فرادرسدیابت نوع یک و دو – علل، علائم و درمان
دیابت یک بیماری مزمن متابولیک است و بر روندی که بدن انسان طی آن قند خون، یا گلوکز را تنظیم می‌کند تأثیر می‌گذارد. گلوکز سوختی است که همه‌ی سلول‌ها بدن از آن استفاده می‌کنند، اما برای ورود به سلول‌ها نیاز به یک کلید دارد که به آن انسولین می‌گویند.
انواع دیابت
دو مدل دیابت که در این مطلب به آن پرداخته‌ایم شامل نوع ۱ و نوع ۲ هستند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ قادر به تولید انسولین نیستند. می‌توانید این طور تصور کنید که این افراد، کلید ورود گلوکز به سلول را در اختیار ندارند بنابراین قند در خون باقی می‌ماند. مبتلایان به دیابت نوع دو، انسولین کافی دارند اما به آن واکنش کامل نشان نمی‌دهند و بعد از این‌که بیماری پیشرفت کرد، دیگر به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کنند. این افراد یک کلید شکسته در اختیار دارند که درست کار نمی‌کند. هر دو نوع دیابت، می‌توانند منجر به قند خون بالا شوند. این اتفاق احتمال بروز مشکلات یا نارسایی‌های دیابت را افزایش می‌دهد.
علائم و نشانه‌های دیابت
هر دو نوع دیابت، در صورت عدم کنترل علائم مشترک بسیاری را بروز می‌دهند که شامل موارد زیر هستند:
- تکرر ادرار
- عطش و نوشیدن بسیار
- گرسنگی بسیار
- خستگی مفرط
- کاهش قدرت بینایی
- بریدگی یا خراش‌هایی که به درستی ترمیم نمی‌شوند.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ ممکن است زودرنجی و تغییرات خلقی را هم تجربه کنند و شاهد کاهش وزن بدون دلیل باشند. یکی از علائم نوع ۲، احساس سوزش، مور مور شدن یا بی‌حسی در دست و پاها است. اگرچه بسیاری از نشانه‌های دیابت‌های نوع ۱ و ۲ مشابه هستند، اما از راه‌های کاملاً متفاوتی بروز پیدا می‌کنند.
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، بعد از سال‌ها با اولین نشانه‌ها مواجه می‌شوند یعنی زمانی که بیماری پیشرفت زیادی کرده است اما برخی افراد مبتلا هیچ نشانه‌ای ندارند و به صورت اتفاقی یا با بروز عوارض دیابت از ابتلای خود به دیابت نوع دو باخبر می‌شوند. علائم دیابت نوع ۱ بسیار سریع ظهور می‌کنند و معمولاً خود را در چند هفته ابتدایی ابتلا به بیماری نشان می‌دهند. دیابت نوع ۱ که با نام دیابت جوانان نیز شناخته می‌شود، معمولاً در کودکی یا دوران بلوغ فرد را مبتلا می‌کند؛ اما همچنان این احتمال وجود دارد که افراد در مقاطع بعدی زندگی خود به آن مبتلا شوند.
علل ایجاد دیابت
دیابت نوع ۱ و نوع ۲ اسم و علائم مشابهی دارند اما دو بیماری متفاوت، با علل کاملاً منحصر به فرد هستند.
علل ابتلا به دیابت نوع یک
سیستم ایمنی بدن مسئول مبارزه با موجودات بیگانه و بیماری‌زا مثل ویروس‌ها و باکتری‌ها است که از بیرون بدن وارد شده‌اند. در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی سلول‌های سالم خود را با این موجودات غریبه اشتباه می‌گیرد، به سلول‌های بتای پانکراس حمله می‌کند و تولیدکنندگان انسولین را از بین می‌برد. پس از مرگ و کاهش سلول‌های بتا، بدن دیگر قادر به تولید انسولین کافی نیست. محققان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند که چرا سیستم ایمنی بدن به سلول‌های سالم حمله می‌کنند اما احتمالا دلایل ژنتیکی یا محیطی مانند آلودگی با برخی ویروس‌ها برای این اتفاق وجود دارند؛ تحقیقات در این زمینه همچنان در حال انجام هستند.
علل ابتلا به دیابت نوع دو
افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ در برابر انسولین مقاوم هستند. بدن فرد مبتلا، همچنان به تولید انسولین می‌پردازد ولی قادر به استفاده مؤثر از آن نیست. محققان از دلیل اصلی مقاوم شدن برخی افراد نسبت به انسولین مطمئن نیستند، اما سبک زندگی بی تحرک، رژیم غذایی غلط و چاقی از جمله عوامل دخیل در ابتلا به دیابت نوع دو هستند. در مبتلایان به این بیماری، پانکراس تلاش می‌کند با ساختن انسولین بیشتر، کمبود آن را جبران کند زیرا بدن قادر به استفاده از انسولین نیست بنابراین گلوکز در جریان خون افزایش می‌یابد.
دیابت چقدر شایع است؟
دیابت نوع ۲ بسیار شایع‌تر از نوع ۱ است. بر اساس گزارش آماری انجمن ملی دیابت در سال ۲۰۱۷، تقریباً از هر ۱۰ نفر در آمریکا یک نفر به این بیماری مبتلا بوده است. از بین این افراد، ۹۰ تا ۹۵٪ دیابت نوع ۲ داشتند. درصد افراد مبتلا به دیابت، با افزایش سن بیشتر می‌شود. کمتر از ۱۰ درصد از جمعیت برخی کشورهای غربی مبتلا به دیابت هستند اما در افراد ۶۵ سال به بالا، این رقم به ۲۵.۲ درصد افزایش پیدا می‌کند. طبق آمار به دست آمده از سال ۲۰۱۵، تنها حدود ۰.۱۸٪ از افراد با سن کمتر از ۱۸ سال، به دیابت مبتلا بودند. زنان و مردان تقریباً با درصد مشابهی به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما احتمال ابتلا در افرادی از نژادهای مختلف، متفاوت است.
ریسک فاکتورهای ابتلا به دیابت نوع یک و دیابت نوع دو
ابتلا به دیابت نوع ۱ قابل پیش‌گیری نیست؛ اما می‌توان با در نظر گرفتن عوامل خطر، احتمال ابتلا به آن را کاهش داد یا به تعویق انداخت و از شدت عوارض بعدی پیش‌گیری کرد. عواملی که شانس ابتلا به دیابت نوع ۱ را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: افرادی که والدین یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت نوع ۱ دارند در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
- سن: در هر سنی می‌تواند بروز کند، اما بین کودکان و نوجوانان شایع‌تر است.
- جغرافیا: میزان ابتلا با دور شدن محل زندگی شما از خط استوا افزایش می‌یابد.
- ژنتیک: حضور برخی ژن‌ها به افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ منجر می‌شود. دیابت در برخی از نژادها شیوع بالاتری دارد.
در صورتی که یکی از این موارد را دارید در خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارید:
- داشتن پیش‌زمینه دیابت (بالا بودن نسبی سطح قند خون)
- اضافه وزن یا چاقی
- سابقه ابتلا در اعضای درجه یک خانواده
- سن بالاتر از ۴۵ سال
- عدم تحرک فیزیکی
- سابقه دیابت در هنگام بارداری
- به دنیا آوردن فرزندی با وزن بیشتر از ۴.۰۸ کیلوگرم
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
- چربی شکم
با انجام بعضی اقدامات و تغییر در سبک زندگی می‌توانید احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهید:
- حفظ وزن مناسب و متعادل
- با پزشک مشورت کنید تا طبق یک برنامه صحیح، وزن خود را به میزان متعادل برسانید.
- فعالیت‌های فیزیکی خود را افزایش دهید.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید و میزان چربی و کربوهیدارت را کاهش دهید.
تشخیص دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲
آزمایش اصلی برای تشخیص هر دو بیماری دیابت نوع ۱ و نوع ۲ با عنوان تست هموگلوبین گلیکوزی شده (A1C) شناخته می‌شود. آزمایش A1C یک نوع آزمایش خون است که نشان می‌دهد سطح قند خون طی دو یا سه ماه گذشته چقدر بوده است. برای انجام این آزمایش گاهی خون‌گیری کامل و گاهی تنها یک قطره خون از نوک انشگت دست، استفاده می‌شود. هر چقدر میزان قند خون فرد در چند ماه گذشته بالاتر بوده باشد، سطح A1C نیز بالاتر خواهد بود. A1C معادل ۶.۵ یا بیشتر از آن، نشان‌دهنده ابتلا به دیابت است.
درمان دیابت نوع یک
درمانی برای دیابت نوع ۱ وجود ندارد. افراد مبتلا به دلیل عدم تولید انسولین، به تزریق منظم آن نیازمند هستند. دوز انسولین تزریقی، به میزان پیشرفت بیماری، سطح قند خون و انجام صحیح و منظم مراقبت‌های جانبی، بستگی دارد. برخی افراد ناچارند چند بار در روز با تزریق درون بافت‌های نازک بدن مثل شکم، بازو و پشت، انسولین دریافت کنند. روش دیگر به جای تزریق، استفاده از پمپ انسولین است که جریان مشخص و ثابتی از دارو را از طریق یک تیوب کوچک به بدن وارد می‌کند. انجام منظم آزمایش‌ها، بخش بسیار مهمی در متعادل نگه داشتن قند خون است، چرا که سطح قند طی روز بارها نوسان دچار نوسان می‌شود.
درمان دیابت نوع دو
دیابت نوع ۲ را می‌توان با اصلاح سبک زندگی، افزایش تحرک، رژیم غذایی مناسب و مصرف دارو کنترل کرد. رصد کردن سطح قند خون در کنترل دیابت نقش اساسی دارد و تنها راهی است که شما را از رسیدن به هدف، یعنی کنترل بیماری، آگاه می‌کند. پزشک ممکن است انجام دوره‌ای آزمایش قند خون یا انجام تست خانگی و در صورت قند خون بالا، تزریق انسولین را تجویز کند. بیماران دیابتی می‌توانند میزان قند خون خود را با اندازه‌گیری روزانه قند خون و انجام مراقبت‌های پزشکی، به سطح عادی برسانند و از بروز مشکلات بعدی و خطرات پیچیده‌تر جلوگیری کنند.
رژیم دیابتی
مدیریت مواد مغذی بخش بسیار مهمی از زندگی افرادی است که با دیابت زندگی می‌کنند زیرا متابولیسم در آن‌ها دچار دگرگونی‌های فراوانی می‌شود. با پزشک خود برای مشخص کردن میزان انسولینی که پس از خوردن هر وعده خاص غذایی نیاز دارید، مشورت کنید. مثلاً، مصرف کربوهیدرات می‌تواند باعث افزایش ناگهانی قند خون در افراد مبتلا شود؛ بنابراین لازم است پس از مصرف این دسته از مواد غذایی، میزان قند خون خود را با تزریق انسولین کنترل کنند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ باید بر رژیم غذایی، سبک زندگی و تغذیه سالم تمرکز داشته باشند. کاهش وزن معمولاً یکی از برنامه‌های مؤثر در کنترل دیابت نوع ۲ است، بنابراین پزشک احتمالاً یک برنامه غذایی کم‌کالری، کاهش مصرف غذای چرب و شیرین و حذف فست فود را تجویز می‌کند. خوب است با انواع و اقسام موادی که کربوهیدرات نام دارند و باعث افزایش قند خون می‌شوند آشنا شوید که در مطلب کربوهیدرات چیست ؟ — اجزا، ساختار، عملکرد و متابولیسم — آنچه باید بدانید به صورت مفصل در مورد این ماکرومولکول‌ها و متابولیسم آن‌ها در بدن و انواع بیماری‌های مرتبط، تضیح داده‌ایم، برای مطالعه لطفا + اینجا کایک کنید.
این مطلب توسط نویسنده مهمان، «سعید زعفرانی»، نوشته شده است.
