‌های بتن اکسپوز دیوار، علاوه بر تجهیزات مورد استفاده در روش قبل، به اتصالات براکتی و وسایل حفاظت فردی نیز نیاز داریم. مراحل کلی اجرای این روش عبارت هستند از:

1. تراز کردن سطح
2. سنباده‌کاری
3. بررسی سختی سطح
4. نصب براکت‌ها
5. شروع نصب پنل‌ها از پایین به بالا مطابق با طرح مورد نظر
6. درزبندی سطح

اتصال نمایان یا روکار

به منظور اجرای پنل‌های بتن اسکپوز دیوار به روش اتصال نمایان یا روکار، علاوه بر تجهیزات مورد استفاده در روش‌های قبل، به دریل نیز نیاز خواهد بود. مراحل کلی اجرای این روش عبارت هستند از:

1. تراز کردن سطح
2. سنباده‌کاری
3. اعمال آستر
4. بررسی سختی سطح
5. اعمال چسب به پشت پنل‌ها و جانمایی آن‌ها بر روی محل مورد نظر از پایین به بالا مطابق با طرح
6. نصب اتصالات پیچی یا میخی
7. درزبندی سطح

اجرای بتن اکسپوز کف

مراحل اجرای اکثر بتن‌های اکسپوز کف مشابه یکدیگر هستند. البته امکان متفاوت بودن چسب، ملات و درزبند در حالت‌های مختلف وجود دارد. به طور کلی، تایل‌های کف بتن اکسپوز مطابق با مراحل زیر نصب می‌شوند:

• باز کردن بسته‌بندی تایل‌ها و مرطوب کردن بخش پشتی آن‌ها با استفاده از یک اسفنج مرطوب
• اعمال یک لایه چسب کاشی بر روی زمین توسط ماله صاف
• استفاده از ماله دندانه‌ای برای ایجاد شیارهایی به عمق 10 میلی‌متر هم راستا با بعد بلند تایل (تصویر زیر)
• اعمال چسب به پشت تایل‌ها به طور کامل توسط ماله صاف و ایجاد شیارها بر روی آن توسط ماله دندانه‌ای
• برداشتن چسب از محیط اطراف تایل‌ها توسط انگشت (محیط تایل)

• برداشتن چسب از روی محیط اتصال بر روی زمین (محل درز)
• جانمایی تایل‌ها بر روی چسب (جهت شیارهای پشت تایل عمود بر جهت شیارهای زمین)

• اعمال فشار برای اطمینان از توزیع مناسب ملات بر روی سطح زیرین (مطابق تصویر زیر)، توسط دست و بدون استفاده از چکش یا وسایل دیگر

• برداشتن پوشش محافظتی بالای تایل‌ها به محض گیرش ملات و اتصال مناسب تایل‌ها به کف
• بررسی تراز بودن سطح تایل
• ایجاد یک فاصله 5 میلی‌متری بین تایل‌ها توسط ماله (مانند تصویر زیر)

• صبر کردن به مدت 24 ساعت برای گیرش کامل چسب
• اعمال پوشش درزبندی و برای جلوگیری از ایجاد لکه بر روی سطح
• صبر کردن به مدت 45 دقیقه برای خشک شدن مواد درزبندی
• مرطوبت کردن سطح برای آماده‌سازی جهت اعمال ملات
• آماده‌سازی ملات کاشی مطابق با دستور‌العمل‌ها
• اعمال ملات بر روی درزهای بین تایل‌ها در محدوده‌های کوچک

• باقی گذاشتن حداقل فاصله 8 میلی‌متر بین تایل‌ها و دیوار، ستون و دیگر سطوح عمودی به صورت خالی یا پر شده (توسط سیلیکون یا پلی استایرن انبساطی)
• صبر کردن به مدت حداقل ۲۴ ساعت برای خشک شدن ملات
• تمیزکاری و درزبندی نهایی

مزایای بتن اکسپوز چه هستند؟

از مزیت‌های اصلی بتن اکسپوز معماری می‌توان به دوام بالا، تعمیر و نگهداری راحت، تنوع زیاد، کاربری انعطاف‌پذیر و امکان پرداخت مجدد موارد زیر اشاره کرد.

دوام بالا

بتن، به عنوان یکی از بادوام‌ترین مصالح ساختمانی شناخته می‌شود. استفاده از پنل‌ها یا تایل‌های بتن اکسپوز، گزینه بسیار مناسبی برای روکاری سطوح داخلی و خارجی در ساختمان‌های مسکونی و عمومی است. با وجود دوام بالای این المان‌ها، استفاده از مواد درزبند بر روی سطح، طول عمر آن‌ها را افزایش می‌دهد.

تعمیر و نگهداری راحت

با درزبندی مناسب بتن اکسپوز، تمیزکاری آن فقط با کشیدن دستمال بر روی سطح امکان‌پذیر خواهد بود.

تنوع

مدل‌های مختلف بتن اکسپوز با ابعاد و رنگ‌های بسیار متنوع، اجرای این پوشش بر روی سطح خارجی و داخلی هر سازه‌ای را امکان‌پذیر می‌کند. تنها کافی است پنل‌های متناسب با نمای خارجی یا دکوراسیون داخلی ساختمان خود را سفارش دهید.

کاربری زیاد

تایل‌های بتن اکسپوز را می‌توان برای سطح دیوار، کف، سقف، میز، اپن آشپزخانه و غیره اجرا کرد. این تایل‌ها از کابری‌های متعدد برای روکاری و ایجاد سطوح تزئینی بهره می‌برند. به علاوه، این المان‌ها برای ایجاد عایق حرارتی و صدا قابل استفاده هستند. البته توجه داشته باشید که این به معنای تشکیل کف سرد در ساختمان نیست. در صورت نیاز می‌توان پنل‌های بتن اکسپوز را به همراه سیستم‌های گرمایش از کف اجرا کرد.

امکان پرداخت مجدد

تایل‌های انواع مختلف بتن‌های اکسپوز را می‌توان در طی زمان مجددا پرداخت کرد. این کار باعث بازگرداندن رنگ سطح به حالت اولیه می‌شود. کشیدن سنباده نرم بر روی سطح، لایه تازه‌ای از بتن را نمایان می‌کند. رنگ تایل‌ها معمولا چند میلی‌متر ضخامت دارد. از این‌رو، پرداخت مجدد، مشکلی را برای ظاهر تایل‌های رنگی به وجود نمی‌آورد.

معایب بتن اکسپوز چه هستند؟

در کنار تمام مزایای معرفی شده برای بتن‌های اکسپوز، محدودیت‌هایی نظیر ارزیابی ملاحظات سازه‌ای، کهنه شدن، ضخامت زیاد، تخلخل، کف سرد و حساسیت به شرایط محیطی نیز وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

نیاز به رعایت ملاحظات سازه‌ای

تایل‌ها و پنل‌های بتن اکسپوز وزن بالایی دارند. استفاده از این تایل‌ها به عنوان پوشش کف می‌تواند میزان بارهای اعمال شده بر روی کف را افزایش دهد. از این‌رو، پیش از تهیه تایل‌های بتن اکسپوز، باید ظرفیت باربری کف سازه توسط یک متخصص بررسی شود. در این حالت، احتمال نیاز به تقویت سازه یا استفاده از تایل‌های نازک‌تر وجود دارد. در هر صورت، به کارگیری بتن اکسپوز برای کف، نیازمند بررسی‌های زیاد و رعایت ملاحظات سازه‌ای است.

 کهنه شدن

بتن در گذر زمان کهنه می‌شود. ماهیت شکننده این ماده، ایجاد ترک در گذر زمان را غیر قابل اجتناب می‌کند. محل نصب بتن اکسپوز در ساختمان و مواد مورد استفاده برای پرداخت سطح آن، تاثیر زیادی بر روی طول عمر این پوشش دارد.

ضخامت بالا

ضخامت تایل‌های بتن اکسپوز، نسبت به کفپوش‌ها و دیوارپوش‌های دیگر بیشتر است. این تایل‌ها معمولا با حداقل ضخامت 15 میلی‌متر ساخته می‌شوند. این مسئله بر روی قابلیت تخلیه آب سطح (شیب مناسب کف حمام یا آشپزخانه به سمت مجرای خروجی آب) تاثیر می‌گذارد. به منظور بهره‌مندی از این قابلیت باید لایه زیر تایل‌ها را به خوبی تنظیم کرد.

تخلخل

بتن یک ماده متخلخل است. تخلخل می‌تواند باعث جذب رطوبت و ایجاد لکه بر روی سطح شود. درزبندی سطح بتن بر روی تخلخل لایه‌های زیرین و احتمال ایجاد لکه در طولانی مدت تاثیری ندارد. به همین دلیل، سطح بتن‌های اکسپوز باید هر ۲ تا ۳ سال یک بار مجددا درزبندی شود. این مسئله، هزینه نگهداری این پوشش‌ها را مخصوصا در نواحی مرطوب ساختمان نظیر حمام، سرویس بهداشتی و آشپزخانه (رطوبت بالا با احتمال ریختن مواد بر روی سطح) افزایش می‌دهد.

کف سرد

با وجود سازگاری تایل‌ها و پنل‌های بتن اکسپوز با سیستم‌های گرمایش از کف، استفاده از آن‌ها برای ساختمان‌های قدیمی فاقد این سیستم‌ها باعث ایجاد کف سرد می‌شود. در صورت تمایل به نمای بتنی و عدم تمایل به ایجاد کف سرد می‌توان از بتن‌های اکسپوز دیوار به همراه کف‌پوش‌های طرح بتن استفاده کرد.

حساسیت به شرایط محیطی

بتن، ماده‌ای حساس در مواجهه با مواد شیمیایی، نمک‌های قلیایی یا چرخه ذوب و انجماد است. این موارد باعث ترک‌خوردگی و یا تخریب بتن می‌شوند. از این‌رو، استفاده از پنل‌ها و تایل‌های بتن اکسپوز به عنوان نمای خارجی ساختمان‌های موجود در شرایط آب و هوایی بسیار متغیر مناسب نیست. در این ساختمان‌ها، استفاده از بتن‌های اکسپوز به فضای داخلی محدود می‌شود.

سوالات متدوال بتن اکسپوز

در بخش‌های قبلی، با انواع بتن اکسپوز، روش‌های اجرا، مزایا و معایب آن آشنا شدید. در این بخش، قصد داریم به برخی از سوالات متداول در مورد این نوع از بتن‌های نما پاسخ دهیم.

نگهداری و ترمیم بتن اکسپوز چگونه انجام می‌شود؟

نگهداری و ترمیم بتن اکسپوز فرآیند ساده‌ای دارد. در صورت درزبندی و پرداخت مناسب سطح تایل‌ها و پنل‌ها، کشیدن دستمال بر روی سطح و حذف گرد و غبار از روی آن کافی خواهد بود. علاوه بر کشیدن دستمال، شستشوی سطح با مواد صابونی ملایم نیز مانعی ندارد. البته پس از این کار، باید سطح را توسط دستمال خشک کرد. وجود رطوبت بر روی سطح و نفوذ آن به لایه‌های زیرین می‌تواند باعث ایجاد لکه یا حتی تخریب بتن در بلند مدت شود. روش‌های ترمیم بتن اکسپوز به میزان تخریب آن بستگی دارد. در صورت آسیب یا تخریب سطحی، درزبندی یا پرداخت مجدد می‌تواند باعث افزایش دوام و عمر بتن شود.

ابعاد تایل بتن اکسپوز چقدر است؟

ابعاد تایل‌های بتن اکسپوز با توجه به نوع کاربری و مساحت سطح تغییر می‌کند. حداقل ضخامت این تایل‌ها معمولا بین 1.5 تا 3 سانتی‌متر است. طول و عرض تایل بتن اکسپوز بین 30 سانتی‌متر تا بیش از 100 سانتی‌متر است. البته امکان ساخت تایل‌هایی با ابعاد سفارشی و مطابق با کاربری مورد نظر نیز وجود دارد. با این حال، در اغلب موارد از تایل‌های استاندارد به عنوان بتن نما استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که ابعاد پنل‌های بتن اکسپوز برای سطوح بزرگ‌تر، بیشتر از تایل‌ها است. به عنوان مثال، این پنل‌ها معمولا با حداقل ضخامت 10 سانتی‌متر ساخته می‌شوند. در تصویر زیر، برخی از ابعاد متداول پنل‌های دیواری بتن اکسپوز نمایش داده شده است.

قیمت بتن اکسپوز چقدر است؟

قیمت بتن اکسپوز به روش اجرای آن (درجا یا پیش ساخته)، مساحت سطح مورد نظر و مشخصات تایل یا پنل‌های انتخابی بستگی دارد. در مجموع، با توجه به هزینه پنل، مصالح زیرسازی/ملات و نصب، قیمت اجرای هر متر مربع بتن اکسپوز می‌تواند بین 250 تا 600 هزار تومان باشد. این قیمت برای سال 1400 است و طبیعتا با افزایش قیمت مصالح و اجرت، افزایش می‌یابد.

تفاوت بین بتن اکسپوز و واش بتن چیست؟

«واش بتن» (Washed Concrete) یا «بتن با سنگدانه نمایان» (Exposed Aggregate Concrete)، یکی از انواع بتن اکسپوز یا بتن نما است. در این نوع بتن، با استفاده از روش‌های مختلف، بخشی از خمیر سیمانی شسته می‌شود تا سنگدانه‌های سطحی بتن در معرض دید قرار گیرند. کاربردهای واش بتن نیز مانند دیگر انواع بتن‌های اکسپوز است. با این وجود، این بتن نما اغلب برای محوطه‌سازی و ساخت سازه‌های تزئینی به کار برده می‌شود.