آشنایی با نهادهای مالی ایران – از کارگزاری و سبدگردان تا پلتفرمهای کرادفاندینگ
نهادهای مالی ایران شامل سازمان بورس، فرابورس، صندوقهای سرمایهگذاری، شرکتهای تأمین مالی و بازارگردانها هستند. در این مطلب به معرفی این نهادها و وظایف آنها پرداختهایم.
همه میدانیم که بازار مالی هر کشور، بستر اصلی تأمین مالی، سرمایهگذاری و تخصیص بهینه منابع به شمار میرود. در ایران، بازار مالی به دو بخش اصلی بازار پول و بازار سرمایه تقسیم میشود که هر یک از این بخشها بازیگران و نهادهای مختلفی دارند و در جریان نقدینگی، سرمایهگذاری و نظارت نقش مهمی را ایفا میکنند. در واقع ساختار بازار مالی ایران با حضور نهادهای متنوع و تخصصی به خود رنگ میگیرد. هر یک از این بخش وظایف مشخصی دارند و در کنار هم به کارایی، شفافیت و عمق بخشی به بازار کمک میکنند. در این میان آشنایی شما با این نهادهای مالی، میتواند در تصمیمگیریهایتان برای سرمایهگذاری آگاهانهتر مفید واقع شود.
تقسیمبندی کلی بازار مالی ایران
قبل از اینکه به معرفی نهادهای مالی کشور بپردازیم، بهتر است تقسیمبندی کلی بازار مالی را ارائه دهیم که به صورت زیر است:
بازار پول
این بازار به منظور تأمین مالی کوتاهمدت کاربرد دارد و تحت نظار بانک مرکزی قرار میگیرد. در واقع بازار پولی محلی برای سپرده بانکی، پرداخت تسهیلات و خرید و فروش اوراق مشارکت دولتی کوتاهمدت است.
مهمترین بازیگران بازار پول عبارتند از:
- بانکهای تجاری، تخصصی و سرمایهگذاری
- موسسات اعتباری
بازار سرمایه
دومین بخش بازار مالی ایران جایی است که در آن تأمین مالی بلندمدت صورت میگیرد. بازار سرمایه تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار میگیرد. مهمترین ارکان این بازار نیز عبارتند از:
- بازار بورس و فرابورس
- شرکتهای کارگزاری
- سبدگردانها
- صندوقهای سرمایهگذاری
- نهادهای مالی واسط
نهادها و بازیگران اصلی بازار سرمایه ایران
بازار سرمایه ایران توسط بخشها یا بهتر بگوییم نهادهای مختلفی اداره میشود که در ادامه هر یک از آنها را معرفی کردهایم.
سازمان بورس و اوراق بهادار
حتما با نام این بازار آشنا هستید! بازار بورس یک نهاد عمومی و غیردولتی است که به صورت ناظر و قانونگذار در بازار سرمایه عمل میکند. این سازمان وظیفه نظارت بر سلامت بازار، شفافیت اطلاعات و حفظ حقوق سرمایهگذاران را برعهده دارد. در واقع باید به سازمان بورس به عنوان یکی از نهادهای اصلی و کلیدی در بازار سرمایه ایران نگاه کنیم که نقش تنظیمگری و توسعهای در این بازار ایفا میکند.
ناگفته نماند که این سازمان تحت نظارت شورای عالی بورس فعالیت میکند و توسط هیات مدیرهای اداره میشود. در این میان مهمترین وظایف و اختیارات بازار بورس عبارتند از:
- نظارت بر فعالیت بازارهای بورس: بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالا و بورس انرژی ایران زیر نظر این سازمان فعالیت میکنند.
- نظارت بر شرکتهای فعال در بازار سرمایه: از جمله این شرکتها باید به کارگزاری، سبدگردانها، مشاوران سرمایهگذاری، ناشران اوراق بهادار و ... اشاره کنیم.
- صدور مجوز فعالیت: این سازمان مجوزهای مربوط به نهادهای مالی مانند کارگزاریها، صندوقهای سرمایهگذاری، شرکتهای تامین سرمایه و سایر فعالان بازار را نیز صادر میکند.
- حمایت از حقوق سرمایهگذاران: نهاد بورس با تنظیم مقررات و نظارت بر شفافیت اطلاعات مالی شرکتها، محیطی سالم و امن را برای سرمایهگذاران ایجاد میکند.
- رسیدگی به تخلفات و پیگیریهای قانونی: این سازمان میتواند تخلفات بازار را بررسی کرده و در صورت نیاز، به مراجع قضایی معرفی و یا جریمههای انضباطی اعمال کند.
سازمان فرابورس
یکی دیگر از نهادهای فعال در بازار سرمایه ایران سازمان فرابورس نام دارد. هدف این سازمان تسهیل پذیرش شرکتهای کوچکتر، تأمین مالی سریعتر و ایجاد بستر برای تنوع ابزارهای مالی است. این بازار تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت میکند و از نظر قانونی تفاوتی زیادی با بازار بورس ندارد. سازمان فرابورس وظیفه پذیرش و عرضه سهام شرکتهایی را که شرایط ورود به بازار بورس را ندارند، بر عهده گرفته است.
مهمترین وظایف این نهاد عبارتند از:
- پذیرش و راهاندازی و مدیریت بازارهای مختلف
- عرضه و معامله ابزارهای مالی اسلامی
- معامله انواع اوراق بدهی (مثل صکوک، اجاره، مرابحه، اسناد خزانه اسلامی)، اوراق مشارکت و...
- عرضه و معاملات صندوقهای سرمایهگذاری ETF
- پذیرهنویسی اوراق بهادار
- معرفی ابزارها و نهادهای مالی نوین مانند صندوق املاک و مستغلات، صندوق پروژه و ....
کارگزاریها
بازار بورس نمیتواند به طور مستقیم با سرمایهگذاران ارتباط برقرار کند و به همین دلیل پای کارگزاران به وسط میآید. کارگزاریها نهادهای مالی هستند که نقش واسط بین سرمایهگذاران و بورس را ایفا و به نیابت از مشتریان خود، اوراق بهادار را معامله میکنند.
این نهادهای مالی مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت میکنند و نقش کلیدی در اجرای معاملات، مشاوره مالی و ارائه خدمات به سرمایهگذاران بر عهده دارند. گفتنی است که درآمد اصلی آنها نیز از طریق دریافت کارمزد معاملاتی به دست میآید.
مهمترین وظایف و عملکردهای کارگزاریهای بورس عبارتند از:
- انجام معاملات خرید و فروش اوراق بهادار
- ارائه خدمات مشاورهای (مانند تحلیل بازار، مشاوره در سرمایهگذاری، مشاوره پذیرش شرکتها و...)
- مدیریت دارایی و سبدگردانی (فقط در برخی از کارگزاریهای دارای مجوز سبدگردانی
- ثبتنام و احراز هویت سجام
- ارائه گزارشات مالی و اطلاعات پرتفوی مشتری
در این میان باید اشاره کنیم که تعداد زیادی از کارگزاریها پلتفرم آنلاین نیز دارند تا مشتریان به صورت آنلاین سهام را خرید و فروش کنند. از جمله کارگزاریهای موفق و معتبر باید به مفید، آگاه، فارابی، بانک پاسارگاد، مبین سرمایه و .... اشاره کنیم.
شرکتهای سبدگردان
سومین نهاد مالی در بازار سرمایه ایران شرکتهای سبدگردان هستند که داراییهای سرمایهگذاران را مدیریت میکنند. این نهادها با هدف حداکثرسازی سود و کاهش ریسک سرمایهگذاری، دارایی مشتریان خود را در قالب «سبد اختصاصی» سرمایهگذاری میکنند.
از جمله وظایف این نهادها باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- طراحی و مدیریت سبد اختصاصی بر اساس سطح ریسکپذیری مشتری
- ارائه گزارشهای دورهای از عملکرد سبد
- رعایت اصول شفافیت و انطباق با مقررات
- کاهش ریسک و افزایش بازده
یکی از سبدگردانهای موفق «گروه مالی فیروزه» است که با دریافت مجوز با شماره ۱۱۶۷۷ از سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت میکند.
صندوقهای سرمایهگذاری
صندوقهای سرمایهگذاری هم از دیگر نهادهای مالی در بازار سرمایه ایران هستند که وجوه خرد سرمایهگذاران را جمعآوری و به اشکال مختلف سرمایهگذاری میکنند. در واقع این صندوقها سرمایه افراد را تجمیع و به شکل حرفهای آن را مدیریت میکنند. صندوقهای سرمایهگذاری برای کسانی که یا وقت، دانش یا ریسکپذیری لازم برای سرمایهگذاری مستقیم در بورس را ندارند، توصیه میکنیم.
مهمترین وظایف این صندوقها عبارتند از:
- تجمیع سرمایههای خرد
- مدیریت و سرمایهگذاری داراییها توسط تیم حرفهای (سرمایهگذاری به روشهای مختلف از جمله معامله سهام، اوراق با درآمد ثابت، سپرده بانکی، طلا، مسکن و ...)
- تقسیم سود یا رشد ارزش واحدها
صندوقهای سرمایهگذاری شامل سه نوع هستند که عبارتند از:
- صندوق سرمایهگذاری با درآمد ثابت (ریسک کم و سود قابل پیشبینی)
- صندوق سرمایهگذاری سهامی (ریسک بالا)
- صندوق سرمایهگذاری مختلط (ترکیب سهامی و درآمد ثابت)
از جمله صندوقهای سرمایهگذاری موفق باید به یاقوت آگاه، ممتاز مفید، نیکی گستران، طلای لوتوس و... اشاره کنیم.
شرکتهای تأمین سرمایه
همانطور که میدانید فعالیت اقتصادی به سرمایه نیاز دارد و برخی شرکتهای تولیدی و خدماتی برای تأمین مالی کسب و کار به سراغ بانکها و موسسات مالی میروند. اما دریافت تسهیلات از این نهادها نیز با پیچیدگیهای اداری و مشکلات خاص خود همراه است. در این میان تعداد نهاد نقش واسطه مالی بین ناشران اوراق بهادار (مانند شرکتها و دولت) و سرمایهگذاران را ایفا میکنند.
مهمترین وظایف و مسئولیتهای شرکتهای تأمین سرمایه عبارتند از:
- جمعآوری سرمایه مورد نیاز کسب و کارها از طریق جذب سرمایهگذاران حقیقی و حقوقی
- بررسی صورتحسابها و وضعیت مالی شرکتهای سرمایهپذیر
- دریافت ضمانتهای لازم از سرمایهپذیران به منظور مدیریت ریسک سرمایهگذاری
- ارائه مشاوره مالی به سرمایهگذاران
تعداد زیادی از این نهادها مجوز فعالیت خود را از سازمان فرابورس دریافت میکنند. برای مثال باید به تیم دونگی اشاره کنیم که در زمینه «کرادفاندینگ» یا تأمین مالی جمعی فعالیت میکند. این مجموعه با مجوز شماره 98/5/108857 از سازمان فرابورس ایران و تحت نظارت سبدگردان توسعه فیروزه فعالیت دارد. هدف آن نیز تأمین سرمایه مورد نیاز برای توسعه و رشد کسب و کارهای کوچک و متوسط زودبازده است.
بازارگردانها
بازارگردانها نهادهایی هستند که با هدف ایجاد نقدشوندگی، کاهش نوسانات شدید قیمت و تعادل در عرضه و تقاضا در بازار سرمایه ایجاد میشوند. از جمله عملکرد آنها باید به خرید و فروش دائم یک دارایی خاص مانند اوراق، صندوق یا سهام اشاره کنیم. حضور بازارگردانها در بازار سرمایه باعث میشود سرمایهگذاران بتوانند راحتتر و با قیمتهای منصفانهتری معامله کنند.
مهمترین وظایف این نهاد عبارتند از:
- افزایش نقدشوندگی داراییها حتی در زمان کاهش تقاضا یا عرضه عمومی
- کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش و اجرای معاملات در قیمت عادلانهتر
- ثبات نسبی قیمتها و جلوگیری از نوسانات شدید
- پشتیبانی از عرضههای اولیه شرکتها
برخی از بازارگردانهای موفق در حال حاضر عبارتند از شرکت تامین سرمایه تمدن، بازارگردان مفید، بازارگردان کاریزما و .... .
کلام آخر
بازار سرمایه هر کشوری با وجود نهادهای مالی مختلف معنا و مفهوم میگیرد. در بازار مالی ایران نیز نهادهای متنوع زیادی فعالیت دارند که در تأمین مالی، جذب سرمایه و توسعه اقتصادی کشور نقش ایفا میکنند. در این مطلب به معرفی این نهادها (از سازمان بورس و فرابورس گرفته تا کارگزاری و بازارگردانها) پرداختیم.
هر یک از این نهادها وظایف و کارکرد مشخصی دارند و حضور همه آنها در کنار هم باعث عملکرد مطلوب بازار سرمایه میشود. با خواندن این مطلب میتوانید با شناخت سرمایهگذاری کنید.
