علائم و دلایل یبوست در کودکان و راه های درمان آن

عملکرد روده هر فردی با فرد دیگر متفاوت است و این تفاوت در الگو روده‌ای برای کودکان و نوزادان هم صدق می‌کند. آنچه برای کودک شما طبیعی است ممکن است با آنچه برای کودک دیگر طبیعی است متفاوت باشد. بیشتر کودکان 1 یا 2 بار در روز دفع مدفوع دارند. کودکان دیگر ممکن است 2 تا 3 روز یا بیشتر قبل از دفع مدفوع طبیعی بروند. به عنوان مثال اگر کودک شما سالم است و مدفوع طبیعی و بدون ناراحتی و درد دارد، هر 3 روز یک بار اجابت مزاج می‌تواند الگوی طبیعی روده او باشد.

کودکان مبتلا به یبوست ممکن است مدفوع سخت، خشک و دشوار یا دردناک داشته باشند. این مدفوع ممکن است روزانه ایجاد شود یا دفعات کمتری داشته باشد. گرچه یبوست می‌تواند باعث ناراحتی و درد شود، اما معمولاً موقتی است. یبوست یک مشکل شایع در کودکان است. این یکی از اصلی‌ترین دلایل ارجاع کودکان به متخصص کودکان و اطفال و فوق تخصص گوارش کودکان است.

چه دلایلی باعث یبوست می‌شوند؟

عوامل زیادی باعث بروز یبوست می‌شوند که در زیر به مهمترین آن‌ها می پردازیم.

رژیم غذایی

تغییر در رژیم غذایی یا کافی نبودن فیبر یا مایعات در رژیم غذایی کودک باعث یبوست می‌شود.

بیماری

اگر کودک شما بیمار است و اشتهای خود را از دست می‌دهد، تغییر در رژیم غذایی می‌تواند سیستم او را از بین ببرد و باعث یبوست شود. یبوست ممکن است از عوارض جانبی برخی داروها باشد. یبوست از سوی دیگر احتمال دارد در اثر برخی شرایط پزشکی مانند کم‌کاری تیروئید (غده تیروئید کم‌کار) ایجاد شود که تشخیص دقیق آن توسط متخصص غدد کودکان صورت می‌پذیرد.

ممانعت از مدفوع

کودک شما ممکن است به دلایل مختلف مدفوع خود را حفظ کند.  اگر کودک شما بثورات پوشک بدی داشته باشد ممکن است به دلیل درد شدید مانع از دفع مدفوع شود. فرزند شما نیز ممکن است دستشویی نرود؛ زیرا نمی‌خواهد از بازی فاصله بگیرد. کودک بزرگتر شما ممکن است هنگامی که از خانه یا مدرسه دور است خودداری کند؛ زیرا در استفاده از توالت عمومی احساس راحتی نمی‌کند.

در بیشتر کلان شهر ها مثل تهران کودکان احساس راحتی در مدارس نمی‌کنند و از مدفوع کردن امتناع می کند در چنین شرایطی دکتر کودکان تهران به والدین راهنمایی‌های لازم را می‌کنند.

تغییرات دیگر

به طور کلی هر گونه تغییری در روال زندگی کودک مانند مسافرت، هوای گرم یا موقعیت‌های استرس‌زا ممکن است بر سلامت کلی او و نحوه‌ی عملکرد روده‌های او تاثیر بگذارند. در شرایط سفر می‌توانید از مشاوره تلفنی با متخصص کودکان استفاده کنید.

اگر یبوست درمان نشود، ممکن است بدتر شود. مدفوع هرچه بیشتر در مجاری تحتانی روده بماند، بزرگ‌‌تر، محکم‌تر و خشک‌تر می‌شود. سپس دفع مدفوع دشوارتر و دردناک‌تر می‌شود. کودک شما ممکن است به دلیل درد مدفوع خود را نگه دارد. این یک چرخه معیوب ایجاد می‌کند.

علائم یبوست

علائم یبوست ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• روزهای زیادی بدون حرکات طبیعی روده
• مدفوع سخت که دفع آن دشوار یا دردناک است
• درد شکم مانند درد معده، گرفتگی عضلات یا حالت تهوع
• خونریزی از قسمتی از معقد که در آن شکاف ایجاد شده
• کثیف شدن ناشی از مدفوع
• کم‌اشتهایی
• بدرفتاری

همچنین ممکن است متوجه شوید کودک‌تان درحالی که راه می‌رود چهره‌اش را تغییر می‌دهد، در خودش کش‌وقوس ایجاد می‌کند، باسن خود را جمع می‌کند یا بدن را روی زمین می‌چرخاند. ممکن است به نظر برسد گویی کودک شما قصد دارد مدفوع را به بیرون فشار دهد؛ اما در عوض او سعی دارد آن را نگه دارد.

درمان یبوست

یبوست به روش‌های مختلفی درمان می‌شود. پزشک کودک شما بهترین گزینه را برای وضعیت کودک شما توصیه می‌کند. در برخی موارد ممکن است قبل از اینکه دکتر فرزند شما درمان را توصیه کند کودک شما نیاز به انجام آزمایش پزشکی داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است پزشک به داخل بدن کودک شما نگاه کند و از اشعه ایکس برای ایجاد این تصاویر استفاده شود. البته، در بیشتر موارد هیچ آزمایشی لازم نیست.

انکوپرزیس چیست؟

اگر کودک شما از مدفوع خود جلوگیری کند، ممکن است مدفوع بزرگی تولید کند که روده او کشیده شود. وی ممکن است دیگر تمایلی برای دفع مدفوع احساس نکند تا زمانی که اندازه‌گیری آن بدون استفاده از انما، ملین یا سایر روش‌های درمانی زیاد باشد. گاهی اوقات فقط مایعات می‌توانند از اطراف مدفوع عبور کرده و به لباس زیر کودک شما نشت کنند. مدفوع مایع ممکن است مانند اسهال باشد و والدین و متخصص اطفال را گیج کند؛ اما اینگونه نیست. این مشکل انکوپرزیس نامیده می‌شود.

تغییرات رژیم غذایی

در ادامه به تغییراتی که در رژیم غذایی برای رفع این مشکل موثر هستند می‌پردازیم.

در نوزادان

یبوست به ندرت در نوزادان مشکل ایجاد می‌کند. ممکن است هنگامی‌که کودک شما شروع به خوردن غذاهای جامد کند به یبوست دچار شود. در این شرایط احتمال دارد دکتر پیشنهاد کند که آب یا مایعات بیشتری به رژیم غذایی کودک اضافه کنید.

در بچه‌های بزرگتر

وقتی کودک یا نوجوان یبوست دارد، ممکن است به این دلیل باشد که در رژیم غذایی وی غذاهای حاوی فیبر کافی و آب وجود ندارد. پزشک کودک شما ممکن است غذاهای حاوی فیبر بالاتر را به رژیم غذایی کودک پیشنهاد کند و او را به نوشیدن آب بیشتر ترغیب کند. این تغییرات در رژیم غذایی کودک به خلاص شدن از درد شکم در اثر یبوست کمک ‌می‌کند.

داروها

در برخی موارد ممکن است پزشک کودک شما دارویی را برای نرم یا از بین بردن مدفوع تجویز کند. هرگز به کودک خود ملین یا تنقیه ندهید؛ مگر اینکه پزشک کودک شما بگوید اشکالی ندارد. ملین‌ها اگر به درستی استفاده نشوند برای کودکان خطرناک هستند. پس از خارج شدن مدفوع، پزشک کودک شما ممکن است روش‌هایی را پیشنهاد کند که بتوانید به کودک در ایجاد عادت‌های خوب روده کمک کنید تا از تجمع مجدد مدفوع جلوگیری شود.

راه‌های جلوگیری از یبوست کودکان

از آنجا که الگوی روده هر کودک متفاوت است، با الگوی روده طبیعی کودک خود آشنا شوید. اندازه و قوام مدفوع معمول او را یادداشت کنید. این به شما و پزشک فرزندتان کمک می‌کند تا زمان یبوست و بهترین روش درمان را تعیین کنید. اگر کودک شما هر چند روز یک بار اجابت مزاج طبیعی ندارد یا هنگام دفع مدفوع ناراحت است، ممکن است در ایجاد عادات مناسب روده به کمک نیاز داشته باشد.

شما می‌توانید:

• کودک خود را به نوشیدن مقدار زیادی آب و خوردن غذاهای حاوی فیبر بیشتر تشویق کنید.
• به کودک خود کمک کنید تا یک روال بهداشتی منظم را تنظیم کند.
• کودک خود را به فعالیت بدنی تشویق کنید. ورزش همراه با یک رژیم غذایی متعادل پایه و اساس یک زندگی سالم و فعال را فراهم کند.

دریافت فیبر کافی در رژیم غذایی

پزشکان توصیه می‌کنند که افراد بین 2 تا 19 سال، روزانه مقداری فیبر بخورند که برابر با سن آنها به علاوه 5 گرم فیبر باشد. به عنوان مثال اگر کودک شما 2 ساله باشد، 7 گرم فیبر توصیه شود (2 به علاوه 5 گرم).

غذاهایی که فیبر زیادی دارند

برخی از غذاهایی که فیبر زیادی دارند در ادامه لیست شده‌اند.

میوه

• سیب با پوست (متوسط) 3.5 گرم فیبر
• گلابی با پوست 4.6 گرم فیبر
• هلو با پوست 2.1 گرم فیبر
•  تمشک (یک پیمانه) 5.1 گرم فیبر

سبزیجات پخته

• کلم بروکلی (یک ساقه) 5.0 گرم فیبر
• هویج (1 پیمانه) 4.6 گرم فیبر
• گل کلم (1 پیمانه) 2.1 گرم فیبر

حبوبات پخته

• لوبیا قرمز (2/1 پیمانه) 7.4 گرم فیبر
• باقالی (2/1 پیمانه) 2.6 گرم فیبر
• لوبیا سفید (2/1 پیمانه) 3.1 گرم فیبر

غلات کامل پخته شده

• گندم سبوس دار (1 پیمانه) 3.0 گرم فیبر
• نان گندم (1 تکه) 1.7 گرم فیبر

این نکته را در نظر داشته باشید که: اگر با تغییر در رژیم غذایی، سبک زندگی و ورزش بهبودی در یبوست کودک ایجاد نشد حتما به متخصص کودکان مراجعه کنید تا پزشک دارو درمانی را برای درمان هرچه سریعتر کودک شروع کند.