لنزهای زوم DSLR — هر آنچه باید در این مورد بدانید

زمانی که قصد دارید یک دوربین عکاسی دیجیتال را ارتقا بدهید، یکی از بزرگ‌ترین انتخاب‌ها این است که آیا می‌خواهید پول خود را صرف خرید لنز پرایم بکنید یا لنز زوم؟ البته لنزهای پرایم در میان علاقه‌مندان عکاسی هواخواه زیادی دارند، اما لنزهای زوم نیز جایگاه خاصی برای خود دارند. در خصوص انتخاب بین این دو گزینه، نخست باید بدانید که از لنز خود چه انتظاری دارید و نقاط قوت و ضعف هر کدام چیست. در این نوشته هر آنچه باید در مورد لنزهای زوم DSLR بدانید را گردآوری کرده‌ایم.

لنز زوم DSLR چیست؟

لنزهای زوم انواعی از لنزهای دوربین عکاسی هستند که فاصله کانونی متغیری دارند. شما می‌توانید به طرز همواری از عریض‌ترین زوایا تا باریک‌ترین زوایا زوم کنید و در هر فاصله‌ای بین دو این نقطه متوقف شوید. به طور خلاصه عکاس با استفاده از این لنزها می‌تواند به راحتی زاویه دید خود را بزرگ‌نمایی یا کوچک‌نمایی کند.

فیلم آموزش مبانی عکاسی – به زبان ساده و کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

البته همه این لنزهای زوم، امکان بزرگنمایی نمی‌دهند؛ اما به هر حال می‌توانند فاصله کانونی خود را تغییر دهند. شما با استفاده از این لنزها می‌توانید بدون نیاز به تعویض لنز، از فواصل کانونی که چند نوع مختلف از لنزهای پرایم ارائه می‌دهند، بهره‌مند شوید.

آناتومی لنزهای زوم

لنزهای زوم از چند جنبه با هم اختلاف دارند؛ اما همگی واجد یک طراحی و شکل و شمایل مشترک هستند.

برترین تفاوت در میان لنزهای مختلف زوم در حلقه دیافراگم است. دیافراگم در اغلب دوربین‌ها به جای حلقه‌ی روی لنز از طریق یک دکمه روی بدنه تغییر می‌یابد. البته دوربین‌های فوجی چنین نیستند.

اغلب لنزهای زوم موجود در بازار برای فوکوس دستی از سیستم فوکوس الکترونیکی (focus-by-wire) استفاده می‌کنند. زمانی که حلقه فوکوس را می‌چرخانید، لنز پیامی را به بدنه دوربین می‌فرستد تا فوکوس را تنظیم کند. در این نوع لنزها چرخاندن حلقه باعث تغییر مستقیمی در اجزای لنز نمی‌شود.

مشخصات لنزهای زوم DSLR را چگونه بخوانیم؟

لنزها معمولاً بر اساس نام‌های برندها متمایز نمی‌شوند؛ بلکه تنها بر اساس مشخصاتشان شناخته می‌شوند. احتمالاً در موارد زیادی متوجه شده‌اید یک لنز به صورت کاملاً خلاصه به صورت 18-55 میلی‌متری f3.5-5.6 نامیده شده است؛ اما در واقع نام واقعی لنز به صورت Fujifilm 55-200mm f/3.5–4.8 R LM OIS XF Fujinon Lens بوده است.

البته این نوع نام‌گذاری خلاصه، در صورتی که با معنی دقیق اصطلاحات آشنا باشید، هر آن چه که در مورد لنز لازم است بدانید را به اطلاع شما می‌رساند. عناوین معمولی که در نام لنزها مشاهده می‌شوند، در ادامه ارائه شده‌اند:

• سازنده (برای مثال: نیکون) – این نام نشان می‌دهد که سازنده لنز همان کارخانه تولیدکننده دوربین است یا یک شرکت جانبی لنز را ساخته است.
• فاصله کانونی (برای مثال: 18-55 میلی‌متری) – بیشینه و کمینه فاصله کانونی را که با مقیاس میلی‌متر اندازه‌گیری شده است نشان می‌دهد.
• دیافراگم (برای مثال: f/2.8-4) – بیشینه گشودگی دیافراگم در انتهای بازه زوم را نشان می‌دهد.
• سری (برای مثال: L,XF) – این عبارت به طور معمول نشان دهنده کیفیت ساخت لنز است و محصولات معمولی را از محصولات عالی متمایز می‌کند.
• ویژگی‌ها (برای مثال: OIS, WR) - امکانات دیگر لنز از تثبیت تصویر و مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی (Weather sealing) تا پوشش لنز و طراحی شیشه را نشان می‌دهد.
• سازگاری (برای مثال: Canon fit, DX) – دوربین و پایه‌ای که لنز برای آن طراحی شده است را نشان می‌دهد.

امکانات بیشتر

لنزهای زوم خصوصیات مختلف دیگری نیز دارند که بسته به سازندگان متفاوت باهم فرق دارند.

مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی: در صورتی که از لنز در محیط‌های مختلف استفاده می‌کنید و میل دارید بهای بیشتری بپردازید، امکان مناسبی محسوب می‌شود. این امکان معمولاً به صورت «ضد باران بودن» تفسیر می‌شود که نباید با ضد آب بودن اشتباه شود. در هر صورت این خصوصیت زمانی مفید خواهد بود که بدنه دوربین نیز در برابر شرایط آب و هوایی مقاوم باشد.

تثبیت اپتیکال تصویر (Optical image stabilization): این گزینه نیز به خصوص در مورد لنزهای طویل امکان مناسبی محسوب می‌شود. برخی دوربین‌ها این امکان را در بدنه خود جای داده‌اند، بنابراین لزومی به استفاده از آن در لنز نیست. نکته سردرگم‌کننده این است که این امکان در میان سازنده‌های مختلف اسامی گوناگونی دارد:

• IS (کانون)
• VR (نیکون)
• OIS (فوجی، پاناسونیک)
• OSS (سونی)

امکانات دیگری که لنزها دارند بین سازندگان مختلف لنز متفاوت است و غالباً حاوی جزییات فنی خاصی است که لزوم چندانی ندارد در هنگام خرید لنز با آن آشنا باشید. برای نمونه ممکن است گزینه USM را در میان لنزهای کانن دیده باشید که به معنی موتور اولتراسونیک و نوعی از موتورهای فوکوس خودکار است.

یکی دیگر از امکاناتی که احتمالاً در راهنمای دوربین دیده باشید، تعداد اجزا و گروه‌های درون لنز است. منظور از اجزا تعداد قطعه‌های منفرد شیشه درون لنز و منظور از گروه تعداد گروه‌های اجزایی است که این اجزا در آن‌ها ترتیب یافته‌اند (برخی اجزا با هم دیگر چفت می‌شوند.) همه این‌ها کاملاً پیچیده هستند و هرچه این عدد بالاتر باشد بهتر است؛ اما این یک قاعده کلی نیست.

محدوده و فاصله کانونی

محدوده لنزهای زوم بر حسب دو عدد بیان می‌گردد که با مقیاس میلی‌متر اندازه‌گیری می‌شود. برای مثال 18-55mm به معنی این است که در بیشینه حالت کوچک نمایی فاصله کانونی لنز 18 میلی‌متر و در بیشینه حالت بزرگنمایی اندازه فاصله کانونی 55 میلی‌متر خواهد بود.

دوربین‌های کامپکت و نیمه‌حرفه‌ای ممکن است میزان زوم خود را به صورت یک ضریب مثلاً 3x zoom یا 10x zoom بیان کنند. اما در دوربین ای DSLR و بی آینه، عدد زوم به این صورت بیان نمی‌شود. اگر می‌خواهید در این مورد نیز عدد زوم را به صورت یک ضریب به دست آورید کافی است عدد بزرگ فاصله کانونی را به عدد کوچک تقسیم کنید تا ضریب را به دست آورید. برای مثال: 55/18=3.05 و از این رو یک لنز کیت زوم 3x دارد.

انواع لنزهای زوم

لنزهای زوم را از لنزهای عمومی تا خاص می‌توان به چهار نوع عمده تقسیم کرد.

فیلم آموزش مقدماتی عکاسی خیابانی – به زبان ساده در فرادرس

کلیک کنید

این فواصل کانونی در ادامه برای یک سنسور کراپ (crop sensor) ارائه شده‌اند:

• زوم استاندارد (18-55mm): این نوع بیشتر در میان لنزهای کیت دیده می‌شود و از انواع مدیوم-واید تا مدیوم-تله‌فوتو متغیر است و از نوع ثابت با حلقه چرخشی کامل است.
• سوپر زوم (18-200mm): این نوع لنز از مدیوم-واید تا تله‌فوتو جایگزین نیاز به انواع مختلفی از لنز است و برای مسافرت مناسب است.
• وایدزوم (10-20mm): زوم زاویه عریض است که از اولتراواید تا مدیوم-واید را شامل می‌شود و برای عکاسی از بناها و مناظر طبیعی مناسب است.
• تله‌فوتو زوم (100-400mm): یک لنز طویل است که برای عکاسی پرتره و همچنین عکاسی از حیات‌وحش و رویدادهای ورزشی مناسب است.

عمق میدان و ضریب برش (کراپ)

فاصله کانونی یک لنز تنها با خود لنز مرتبط است، بنابراین 18 میلی‌متر همیشه 18 میلی‌متر است و مهم نیست که لنز خود را سوار چه بدنه‌ای می‌کنید. با این حال عمق میدان یک لنز ثابت نیست و به اندازه سنسور دوربین بستگی دارد که معمولاً به نام ضریب برش (کراپ) نامیده می‌شود.

یک سنسور دیجیتال فول‌فریم به همان اندازه فیلم 35 میلی‌متری قدیمی است. سنسورهای کراپ مانند APS-C یا میکرو چهارسوم به اندازه‌های کوچک‌تری برش یافته‌اند. هر چه سنسور بیشتر برش یافته باشد (یعنی کوچک‌تر باشد) عمق میدان آن باریک‌تر است.

نتیجه این است که یک لنز وقتی با یک سنسور کراپ استفاده می‌شود به نظر می‌رسد که بزرگنمایی بیشتری دارد و به لنزهای عریض‌تری برای رسیدن به عرض زاویه معادل سنسور فول‌فریم نیاز دارید.

ضریب برش برای APS-C برابر 1.5x یا 1.6x برای کانن است. در مورد میکرو چهارسوم (MTF) این عدد 2x است. از این رو یک لنز زوم کیت 18-55mm بر روی سنسور APS-C می‌تواند همان عمق میدان لنز 14-42mm را روی MFT ارائه دهد.

پرسپکتیو

استفاده از لنزهای زوم DSLR امکان تجربه تغییرات پرسپکتیو را هنگام تغییر فاصله کانونی فراهم می‌سازد. این‌ها تأثیراتی هستند که برای تجربه کردن در لنزهای پرایم باید وضعیت فیزیکی خود را تغییر بدهید یا این که به سادگی تصویر گرفته شده را به صورت نرم‌افزاری کراپ کنید تا بزرگ‌تر شود.

اگر شی‌ء پیش‌زمینه را تقریباً در همان بخشی از فریم قرار دهید، می‌بینید که استفاده از زوایای عریض‌تر باعث می‌شود که پس‌زمینه عقب‌تر برود و در هنگام زوم کردن تصویر در هم می‌پیچد و پیش‌زمینه به سمت جلوتر حرکت می‌کند.

دیافراگم

دیافراگم به روزنه‌ای در پشت لنز گفته می‌شود که میزان نور ورودی به لنز را کنترل می‌کند. گشودگی آن بر اساس مقادیر f سنجیده می‌شود و به طور مثال به صورت f/2.8 بیان می‌شود. عدد f تا حدودی خلاف منطق شهودی است زیرا هر چه عدد f کوچک‌تر باشد، نشان می‌دهد که دیافراگم عریض‌تر است و لنز اجازه عبور نور بیشتری را می‌دهد. در این خصوص در مقاله «دوربین، لنز و مفاهیم مقدماتی عکاسی» بیشتر می‌توانید بخوانید.

اغلب لنزهای زوم در میان طرفداران عمومی عکاسی و علاقه‌مندان جدی آن، بیشینه گشودگی متغیری دارند. این مسئله به صورت محدوده دیافراگم بیان می‌شود: عدد نخست F نشان دهنده بیشینه گشودگی دیافراگم در زمان نهایت کوچک نمایی و عدد دوم نشان دهنده همان بیشینه در زمان نهایت بزرگنمایی است.

برای مثال به لنز کیت DSLR معمول که به صورت 18-55mm, f/35-5.6 است اشاره می‌کنیم. بیشینه گشودگی دیافراگم به صورت f/3.5 در فاصله کانونی 18 میلی‌متر و f/5.6 در فاصله 55 میلی‌متر است. در فواصل کانونی مختلف بین این دو مقدار، گشودگی دیافراگم نیز بین دو مقدار انتهایی قرار می‌گیرد.

با این حال این مقادیر میانی به صورت خطی پیشروی نمی‌کنند. تنها روش یافتن بیشینه گشودگی این لنز مثلاً در فاصله کانونی 35 میلی‌متر این است که بررسی‌های دوربین از سوی کارشناسان را مطالعه کرده و از کاربران فعلی آن بازخورد بگیریم.

لنزهای زوم همچنین ممکن است گشودگی‌های بیشینه ثابتی داشته باشند. این نوع لنزها تقریباً همواره بزرگ‌تر و گران‌قیمت‌تر هستند و تنها قشر عکاسان حرفه‌ای را هدف گرفته‌اند.

کمینه گشودگی دیافراگم اهمیت کمتری دارد چون به ندرت از آن استفاده می‌کنید. اما در همه لنزهای زوم ثابت است و معمولاً چیزی بین f/16 تا f/22 است.

جلوه بوکه با استفاده از لنزهای زوم

از آنجا که ساخت لنزهای زوم با گشودگی دیافراگم بالا دشواری‌های فیزیکی و فنی زیادی دارد اغلب لنزهای زوم معمولی به صورت کند (با گشودگی پایین) هستند و هر چه بیشتر زوم کنید، کندتر نیز می‌شوند.

فیلم آموزش عکاسی پرسنلی – کاربردی و به زبان ساده در فرادرس

کلیک کنید

این بدان معنی است که وقتی از لنزهای با گشودگی دیافراگم عریض‌تر استفاده می‌کنید، باید از سرعت‌های شاتر پایین‌تری بهره بگیرید و در نتیجه با تأثیر بوکه مواجه می‌شوید. در این حالت پس‌زمینه تصویر از فوکوس خارج می‌شود. برای عکاسی تصاویر پرتره یا عکاسی در شرایط نور کم شاید بهتر باشد یک لنز پرایم سریع (با گشودگی بالا) تهیه نمایید.

اگر فکر می‌کنید همه این مفاهیم پیچیده هستند بهتر است از شبیه‌ساز DOF برای مشاهده تأثیر گشودگی‌های مختلف دیافراگم بر عمق میدان و تأثیر بوکه در فواصل کانونی مختلف استفاده کنید.

کیفیت و اعوجاج

لنزهای زوم سخت‌افزارهای واقعاً پیچیده‌ای از نظر مهندسی هستند. هر یک از این لنزها از چندین عدسی یا اجزای داخلی مختلف تشکیل یافته‌اند که به هم نزدیک یا دور می‌شوند تا بزرگنمایی و فوکوس تغییر یابد.

یک لنز پایه کیت ساده ممکن است هشت یا نه قسمت داشته باشد در حالی که لنزهای بزرگ‌تر و پیشرفته‌تر ممکن است تا 20 یا 30 قطعه مختلف داشته باشند. طراحی لنزی که در سراسر فریم در همه فواصل کنونی و هر گشودگی دیافراگمی شارپ و بدون اعوجاج باقی بماند، چالش دشواری است و اغلب لنزها در این خصوص نقاط ضعفی دارند.

نقطه بهینه

هر لنزی یک نقطه بهینه دارد که در آن نقطه، چه از نظر فاصله کانونی و چه گشودگی، شارپ‌ترین عملکردش را ارائه می‌دهد. در مورد گشودگی دیافراگم این عدد معمولاً یک یا دو استاپ پایین‌تر از بیشینه گشودگی است، بنابراین در یک لنز f/2.8 بهترین عملکرد در f/5.6-f/8 به دست می‌آید. در مورد فاصله کانونی یک قاعده سرانگشتی این است که تصویر در هر دو انتهای محدوده زوم تا حد زیادی از شارپ بودن می‌افتد.

لنزهای زوم مستعد مخاطرات دیگری نیز هستند. اعوجاج محدب در انتهای زاویه عریض و اعوجاج مقعر در انتهای زاویه باریک متداول هستند. تأثیر بوکه چنان است که خطوط مستقیم به صورت اندکی منحنی به نظر می‌رسند. با این وجود در صورتی که در فرمت JPEG عکاسی می‌کنید این خطاها تا حد زیادی اصلاح می‌شوند و در صورتی که از فرمت RAW عکاسی می‌کنید نیز می‌توانید این اعوجاج‌ها را در نرم‌افزار آدوب لایت‌روم اصلاح نمایید.

اعوجاج و مشکلات کیفیتی غالباً به قیمت و پیچیدگی لنزها مرتبط هستند. یک لنز کیت ارزان‌قیمت کیفیت پایین‌تری نسبت به لنز گران‌قیمت‌تر دارد. لنزهای زوم محدوده بزرگ‌تری را پوشش می‌دهند و به همین دلیل از پیچیدگی بیشتری برخوردارند. بررسی‌های صورت گرفته در وب‌سایت معتبر dxomark شارپ بودن و اعوجاج همه لنزها را در گشودگی‌های دیافراگم و فواصل کانونی مختلف نشان می‌دهد و بنابراین مرجع خوبی برای بررسی عملکرد هر لنزی به حساب می‌آید.

چه زمانی باید از یک لنز زوم استفاده کرد؟

بزرگ‌ترین استدلال به نفع استفاده از لنزهای زوم DSLR قیمت و سهولت استفاده از آن‌ها است. این لنزها امکان عکاسی در چندین فاصله کانونی را ارائه می‌دهند و نیازی به حمل لنزهای اضافی یا تعویض مداوم آن‌ها نیست. خرید یک لنز نیز ارزان‌تر از خرید تعداد زیادی لنزهای مختلف است. هر چند لنزهای پرایم معمولاً ارزان‌تر از لنزهای زوم با کیفیت مشابه هستند.

فیلم آموزش مبانی ترکیب بندی در عکاسی در فرادرس

کلیک کنید

یک انتخاب برای سه لنز کلاسیک پرایم در شرایط معادل 35 میلی‌متری، به صوت لنزهای 28، 50 و 85 میلی‌متری خواهد بود؛ اما یک لنز کیت منفرد همه این سه فاصله کانونی را ارائه می‌کند. اگر از یک لنز سوپر زوم استفاده می‌کنید برای جایگزینی معادل لنزهای پرایم آن‌ها باید پنج لنز تهیه نمایید.

اگر ویدیوهای زیادی تهیه می‌کنید و یا دائماً قصد دارید که فاصله کانونی را تغییر دهید سهولت استفاده و قیمت هر دو عامل مهمی به حساب می‌آیند.

اما اگر می‌خواهید از خلاقیت خود بیشتر استفاده کنید، لنزهای زوم گزینه‌های چندان مناسبی محسوب نمی‌شوند. حتی یک لنز پرایم ارزان‌قیمت نیز دو یا سه استاپ سریع‌تر از اغلب لنزهای زوم با فاصله کانونی مشابه است. در صورتی که می‌خواهید در شرایط نور کم عکاسی کنید یا در بیشتر موارد قصد دارید پس‌زمینه تصویر محو باشد، لنزهای پرایم گزینه مناسبی برای شما هستند. به طور مشابه در عکاسی ماکرو نیز لنزهای پرایم عملکرد بهتری دارند.

شما به لنزهای زوم نیاز دارید

لنزهای زوم سطحی از انعطاف‌پذیری ارائه می‌کنند که نمی‌توانید به هیچ طریق دیگری آن را به دست بیاورید. با استفاده از این لنزها احتمال از دست دادن هر صحنه‌ای به دلیل انتخاب لنز نادرست در زمان مناسب از بین می‌رود. حتی ممکن است شرایط از این هم بدتر باشد و متوجه شوید که مثلاً لنز تله‌فوتو خود را در خانه جا گذاشته‌اید، چون فکر می‌کردید به آن نیازی نخواهید داشت.

ممکن است هنگام استفاده از لنزهای زوم نیز مخاطراتی وجود داشته باشد. اما تا زمانی که محدودیت‌های آن‌ها را بشناسید، برای هر عکاسی لازم است که دست‌کم یک لنز زوم در کیف عکاسی خود داشته باشد.

اگر به این نوشته علاقه‌مند بوده‌اید، موارد زیر نیز احتمالاً مورد توجه قرار می‌گیرند:

• آموزش پایه‌ای عکاسی
• فرمت RAW چیست و چرا عکاسان حرفه‌ای آن را به JPG ترجیح می‌دهند؟
• آموزش کار با فایل های ویدئویی و صوتی در فتوشاپ
• نوردهی در عکاسی — مهارتی که هر عکاس مبتدی و حرفه‌ای به آن نیاز دارد
• آموزش طراحی و گرافیک کامپیوتری

==