گزارش کار آزمایشگاه – اصول نگارش

طی دوران تحصیل خود در دبیرستان یا دانشگاه احتمالا چندین بار در آزمایشگاه‌های مربوطه، چندین پدیده فیزیکی، شیمیایی و ... را بررسی کرده‌ و می‌بایست نتایج کار خود را در گزارشی با قالب مشخص و با عنوان گزارش کار آزمایشگاه تدوین کنید. گزارش کار کمک می‌کند که روند و نتایج کار خود را با استاد راهنما و یا هر فرد دیگری که علاقه‌مند به یادگیری آن مطلب باشد، در میان بگذارید.

شاید در نگاه اول، تدوین گزارش کار، سخت و طاقت‌فرسا به نظر آید، اما واقعا کاری ساده و شیرین است. اگر برای شما هم نوشتن یک گزارش کار آزمایشگاه امری دشوار بوده و یا برای اولین بار قصد نوشتن آن را داشته و ایده‌ای در مورد آن ندارید. در ادامه این مقاله از مجله فرادرس با ما همراه شوید تا به زبانی ساده اصول صحیح در مورد تدوین گزارش کار آزمایشگاه فیزیک، شیمی یا هر درس دیگری را طی چند مرحله بررسی کنیم.

بخش های اصلی یک گزارش کار آزمایشگاه

یک گزارش کار آزمایشگاه فیزیک و یا شیمی باید شامل بخش‌هایی مناسب و البته اساسی به شرح ذیل باشد. رعایت این نکات باعث نظم بخشیدن به گزارش کار شده که در نتیجه آن، با یک نگاه می‌توان اطلاعات نسبتا خوب و کاملی در خصوص آزمایش مذکور به دست آورد.

این بخش‌ها شامل موارد زیر هستند.

• سربرگ مناسب
• چکیده مطالب
• مقدمه
• تعیین هدف آزمایش
• روش انجام آزمایش
• داده‌های اولیه
• محاسبات
• نتیجه‌گیری
• مراجع

در ادامه هر یک از این موارد را بررسی می‌کنیم.

۱. سربرگ مناسب

برای بسیاری از گزارش‌های آزمایشگاهی، استفاده از سربرگ یا جلد مناسب امری مهم و ضروری است. برای اینکه بدانید متناسب با قوانین هر آزمایشگاه، دقیقا چه مطالبی در سربرگ یا جلد گزارش کار درج می‌شود یا ترتیب آن‌ها به چه صورت است، حتما از استاد خود سوال کنید. اما به طور معمول، اطلاعات زیر در سربرگ حتما باید درج شوند:

• عنوان آزمایش
• تاریخ انجام آزمایش
• نام و نام خانوادگی خود و اعضا گروه
• نام استاد راهنما
• اطلاعاتی که کلاس، مقطع تحصیلی، رشته و اطلاعات مشابه مربوط به شما را عنوان کند.

2. چکیده مطلب

قسمت «چکیده» اولین مطلبی است که خوانندگاه یک مقاله یا گزارش کار آن را می‌بینند. اما «چکیده» آخرین مطلبی است که توسط شما نوشته می‌شود! چرا که «چکیده» خلاصه‌ای از اطلاعاتی است که شما در گزارش کار خود ذکر کرده‌اید. هدف از تدوین «چکیده»، آشنایی خوانندگان با اطلاعات پایه‌ای در خصوص آزمایش و نتایج به دست آمده است. در واقع یک «چکیده» خوب باعث ترقیب خواننده به مطالعه کامل مقاله و یا گزارش کار می‌شود.

در «چکیده»، حتما خلاصه و هدف انجام آزمایش، فرضیه‌ها و نتایج اصلی خود را ذکر کنید.

3. مقدمه

ممکن است که ماهیت آزمایش و الزامات کلاس درس، ایجاب کنند که مقدمه‌ای به گزارش کار خود اضافه کنید. یک مقدمه خوب باید اصول و تئوری آزمایش مربوطه و تحقیقات صورت گرفته پیشین را شامل شود. همچنین انگیزه شما را از انجام این آزمایش خاص شرح دهد.

4. تعیین هدف

هدف خود از انجام آزمایش را به طور موردی در چند جمله بیان کنید. ممکن است که هدف شما تحقیق یک قانون فیزیکی یا به دست آوردن پارامترهای یک جسم یا پدیده فیزیکی باشد. در صورت لزوم، می‌توانید فرضیه‌های خود برای انجام آزمایش را به طور کامل بیان کنید.

5. روش انجام آزمایش

این بخش باید به طور صریح، روان و کامل، روشی که شما برای انجام آزمایش پیش گرفتید را بازگو کند. در نوشتن این قسمت دقت کنید که تمامی مراحل و قدم‌های خود را بنویسید. به طوری که خواننده با خواندن گزارش کار، خود بتواند آن آزمایش را دقیقا تکرار کند. رعایت نکات زیر برای نوشتن این قسمت می‌تواند مفید واقع شود:

• اگر روند کار شما در قالب یک نمودار، به صورت مرحله به مرحله قابل گنجاندن است، این کار را انجام دهید. این نمودار مثل یک فلوچارت (الگوریتم) برنامه نویسی به خواننده کمک بسیار زیادی می‌کند.
• بهتر است که مراحل انجام آزمایش را به جای لیست کردن، در قالب پاراگراف تدوین کنید.
• ممکن است بسته به ماهیت آزمایش، نیاز باشد تا توضیحاتی در خصوص طرز کار دستگاه‌ها، خصوصیات مواد و ادوات مورد استفاده در آزمایش بنویسید.
• اگر  دستورالعمل انجام یک آزمایش را از روی کتاب یا مقاله‌ای خاص دنبال می‌کنید، بهتر است که مطالب کتاب را کپی نکرده و هر بخش را به قلم خود بنویسید. این امر فهم دقیق و تسط شما را بر موضوع می‌رساند.

6. داده‌‌های اولیه

این بخش مربوط به نمودار یا داده‌هایی است که شما طی مراحل مختلف آزمایش به آن‌ها رسیده‌اید. دقت کنید که واحد‌های سنجش و اندازه‌گیری را به درستی نوشته باشید. می‌توانید داده‌های خود را در قالب جدول، منظم و سامان‌دهی کنید. توجه داشته باشید که هنوز تجزیه و تحلیلی روی این داده‌های به اصطلاح خام صورت نگرفته است. تحلیل نتایج و نتیجه گیری، آخرین قسمت یک مقاله یا گزارش کار هستند.

به یاد داشته باشید که داده‌های خود را به همراه خطای اندازه‌گیری پس از چند بار تکرار آزمایش، به همراه در نظر گرفتن تمامی نویزهای محیط و خطاهای موجود در آزمایش بنویسید.

7. محاسبات نمونه (مثال)

اگر از معادله‌ای برای تجزیه و تحلیل و یا به‌ دست آوردن داده‌ای خاص استفاده کردید، بهتر است که یک مثال از نحوه استفاده آن، در گزارش کار خود ذکر کنید.

8. نتیجه‌گیری

نمودار و یا داده‌هایی را که در طول آزمایش به دست آوردید، تجزیه و تحلیل کنید و نتیجه را به طور کامل شرح دهید. این قسمت یکی از مهم‌ترین قسمت‌های گزارش کار محسوب می‌شود.

در این قسمت بهتر است تا اطلاعات مربوط به مقایسه نتایج با انتظارات،‌ فرضیه‌ها و تئوری آزمایش آورده شوند. همچنین ممکن است که یک پارامتر از چند روش و آزمایش مختلف نتیجه شود، پس بهتر است که مقایسه‌ای بین آن‌ها ترتیب دهید. گاهی اوقات تجزیه و تحلیل نتایج را در بخشی جداگانه از نتیجه‌گیری می‌آورند تا از شلوغی و سردرگمی در این بخش جلوگیری شود.

9. مراجع

به یاد داشته باشید که اگر از هر فرمول یا مطلبی که مربوط به کار دیگران بود، در متن گزارش کار خود استفاده کردید، حتما لینک و یا نام مطلب را در قسمت مراجع، طبق فرمت اساس نامه کلاس درس خود تدوین کنید.

رعایت نکات مربوط به دستور زبان و قواعد نگارشی

رعایت نکات مرتبط به دستور زبان و همینطور قواعد نگارش در حین تهیه گزارش کار یک الزام هستند و در ادامه به همین موضوع پرداخته‌ایم.

فیلم آموزش نگارش مقاله علمی به زبان انگلیسی در فرادرس

کلیک کنید

1. استفاده از جملات کامل و دستور زبان مناسب

یک گزارش کار آزمایشگاه خوب، علاوه بر دقت در محتوای علمی، باید از نقطه نظر نگارشی و املایی نیز مورد توجه قرار گیرد. نگارش مناسب یک متن یا محتوا شاید ارتباطی به تخصص یا سطح علمی شما در خصوص آن مطلب آزمایشگاهی نداشته باشد، اما به یاد داشته باشید، یک متن علمی که قواعد دستور زبان و نگارشی در آن رعایت نشده باشد، ارزش چندانی برای مخاطبان ندارد.

در نظر داشته باشید که یکی از اهداف نوشتن گزارش کار، ترقیب و راهنمایی دیگران در اجرای مجدد آن آزمایش است. پس اگر نتوانید به روشنی روند کار را توضیح دهید، کسی قادر به فهم دقیق کار شما نبوده و در نتیجه زحمات شما بی ثمر خواهد ماند.

2. با نظم و ترتیب نوشتن

پس از اینکه مطمئن شدید متن گزارش کار از لحاظ نگارشی و قواعد دستور زبان مشکلی ندارد، یک بار متن را از نقطه نظر یک خواننده تازه وارد خوانده و مطمئن شوید که جملات گنگ و یا خیلی طولانی نباشند. باز هم تاکید می‌کنیم که یک گزارش کار آزمایشگاه، باید برای خواننده‌ای که هیچ سر رشته‌ای از آن آزمایش ندارد، ساده و قابل فهم باشد.

سعی کنید که در متن گزارش کار، به جای جملات مجهول، بیشتر از جملات معلوم استفاده کنید. به طور مثال می‌توانید جمله «این آزمایش به همراه نتایج آن به راحتی قابل تکرار توسط هر شخصی که تجهیزات مناسب را داشته باشد، است» با جمله «هر کسی که تجهیزات مناسب را داشته باشد، می‌تواند آزمایش را به راحتی تکرار کند» جایگزین کنید.

3. تمرکز روی هدف اصلی

برای اینکه گزارش کار آزمایشگاه تدوین شده، ساده و قابل درک باشد، فکر و ایده‌های خود را مطابق سرفصل‌ یا زیربخش‌هایی سازماندهی کنید. سعی کنید در هر جمله فقط به یک موضوع یا هدف خاص بپردازید. جملات گروهی که پشت سر هم می‌آیند و مربوط به یک موضوع هستند را در یک پاراگراف بیاورید. همچنین با عوض شدن بحث یا هدف، پاراگراف جدیدی را شروع کنید.

دقت کنید که تجزیه و تحلیل نتایج و داده‌ها را در بخش مخصوص به خود انجام دهید و در بخش‌های دیگر به آن‌ها نپردازید.

4. نگارش به صورت سوم شخص

بهتر است در نگارش یک گزارش کار آزمایشگاه جملات را به صورت سوم شخص بنویسید و از ضمایر «من» و «ما» استفاده نکنید.

5. استفاده از زمان حال

سعی کنید به هنگام نوشتن گزارش کار، بیشتر از جملات زمان حال استفاده کنید. به طور مثال می‌توانید جمله‌ای نظیر «داده‌های حاصل از آزمایش کاملا با فرضیه‌ها مطابق داشت» را با جمله «داده‌های حاصل از آزمایش کاملا سازگار و مطابق با فرضیه‌ها است» جایگزین کنید.

6. استفاده از بالا نویس یا زیر نویس

به منظور راحتی خوانندگان و رسایی بهتر متن گزارش کار، بهتر است در صورت امکان برای هر بخش از زیربخش‌هایی با شماره گذاری مناسب استفاه کنید. همچنین یک عنوان و توضیحات مختصری را به صورت بالانویس یا زیرنویس برای نمودار یا جداولی که در گزارش کار خود آوردید، درج کنید.

7. بازخوانی

حتما قبل از ارائه گزارش یک الی دو مرتبه با دقت کافی، متن آن را بازخوانی کرده تا مطمئن شوید نکات بازگو شده در آن، به درستی رعایت شده‌اند.