سیستم عامل داس (DOS) – معرفی، آشنایی و آموزش به زبان ساده

سیستم عامل داس (DOS) یا به عبارت بهتر MS-DOS اختصاری برای عنوان «سیستم عامل دیسک مایکروسافت» (Microsoft Disk Operating System) است. این سیستم عامل برای رایانه‌های شخصی مبتنی بر معماری سخت‌افزاری X86 از سوی مایکروسافت توسعه یافت. داس به عنوان یکی از اصلی‌ترین سیستم‌های عامل رایانه‌های IBM PC در دهه 1980 میلادی مطرح بوده است، اما در ادامه تحت تأثیر ظهور سیستم‌های عامل با رابط گرافیکی از جمله تلاش‌های مایکروسافت در زمینه سیستم عامل ویندوز به تدریج به حاشیه رفت.

تاریخچه سیستم عامل داس

با بررسی ریشه‌های پیدایش سیستم عامل داس به دو سیستم عامل قبلی به نام‌های CP/M و QDOS برمی‌خوریم. CP/M که اختصاری برای عبارت «برنامه کنترل برای ریزرایانه‌ها» (Control Program for Microcomputers) بود در اواسط دهه 1970 میلادی از سوی Gary Kildall در بنیاد Digital Research ساخته شد. CP/M یک سیستم عامل هشت بیتی و یکی از نخستین سیستم‌های با استفاده گسترده در ریزرایانه‌های تجاری بود.

در سال 1980 «تام پترسون» (Tom Paterson) از شرکت محصولات رایانه‌ای سیاتل سیستم عامل QDOS را برای واحد پردازش مرکزی جدید 16-بیتی 8086 اینتل طراحی کرد. QDOS به طور عمده بر مبنای CP/M طراحی شده بود و در اینجا بود که مایکروسافت وارد عرصه شد.

در سال 1981 مایکروسافت محصول QDOS را از شرکت Seattle Computer Products خریداری کرده و نام آن را MS-DOS 1.0 گذاشت و به IBM پیشنهاد کرد که آن را در رایانه‌های شخصی‌اش مورد استفاده قرار دهد. بیل گیتس در یک حرکت پیش‌آگاهانه لایسنس MS-DOS را حفظ کرد و این مسئله یکی از مهم‌ترین عوامل تبدیل شدن مایکروسافت از یک عرضه‌کننده زبان‌های برنامه‌نویسی به غولی در حوزه نرم‌افزار رایانه بود. موفقیت MS-DOS به طور عمده تحت تأثیر محبوب شدن رایانه‌های خانگی بود و MS-DOS را به یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی مایکروسافت حتی تا پس از معرفی ویندوز تبدیل کرد.

روند تکامل و بلوغ سیستم عامل DOS

سیستم عامل داس به طرق مختلف مسیر پیروزی‌ها و موفقیت‌های بعدی مایکروسافت را هموار کرد و در طی سال‌ها به یک نقطه کانونی برای پژوهش و توسعه این شرکت بدل شد. MS-DOS از سال 1981 تا 1997 شاهد چندین بازنگری و بهبود بود که موجب ارائه نسخه‌های مختلف زیادی شد. هر نسخه جدید سیستم عامل داس بر اساس نسخه قبلی ساخته می‌شود و در جهت رفع نیازهای کاربران و برنامه ‌نویسان حرفه‌ای تکامل می‌یافت.

نخستین نسخه‌های MS-DOS نیاز درایوهای هارددیسک بزرگ با چندین دایرکتوری، شبکه و کاراکترهای بیگانه و بسط یافته را رفع می‌کرد. نسخه‌های بعدی از چندین پارتیشن هارددیسک، فشرده‌سازی دیسک و تکه‌سازی، بهینه‌سازی مدیریت حافظه و بهبودهایی در زمینه کارکردهای ویرایش متن سیستم عامل بهره می‌گرفتند. نسخه‌های نهایی یعنی MS-DOS 7.0 و 7.1 برای یکپارچه‌سازی کامل با سیستم عامل جدید مایکروسافت یعنی Windows 95 تغییر یافتند. MS-DOS 7 برخی ابزارهای تکراری که در سیستم عامل ویندوز 95 موجود بودند را حذف کرد و امکان پشتیبانی از فایل‌های نام طولانی و سیستم فایل FAT 32 را ارائه نمود.

مایکروسافت در نسخه‌های بعدی ویندوز دیگر از MS-DOS استفاده نکرد، اما ویندوز 2000 و ویندوز ایکس‌پی هر دو شامل یک لایه شبیه‌سازی بودند ک امکان اجرای برنامه‌های داس را فراهم می‌ساخت و بدین ترتیب یک تطبیق‌پذیری رو به عقب با نرم‌افزارهای بسیار قدیمی ایجاد می‌شد.

در سال 2018 مایکروسافت کد سورس MS-DOS 1.25 و 2.0 را به طور عمومی و رایگان روی گیت‌هاب منتشر ساخت. بر اساس اعلام مایکروسافت هدف از این کار به طور عمده کمک به کارهای آموزشی و آزمایش سیستم‌های عامل تاریخی بوده است تا بدین ترتیب برنامه‌نویسان تازه‌کار درکی از طرز کار نرم‌افزارهای سطح پایین به دست آورند. بر اساس اعلام مایکروسافت نسخه‌های دیگر داس به دلیل وجود لایسنس‌های شخص ثالث دیگر امکان عرضه به طور اوپن سورس را نیافته‌اند.

کلون‌ها و شبیه‌سازی‌های صورت گرفته از روی داس

موفقیت سیستم عامل داس در طی آن سال‌ها موجب شد تا چند نسخه از سیستم‌های عامل مشابه از سوی توسعه‌دهندگان مستقل نرم‌افزاری و علاقه‌مندان رایانه برای شبیه‌سازی داس ساخته شود. برخی از نمونه‌های برجسته شامل DR-DOS, OpenDOS و FreeDOS بودند. بسیاری از این سیستم‌ها در پاسخ به اعلان توقف توسعه داس از سوی مایکروسافت ساخته شده‌اند. موفق‌ترین نمونه از بین این موارد را می‌توان FreeDOS نامید که توسط جیم هال در سال 1۹94 ساخته شده است.

FreeDOS یک سیستم عامل کاربردی و پایدار است که نسبت به سیستم عامل داس برخی بهبود‌ها را نیز در خود گنجانده است این سیستم عامل می‌تواند روی سخت‌افزارهای خیلی قدیمی و سیستم‌های embedded اجرا شود و چندین قابلیت افزوده دارد که در سیستم عامل داس آن‌ها را مشاهده نمی‌کنیم.

اینترفیس خط فرمان ویندوز

همه نسخه‌های ویندوز یک اینترفیس خط فرمان شبیه به محیط داس دارند که ابتدا MS-DOS Prompt و در نسخه‌های بعدی به نام Command Prompt خوانده می‌شود. این اینترفیس می‌تواند بسیاری از فرمان‌های سیستم عامل داس و حتی ابزارهای مختلف خط فرمان Win32, OS/2 1.x و POSIX را اجرا کند.

پیش از آنکه بحث در مورد خط فرمان را ادامه دهیم، بد نیست یادآور شویم که پیش از این مجله فرادرس مطالب مختلفی را در رابطه با نحوه استفاده از خط فرمان ویندوز منتشر کرده است؛ شما می‌توانید در صورت تمایل تعدادی از این مقاله‌ها را تمایل از طریق فهرست زیر مطالعه کنید و در این رابطه بیشتر بیاموزید:

• آموزش خط فرمان (Command Line) ویندوز – راهنمای مقدماتی
• ترفندها و نکات خط فرمان ویندوز
• اجرای دستورات خط فرمان ویندوز توسط یک فایل میانبر

نسخه‌های 16-بیتی ویندوز یعنی ویندوزهای 95، 98، 98 SE و Me سیستم عامل داس را در دل خود به صورت مستقل جای داده بودند. در این سیستم‌ها برای دسترسی به فرمان‌ها داس باید یک ماژول ویندوز به نام WINOLDAP.MOD اجر می‌شد.

در نسخه‌های بعدی ویندوز، کرنل سیستم عامل صرفاً ویندوز را بارگذاری می‌کرد و امکان اجرای اپلیکیشن‌های Win32 به ترتیبی که قبلاً وجود داشت دیگر فراهم نبود. با این حال یک شبیه‌ساز تعبیه شده بود که امکان اجرای فرمان‌های MS-DOS, OS/2 و POSIX را بر روی میزبان ویندوز فراهم می‌ساخت. شبیه‌سازی MS-DOS از طریق NTVDM (ماشین داس مجازی NT) صورت می‌پذیرفت که نسخه تغییریافته‌ای از MS-DOS 5 را اجرا می‌کرد.

نسخه‌های مدرن‌تر ویندوز دیگر شامل NTVDM نیستند و از این رو نمی‌توانند به صورت نیتیو اپلیکیشن‌های DOS یا نرم‌افزارهای 16-بیتی ویندوز را اجرا کنند.

اجرای سیستم عامل داس روی کامپیوترهای امروزی به صورت مجازی

در حال حاضر آسان‌ترین روش برای دسترسی سیستم عامل داس، از طریق ابزارهای ماشین مجازی مختلفی است که به این منظور عرضه شده‌اند. به عنوان نمونه شما می‌توانید از ماشین‌های مجازی VMWare، VirtualBox و غیره استفاده کنید. در این بخش از نوشته با روش نصب داس روی ماشین مجازی ویرچوال باکس آشنا می‌شویم.

دانلود ویرچوال باکس

ابتدا نرم‌افزار ماشین مجازی ویرچوال باکس را از این نشانی (+) دانلود و نصب کنید. نصب این نرم‌افزار کاملاً سرراست است و از این رو در این خصوص توضیح اضافی نمی‌دهیم. اگر در این خصوص به راهنمایی بیشتری نیاز داشتید، می‌توانید از مقاله زیر کمک بگیرید:

• چگونه از VirtualBox استفاده کنیم؟

تنظیماتی که برای ساخت ماشین مورد نیاز برای نصب سیستم عامل داس باید انجام دهیم به شرح زیر است.

• اندازه حافظه

MS-DOS 6.22 از حداکثر 64 مگابایت حافظه رم پشتیبانی می‌کند و نباید حافظه را بیش از این تعیین کنید.

• هارددیسک

در نرم‌افزار ویرچوال باکس یک هارددیسک از نوع (VDI) Virtual Disk Image ایجاد کنید. حداکثر هارددیسک پشتیبانی شده در سیستم عامل داس دو گیگابایت است و این مقدار برای این سیستم عامل بسیار بیش از حد نیاز محسوب می‌شود.

• فلاپی دیسک

توجه کنید که ما سیستم عامل داس را از طریق ایمیج‌های فلاپی‌های آن که دانلود می‌کنیم نصب خواهیم کرد و از این رو ماشین مجازی‌مان باید مجهز به فلاپی درایو نیز باشد. یا در اصل برای آن باید تعریف کنیم که یک فلاپی درایو مجازی نیز در نظر گرفته شود.

نصب سیستم عامل دیسک

در این بخش ابتدا فایل فشرده حاوی تصاویر فلاپی‌های نصب سیستم عامل داس را از این لینک (+) دانلود کنید. فایل فشرده را که شامل سه فایل img است استخراج نمایید. این‌ها را می‌توان سه فلاپی دیسک در نظر گرفت.

اینک به تنظیمات ماشین مجازی که ایجاد کرده‌اید، بروید و گزینه Storage را انتخاب کنید. در ادامه Controller: Floppy > Empty را با نشانگر ماوس انتخاب کرده و روی آیکون فلاپی دیسک در گوشه راست صفحه بزنید. فایل setupdisk1.img را از پوشه دانلود شده انتخاب کرده و OK را کلیک کنید.

اکنون باید Start را بزنید تا ماشین مجازی مورد نظر روشن شود. اگر همه چیز درست باشد، در ادامه باید صفحه نخست نصب سیستم عامل داس را مشاهده کنید. اگر هر نوع خطایی مشاهده کردید که عبارت دستگاه بوت پیدا نشد یا غیره را نشان می‌داد باید تنظیمات ماشین مجازی را دوباره بررسی کید.

در فرایند نصب سیستم عامل داس، گزینه‌های پیکربندی زیادی عرضه نشده است و باید دستورالعمل‌های نمایش یافته روی صفحه را یک به یک پیگیری کنید. کافی است در هر صفحه کلید اینتر را بزنید تا به صفحه بعدی بروید.

پس از چند صفحه از شما خواسته می‌شود که دیسکت دوم را درون دستگاه قرار دهید. در این زمان باید روی آیکون فلاپی در نوار ابزار تحتانی ماشین مجازی کلیک کرده و فایل دیسک دوم را از محل پوشه دانلود شده انتخاب کنید. در ادامه همین کار را در مورد دیسک سوم نیز تکرار می‌کنیم.

زمانی که مراحل نصب سیستم عامل داس پایان یافت، از شما خواسته می‌شود که دیسک‌ها را از فلاپی درایو خارج کنید. این بار باید روی آیکون فلاپی درایو در نوار ابزار کلیک کرده و گزینه Remove را انتخاب کنید. در ادامه اینتر را بزنید تا سیستم ریبوت شود و زمانی که دوباره بالا بیاید اعلان C:/>‎ را مشاهده می‌کنید.

از این جا به بعد باید با فرمان‌های سیستم عامل داس آشنا باشید تا بتوانید با آن کار کنید. در بخش بعدی برخی فرمان‌های مهم این سیستم عامل را معرفی می‌کنیم.

فرمان‌ها یا دستورات سیستم عامل داس

فرمان‌ها یا دستورهای سیستم عامل MS-DOS به منظور ارتباط با سیستم و دیگر نرم‌افزارهای خط فرمان آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. فرمان‌های داس برخلاف ویندوز یک روش اساسی برای استفاده از سیستم عامل هستند. ویندوز و دیگر سیستم‌های عامل مدرن سیستم‌های با رابط گرافیکی محسوب می‌شوند که کاربر به طور عمده از طریق ماوس و یا لمس کردن با انگشت با آن‌ها ارتباط می‌گیرد.

در ادامه فهرست جامعی از فرمان‌های داس را بر مبنای نسخه MS-DOS 6.22 معرفی می‌کنیم که آخرین نسخه مستقل این سیستم عامل است و در مورد هر کدام توضیح کوتاهی می‌دهیم. این فرمان‌ها به صورت الفبایی مرتب‌سازی شده‌اند تا پیدا کردن یک دستور خاص و توضیح مربوطه برای شما راحت‌تر باشد.

• Append

این فرمان می‌تواند از سوی برنامه‌ها برای باز کردن فایل‌ها در یک دایرکتوری دیگر مورد استفاده قرار گیرد، به طوری که گویا فایل در دایرکتوری جاری قرار دارد.

• Assign

این فرمان برای ریدایرکت کردن درخواست‌های یک درایو به درایو دیگر استفاده می‌شود. همچنین با استفاده از این فرمان می‌توانید انتخاب‌های یک درایو را مشاهده کنید و حروف درایو را به انتساب‌های اصلی آن ریست کنید.

• Attrib

این فرمان برای تغییر خصوصیات یک فایل یا دایرکتوری منفرد استفاده می‌شود.

• Break

دستور Break بررسی بسط‌یافته CTRL+C را روی سیستم‌های داس تعیین کرده یا پاک می‌کند.

• Call

این فرمان برای اجرای یک اسکریپت یا برنامه batch از درون اسکریپت یا برنامه Batch دیگر استفاده می‌شود. فرمان Call هیچ تأثیری روی خارج از یک اسکریپت یا فایل بچ ندارد. به بیان دیگر اجرای یک دستور Call در اعلان سیستم عامل داس هیچ نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.

• Cd

این فرمان نسخه کوتاه شده فرمان Chdir است که برای تغییر دایرکتوری کنونی فعال به یک دایرکتوری دیگر به کار می‌رود.

• Chcp

فرمان Chcp شماره صفحه کد اکتیو را نما‌یش داده یا پیکربندی می‌کند.

• Chdir

این فرمان برای نمایش حرف درایو و پوشه‌ای که هم‌اینک در آن قرار دارید استفاده می‌شود. دستور Chdir می‌تواند برای تغییر درایو و/یا دایرکتوری که می‌خواهید در آن کار کنید هم استفاده شود.

• Chkdsk

این فرمان غالباً برای بررسی دیسک استفاده می‌شود و موجب شناسایی و اصلاح برخی خطاهای خاص هارددیسک خواهد شد.

• Choice

فرمان Choice درون یک اسکریپت یا برنامه بچ برای ارائه فهرستی از گزینه‌ها و برگشت مقدار انتخاب شده به برنامه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• Cls

فرمان Cls صفحه را از همه فرمان‌هایی که قبلاً وارد شده و متن‌های دیگر پاک می‌کند.

• Command

فرمان Command یک نمونه جدید از مفسر فرمان command.com آغاز می‌کند.

• Copy

این فرمان یک یا چند فایل را از یک محل به محل دیگر کپی می‌کند.

• Country

فرمان Country در فایل CONFIG.SYS استفاده می‌شود تا به سیستم عامل داس اعلام کند در طی پردازش‌های خود از چه تبدیل‌های متنی خاصی باید بهره بگیرد.

• Ctty

دستور Ctty برای تغییر دستگاه‌های ورودی و خروجی پیش‌فرض سیستم استفاده می‌شود.

• Date

دستور Date برای نمایش یا تغییر تاریخ جاری استفاده می‌شود.

• Dblspace

فرمان Dblspace برای ایجاد یا پیکربندی درایوهای فشرده DoubleSpace مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• Debug

دستور Debug موجب آغاز شدن برنامه Debug می‌شود که یک اپلیکیشن خط فرمان است که برای تست و ادیت برنامه‌ها کاربرد دارد.

• Defrag

فرمان Defrag برای دفرگمنت کردن یک درایو تعیین شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرمان نسخه خط فرمان ابزار Disk Defragmenter مایکروسافت محسوب می‌شود.

• Del

این فرمان برای حذف یک یا چند فایل استفاده می‌شود. دستور del همان کارایی دستور erase را دارد.

• Deltree

این فرمان برای حذف یک دایرکتوری و همه فایل‌ها و زیردایرکتوری‌های درون آن استفاده می‌شود.

• Device

این دستور در فایل CONFIG.SYS برای بارگذاری درایورهای دستگاه در حافظه استفاده می‌شود.

• Devicehigh

دستور Devicehigh در فایل CONFIG.SYS برای بارگذاری درایورهای دستگاه در حافظه فوقانی استفاده می‌شود.

• Dir

این فرمان برای نمایش فهرستی از فایل‌ها و پوشه‌های موجود درون پوشه جاری استفاده می‌شود. دستور dir همچنین اطلاعاتی مهمی از قبیل شماره سریال هارد درایو، حجم کل فایل‌های لیست شده، اندازه ترکیبی آن‌ها و کل فضای آزاد درایو را به ما نشان می‌دهد.

• Diskcomp

فرمان Diskcomp برای مقایسه محتوای دو فلاپی دیسک استفاده می‌شود.

• Diskcopy

فرمان Diskcopy برای کپی کردن کل محتوای یک فلاپی دیسک به دیسکت دیگر استفاده می‌شود.

• Dos

فرمان Dos در فایل CONFIG.SYS برای تعیین مکان حافظه برای سیستم عامل داس کاربرد دارد.

• Doskey

فرمان Doskey برای ادیت خطوط فرمان، ساخت ماکروها و یادآوری دستوراتی که قبلاً وارد شده به کار می‌رود.

• Dosshell

فرمان Dosshell یک شل داس را آغاز می‌کند که یک ابزار گرافیکی مدیریت فایل برای سیستم عامل داس است. دستور Dosshell تنها تا نسخه 6.0 داس موجود است اما نسخه‌های MS-DOS 6.22 که از نسخه‌های قبلی ارتقا یافته باشند نیز معمولاً این فرمان را در خود دارند.

• Drvspace

این فرمان برای ایجاد یا پیکربندی درایوهای فشرده DriveSpace کاربرد دارد. این یک نسخه به‌روز شده DoubleSpace محسوب می‌شود.

• Echo

دستور Echo برای نمایش پیام‌هایی که به طور عمده از اسکریپت‌ها و یا فایل‌های بچ می‌آیند کاربرد دارد. دستور اکو همچنین برای فعال‌سازی یا غیر فعال‌سازی قابلیت اکو کردن به کار می‌رود.

• Edit

فرمان Edit ابزار ادیتور MS-DOS را آغاز می‌کند که برای ایجاد و ویرایش فایل‌های متنی به کار می‌آید.

• Edlin

دستور Edlin ابزار Edlin را اجرا می‌کند که برای ایجاد و ویرایش فایل‌های متنی کاربرد دارد. Edlin تنها تا نسخه 5.0 سیستم عامل داس عرضه شده است و به جز در مواردی که نسخه‌های بالاتر از نسخه 5.0 به پایین ارتقا یافته‌ باشند در دسترس نخواهد بود.

• Emm386

فرمان Emm386 برای ایجاد امکان دسترسی داس به بیش از 640 کیلوبایت از حافظه کاربرد دارد.

• Exe2bin

فرمان Exe2bin برای تبدیل فایل‌های ‎.EXE به فرمت باینری به کار می‌رود.

• Erase

فرمان Erase برای حذف یک یا چند فایل استفاده می‌شود. این دستور همانند دستور del عمل می‌کند.

• Exit

فرمان Exit برای پایان دادن نشست command.com که هم‌اینک دران کار می‌کنیم به کار می‌رود.

• Expand

دستور Expand برای استخراج فایل‌های و پوشه‌های موجود در فایل‌های کابنیت مایکروسافت (CAB) کاربرد دارد.

• Fasthelp

دستور Fasthelp اطلاعات دقیقی در مورد هر یک از دستورهای سیستم عامل داس ارائه می‌کند.

• Fastopen

فرمان Fastopen بری افزودن مکان یک هارد درایو به یک لیست خاص ذخیره شده در حافظه استفاده می‌شود که به طور بالقوه موجب بهبود زمان اجرای برنامه‌ها با حذف نیاز داس به یافتن محل اپلیکیشن روی درایو می‌شود.

• FC

این فرمان برای مقایسه دو فایل یا مجموعه فایل و نمایش تفاوت آن‌ها کاربرد دارد.

• Fcbs

فرمان Fcbs در فایل CONFIG.SYS برای تعیین تعداد بلوک‌های کنترل-فایل جهت اشتراک فایل استفاده می‌شود.

• Fdisk

فرمان Fdisk برای ایجاد، مدیریت و حذف پارتیشن‌های هارد درایو کاربرد دارد.

• Files

دستور Files درون فایل CONFIG.SYS برای تعیین بیشینه تعداد فایل‌هایی که می‌توانند همزمان باز شوند استفاده می‌شود.

• Find

دستور Find برای جستجوی یک رشته متنی خاص در یک یا چند فایل کاربرد دارد.

• For

دستور For برای اجرای یک فرمان خاص برای هر فایل در یک مجموعه از فایل‌ها کاربرد دارد. دستور For غالباً درون یک فایل بچ یا اسکریپت استفاده می‌شود.

• Format

دستور format برای فرمت کردن یک درایو در سیستم فایل تعیین شده استفاده می‌شود.

• Goto

فرمان Goto در یک فایل بچ یا اسکریپت برای هدایت فرایند فرمان به یک خط برچسب خورده در اسکریپت استفاده می‌شود.

• Graphics

فرمان Graphics برای بارگذاری یک برنامه که امکان نمایش اجزای گرافیکی دارد به کار می‌رود.

• Help

فرمان Help اطلاع دقیق‌تری در مورد هر کدام از دیگر دستورهای اعلان فرمان یا سیستم عامل داس ارائه می‌کند.

• If

دستور If برای اجرای یک تابع شرطی در یک فایل بچ استفاده می‌شود.

• Include

فرمان Include در فایل CONFIG.SYS به منظور تسهیل امکان استفاده از یک بلوک CONFIG.SYS درون بلوک دیگر به کار می‌رود.

• Install

فرمان Install در فایل CONFIG.SYS برای بارگذاری برنامه‌های مقیم حافظه در حافظه متعارف استفاده می‌شود.

• Interlnk

این دستور برای اتصال دو رایانه از طریق اتصال موازی یا سری جهت اشتراک فایل یا پرینتر کاربرد دارد.

• Intersvr

این فرمان برای آغاز سرور Interlnk و کپی کردن فایل‌های Interlnk از یک رایانه به رایانه دیگر به کار می‌رود.

• Join

فرمان Join برای الصاق یک حرف درایو به یک دایرکتوری که در درایو دیگر قرار دارد به کار می‌رود. این دستور مشابه دستور subset است که یک حرف درایو را به یک دایرکتوری لوکال اختصاص می‌دهد.

• Keyb

فرمان Keyb برای پیکربندی یک کیبرد برای یک زبان خاص کاربرد دارد.

• Label

دستور Label برای مدیریت برچسب والیوم یک دیسک کاربرد دارد.

• Lastdrive

دستور Lastdrive درون فایل CONFIG.SYS برای تعیین بیشینه تعداد درایورهایی که می‌توانند مورد دسترسی قرار گیرند به کار می‌رود.

• Lh

دستور lh نسخه کوتاه شده دستور loadhigh است.

• Loadfix

فرمان Loadfix برای بارگذاری یک برنامه خاص در بلوک نخست 64K حافظه و سپس اجرای برنامه کاربرد دارد.

• Loadhigh

فرمان Loadhigh برای بارگذاری یک برنامه در حافظه بالا کاربرد دارد و به طور معمول از درون فایل autoexec.bat استفاده می‌شود.

• Md

دستور Md نسخه کوتاه شده دستور Mkdir است.

• Mem

دستور Mem اطلاعاتی در مورد نواحی استفاده شده و آزاد حافظه و برنامه‌هایی که هم اینک در حافظه بارگذاری شده است نشان می‌دهد.

• Memmaker

فرمان Memmaker برای آغاز ابزار بهینه‌سازی حافظه به نام Memmaker کاربرد دارد.

• Menucolor

دستور Menucolor درون فایل CONFIG.SYS برای تعیین رنگ متن استفاده می‌شود.

• Menudefault

این دستور در فایل CONFIG.SYS برای تعیین پیکربندی آغازین مورد استفاده در صورت عدم فشرده شدن هیچ کلیدی در مدت زمان تعیین شده استفاده می‌شود.

• Menuitem

دستور Menuitem در فایل CONFIG.SYS برای ایجاد یک منوی آغازین استفاده می‌شود که از طریق آن می‌توانید یک گروه از دستورهای CONFIG.SYS را به محض ریبوت شدن سیستم اجرا کنید.

• Mkdir

دستور Mkdir برای ایجاد یک پوشه جدید به کار می‌رود.

• Mode

فرمان Mode برای پیکربندی دستگاه‌های سیستم به کار می‌رود که در اغلب موارد پورت‌های COM و LPT هستند.

• More

فرمان More برای نمایش اطلاعات داخل یک فایل متنی استفاده می‌شود. دستور More می‌تواند برای صفحه‌بندی نتایج هر دستور دیگر اعلان فرمان یا دستورهای سیستم عامل داس نیز استفاده شود.

• Move

فرمان Move برای جابجایی یک یا چند فایل از پوشه‌ای به پوشه دیگر کاربرد دارد. همچنین برای تغییر دادن نام دایرکتوری‌های به کار می‌رود.

• Msav

دستور Msav آنتی‌ویروس مایکروسافت را آغاز می‌کند.

• Msbackup

دستور Msbackup ابزار بکاپ‌گیری مایکروسافت را جهت ایجاد نسخه پشتیبان یا بازیابی یک بکاپ آغاز می‌کند.

• Mscdex

فرمان Mscdex برای دسترسی به سی‌دی در محیط داس کاربرد دارد.

• Msd

دستور Msd ابزار عیب‌یابی مایکروسافت را آغاز می‌کند که برای نمایش اطلاعاتی در مورد رایانه کاربرد دارد.

• Nlsfunc

دستور Nlsfunc برای بارگذاری اطلاعاتی در مورد یک کشور یا منطقه خاص به کار می‌رود.

• Numlock

این فرمان در فایل CONFIG.SYS برای نمایش وضعیت کلید NumLock کیبرد به کار می‌رود.

• Path

این فرمان برای نمایش یا تعیین یک مسیر خاص جهت فایل‌های اجرایی کاربرد دارد.

• Pause

فرمان Pause درون یک فایل اسکریپت یا بچ برای تعلیق اجرای فایل استفاده می‌شود. زمانی که دستور Pause استفاده شود، پیام Press any key to continue…‎ در پنجره فرمان نما‌یش خواهد یافت.

• Power

دستور Power برای کاهش توان مصرفی از سوی رایانه از طریق مانیتورینگ نرم‌افزار و سخت‌افزار آن کاربرد دارد.

• Print

دستور Print برای سفارشی‌سازی ظاهر متن اعلان در اعلان فرمان یا محیط داس استفاده می‌شود.

• Qbasic

دستور Qbasic محیط برنامه‌نویسی کیوبیسیک را برای زبان برنامه‌نویسی بیسیک در محیط داس باز می‌کند.

• Rd

دستور Rd نسخه کوتاه شده دستور rmdir است.

• Rem

دستور Rem برای ثبت کامنت‌ها یا توضیحات در یک فایل اسکریپت یا بچ کاربرد دارد.

• Ren

دستور Ren نسخه کوتاه شده دستور rename است.

• Rename

این فرمان برای تغییر نام یک فایل منفرد استفاده می‌شود.

• Replace

دستور Replace برای تعویض یک یا چند فایل با یک یا چند فایل دیگر کاربرد دارد.

• Restore

این فرمان برای بازیابی فایل‌هایی استفاده می‌شود که با استفاده از دستور backup پشتیبان‌گیری شده‌اند. دستور backup تنها در نسخه‌های 5.00 به پایین داس وجود دارد، اما دستور restore به طور پیش‌فرض در همه نسخه‌ها وجود دارد تا بتوان فایل‌هایی که با نسخه‌های قبلی داس پشتیبان‌گیری شده‌اند را بازیابی کرد.

• Rmdir

فرمان Rmdir برای حذف یک پوشه موجود و یا کاملاً خالی کاربرد دارد.

• Scandisk

این فرمان برای آغاز ابزار Scandisk مایکروسافت کاربرد دارد که جهت تعمیر دیسک استفاده می‌شود.

• Set

دستور Set برای نمایش، فعال‌سازی یا غیر فعال‌سازی متغیرهای محیطی در محیط داس استفاده می‌شود.

• Setver

فرمان Setver برای تعیین شماره نسخه MS-DOS که به برنامه‌های مختلف اعلام می‌شود کاربرد دارد.

• Share

این فرمان برای نصب کارکردهای قفل فایل و اشتراک فایل کاربرد دارد.

• Shell

این فرمان در فایل CONFIG.SYS برای تعیین مفسر فرمان که داس باید استفاده کند به کار می‌رود.

• Shift

این دستور برای تغییر موقعیت پارامترهای قابل تعویض در یک فایل بچ یا اسکریپت به کار می‌رود.

• Smartdrv

این فرمان SMARTDrive را نصب و پیکربندی می‌کند که یک ابزار کش کردن است.

• Sort

این فرمان برای خواندن داده‌ها از یک ورودی مشخص، مرتب‌سازی داده‌ها و بازگشت نتایج به صفحه، به فایل و یا دستگاه خروجی کاربرد دارد.

• Stacks

دستور Stacks در فایل CONFIG.SYS برای تعیین شماره و اندازه فریم‌های استک کاربرد دارد.

• Submenu

فرمان Submenu در فایل CONFIG.SYS برای ایجاد منوی چند سطحی استفاده می‌شود که از طریق آن می‌توان گزینه‌های آغازین را انتخاب کرد.

Subst

این فرمان برای اختصاص یک مسیر لوکال با یک حرف درایو کاربرد دارد. دستور Subst تا حدود زیادی شبیه دستور net use در ویندوز است و تنها تفاوت آن است که مسیر لوکال به جای مسیر شبکه استفاده می‌شود. دستور Subst در نسخه‌های 6.00 به بعد با دستور assign عوض شده است.

• Switches

این فرمان در فایل CONFIG.SYS برای پیکربندی داس به روشی خاص مثلاً برای شبیه‌سازی پیکربندی‌های مختلف سخت‌افزاری کاربرد دارد.

• Sys

دستور Sys برای کپی کردن فایل‌های سیستم داس و مفسر فرمان به یک دیسک استفاده می‌شود. این دستور در اغلب موارد برای ایجاد یک دیسک یا هارد درایو بوتیبل ساده استفاده می‌شود.

• Time

این فرمان برای نمایش یا تغییر دادن زمان جاری کاربرد دارد.

• Tree

این فرمان برای نمایش گرافیکی ساختار پوشه‌ها در درایو یا مسیر مشخص شده کاربرد دارد.

• Type

این فرمان برای نمایش اطلاعات موجود در یک فایل متنی به کار می‌رود.

• Undelete

این فرمان برای بازگرداندن فرمان حذف اجرا شده در محیط داس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• Unformat

با استفاده از این فرمان می‌توانیم فرمت‌بندی یک درایو را که با دستور format در داس اجرا یافته لغو کنید.

• Ver

دستور Ver برای نمایش نسخه داس استفاده می‌شود.

• Verify

این فرمان برای فعال کردن یا غیر فعال کردن امکان بررسی درست نوشته شدن فایل‌های روی دیسک از سوی اعلان فرمان یا محیط داس استفاده می‌شود.

• Vol

این فرمان برچسب والیوم و شماره سریال یک دیسک را در صورت وجود اطلاعات نشان می‌دهد.

• Vsafe

دستور Vsafe برای آغاز ابزار Vsafe استفاده می‌شود که یک سیستم مقدماتی محافظت از ویروس در محیط داس است.

• Xcopy

با استفاده از این دستور می‌توانید یک یا چند فایل را از یک محل به محل دیگر کپی کنید. دستور Xcopy به طور کلی نسخه قدرتمندتر دستور copy است گرچه دستور robocopy از هر دوی این‌ها قوی‌تر است.

سخن پایانی

سیستم عامل داس در حدود چهل سال پیش معرفی شد و پس از درخشش به مدت یک دهه و همزیستی مسالمت‌آمیز در طی دهه بعدی در کنار سیستم عامل ویندوز، نهایتاً در حدود بیست سال است که منسوخ و متوقف شده است. با این حال افراد مختلف بنا به دلایل متفاوت ممکن است همچنان علاقه‌مند به استفاده از آن باشند. در این مطلب تلاش کردیم شما را با تعریف، مفهوم و تاریخچه سیستم عامل نخست شرکت مایکروسافت آشنا کرده و در ادامه فرمان‌های مهم این سیستم عامل مبتنی بر رابط متنی را عرضه کردیم.