چک لیست طراحی سازه چیست؟ — الزامات کنترل طراحی ساختمان — آموزش جامع

چک لیست طراحی سازه مجموعه سوالاتی است که به منظور کنترل کیفیت ساخت سازه‌های فولادی و بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این چک لیست بر اساس استانداردهای ساختمان‌سازی ایران تهیه شده است. در این مقاله، به معرفی بندهای موجود در چک لیست (فهرست بازبینی) محاسبات سازه می‌پردازیم.

چک لیست طراحی سازه چیست؟

فهرست بازبینی یا چک لیست طراحی سازه ساختمان، جدولی شامل مجموعه اقدامات ضروری در حین ساخت سازه است. این چک، به منظور کنترل، بازرسی و بازبینی الزامات طراحی و اجرایی مورد نیاز در ساخت سازه‌های فولادی و بتن آرمه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تایید کیفیت سازه‌های ساختمانی توسط نظام مهندسی ساختمان و بر اساس چک لیست طراحی سازه انجام می‌شود. در این چک لیست، معمولا مقابل هر سوال، سه گزینه (بلی، خیر و عدم نیاز) وجود دارد. موارد موجود در چک لیست طراحی سازه توسط کنترل‌کننده بازبینی و مطابق عملکرد پر می‌شود. چک لیست طراحی سازه دارای بخش‌های مختلفی است که در ادامه به معرفی سوالات موجود در هر بخش می‌پردازیم.

کنترل مدل سازه در چک لیست طراحی سازه چگونه انجام می‌شود؟

عملکرد سازه در مقابل بارهای مختلف توسط محاسبات دستی یا مدل‌سازی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. مطابق چک لیست محاسبات سازه ساختمان، به منظور کنترل مدل سازه باید به سوالات زیر پاسخ داد:

1. آیا ارتفاع، تعداد طبقات و ستون‌گذاری طبق نقشه‌های معماری است؟ (مطابق فصل چهارم مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ویرایش سوم)
2. آیا کنترل صلبیت دیافراگم کف انجام شده است؟ (مطابق استاندارد 2800، بند 3-8، فصل چهاردهم مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش پنجم، مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و استاندارد ACI-318-14)
3. آیا کنترل خواص مصالح انجام شده است؟ (مطابق مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان)
4. آیا کنترل مقاطع تیرها، ستون‌ها و سقف‌ها (ابعاد، پوشش، تعداد، درصد میلگردها و ضرایب اصلاح) آن‌ها انجام شده است؟ (مطابق مبحث نهم و دهم مقررات ملی ساختمان)
5. آیا تعریف مناسب مقاطع سقف شامل «دال» (Slab) و «عرشه» (Deck) انجام شده است؟ (مطابق مبحث نهم و استاندارد ملی 21973 با عنوان سقف‌های مرکب عرشه فولادی)
6. آیا کنترل «محورهای محلی» (Local Axes) تیرها و ستون‌ها انجام شده است؟
7. آیا مش‌بندی سقف‌ها، دیوارها و دیوارهای حایل به خوبی صورت گرفته است؟ (مطابق فصل نهم مبحث نهم ویرایش چهارم)
8. آیا مدل‌سازی پله به صورت طبقه و نیم طبقه انجام شده است؟ (مطابق مبحث ششم)
9. آیا در صورت استفاده از سیستم دوگانه (سیستم ترکیبی قاب‌های خمشی و دیوار برشی و یا مهاربندی)، فایل 25 درصد (کنترل 25 درصد نیروی زلزله به منظور نهایی‌سازی طراحی تیرها و ستون‌ها) ارائه شده است؟
10. آیا در صورت استفاده از سیستم دوگانه، فایل 50 درصد (کنترل 50 درصد نیروی زلزله به منظور نهایی‌سازی طراحی دیوار برشی) ارائه شده است؟
11. آیا کنترل «انحراف از طول انتهایی» (End Length Offset) و «ضریب ناحیه صلب» (Rigid Zone Factoe) به منظور بررسی طول تیر در نقاط انتهایی انجام شده است؟
12. آیا کنترل «تعدیل‌کننده خواص» (Property Modifier) در مقاطع تیر، ستون، دیوار و سقف انجام شده است؟ (اعمال ضرایب ترک‌خوردگی در نرم افزار، مطابق با مبحث نهم و استاندارد 2800)
13. آیا بار زنده بر اساس نوع کاربری (سیستم‌های بام، فضابند، حفظ پارکینگ، دستگیره، نرده حفاظ، نرده و نردبان ثابت) به صورت مناسب اعمال شده است؟ (مطابق فصل پنجم مبحث ششم)
14. آیا بار مرده کف و دیوارها با دیتیل ارائه شده در نقشه همخوانی دارد؟ (فصل سوم مبحث ششم)
15. آیا بار خاک، بر مبنای مشخصات مکانیک خاک شامل بارگذاری استاتیکی و دینامیکی خاک بر دیوار حایل اعمال شده است؟ (فصل چهارم مبحث ششم)
16. آیا بار مرده خطی تیرهای پیرامون نورگیرها و راه‌پله‌ها به همراه بار مرده و زنده راه‌پله‌ها و بار آسانسور اعمال شده است؟ (مبحث ششم)
17. آیا بار معادل‌سازی جرم و وزن در طبق بام و در طبقات دارای اختلاف ارتفاع مانند طبقات تجاری اعمال شده است؟ (مبحث ششم)
18. آیا بار مرده اضافی در محل اجرای تیرچه دوبل اعمال شده است؟ (فصل هفتم مبحث ششم، بخش بار برف بام)
19. در صورت بزرگ بودن ابعاد سازه، آیا بار حرارتی اعمال شده است؟ (مبحث ششم)
20. در صورت کاهش بار زنده، کاهش سربار به صورت صحیح اعمال شده است؟ (فصل ششم مبحث ششم، بخش کاهش بار زنده طبقات)
21. آیا محاسبات جرم سازه و اعمال درصد مشارکت بار زنده به درستی انجام شده است؟ (مطابق فصل پنجم مبحث ششم، استاندارد 2800 و با انتخاب گزینه Mass Source در نرم افزار)
22. آیا وزن خرپشته در بام لحاظ شده است؟ (مطابق مبحث ششم)
23. آیا نوع خاک مطابق گزارش مکانیک خاک است؟ (مطابق مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان)
24. آیا تحلیل دینامیکی یا شبه دینامیکی الزامی است؟ (با تعیین نوع بارهای موجود مطابق مبحث ششم و فصل سوم استاندارد 2800)
25. آیا پارامترهای «تحلیل طیفی» (Spectral Analysis) به صورت مناسب در نرم افزار منظور شده‌اند؟
26. آیا افزایش زمان تناوب انجام شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 و در نرم افزار)
27. آیا ضریب زلزله (C) و ضریب توزیع نیروی جانبی در ارتفاع ساختمان (K)، به درستی محاسبه شده‌اند؟ (استاندارد 2800 ایران، آیین‌نامه UBC-94 و یا آیین‌نامه ASCE-7-10)
28. آیا ضریب نامعینی، بررسی و در صورت لزوم آورده شده است؟ (مطابق استاندارد 2800)
29. آیا تراز پایه بالا آورده شده است؟ (مطابق فصل سوم استاندارد 2800، بخش ضریب نامعینی سازه)
30. آیا نوع طیف، درست معرفی شده است؟ (فصل دوم استاندارد 2800)
31. آیا همپایه‌سازی برش پایه دینامیکی و استاتیکی، صورت گرفته است؟ (مطابق آیین‌نامه 2800)
32. آیا تعداد مدهای نوسان سازه و درصد مشارکت جرمی هر مد کنترل شده است؟ (فصل سوم استاندارد 2800، بخش تعداد مدهای نوسان)
33. آیا روش مناسب ترکیب نتایج مدهای مختلف و جهت‌های مختلف انتخاب شده است؟ (فصل سوم استاندارد 2800)
34. آیا ترکیب بارگذاری بر اساس آیین‌نامه مورد استفاده درست انجام شده است؟ (فصل دوم مبحث ششم، فصل هفتم مبحث نهم و فصل سوم استاندارد 2800)
35. آیا ترکیب بارگذاری طبق قاعده 100-30 (ترکیب 100 درصد نیروی زلزله در هر جهت با 30 نیروی زلزله در جهت عمود) اعمال شده است؟ (فصل سوم استاندارد 2800 ویرایش چهارم)
36. آیا بارهای مربوط به تاسیسات در مدل‌سازی اعمال شده است؟ (مبحث ششم)
37. آیا بار قائم زلزله اعمال شده است؟ (مطابق فصل سوم استاندارد 2800، بند 3-9-9)
38. آیا بحرانی‌ترین حالت بارگذاری زنده اعمال شده است؟ (اعمال ضرایب تشدید موجود در مبحث ششم، بند 6-2-3-2 و با انتخاب گزینه Pattern Live Load Factor در نرم افزار)
39. آیا به کنترل زلزله سطح بهره‌برداری نیاز هست؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-11)
40. آیا کنترل جابجایی جانبی (Drift) انجام شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-5)
41. آیا در کنترل جابجایی جانبی، از «زمان تناوب» (Period) اصلی سازه استفاده شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-3-3)
42. آیا کلیات مربوط به درز انقطاع منظور شده است؟ (مطابق مبحث ششم ویرایش سوم، بند 6-11-14 و استاندار 2800 ویرایش چهارم، بند 3-5-6)
43. آیا وجود درز انبساط کنترل شده است؟ (مطابق مبحث نهم ویرایش چهارم، بند 9-12-2-2)
44. آیا فاصله بین مرکز جرم و مرکز سختی (بررسی میزان پیچش سازه) در محاسبات کنترل شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-3-7-3 و بند 3-3-7-4)
45. آیا فرورفتگی و بیرون‌زدگی (بررسی نامنظمی سازه) در پلان کنترل شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 1-7)
46. آیا کنترل نامنظمی پیچشی انجام شده است؟ (مطابق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 1-7-1-ب)
47. آیا پایداری کل سازه کنترل شده است؟ (مطابق نتایج نرم افزار، استاندارد 2800 ویرایش چهارم، بند 3-6 و مبحث نهم ویرایش چهارم، بند 9-16-3-1)
48. آیا خیز در تیرهای بلند، کنسول‌ها و سقف کنترل شده است؟ (مطابق مبحث نهم ویرایش چهارم، بند 9-17-2-6)

نکته: سازمان نظام مهندسی ساختمان، استفاده از نرم افزارهای ETABS و SAFE را به منظور تحلیل و طراحی سازه‌های ساختمانی تایید می‌کند. از این‌رو، عبارت «نرم افزار» یا هر اصطلاح مرتبط با قابلیت‌ها و گزینه‌های یک نرم افزار در چک لیست طراحی سازه نظام مهندسی، به یکی از این دو نرم افزار اشاره دارد.

نکات مهم مدل سازی و طراحی سازه بتنی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

مهم‌ترین مرجع برای کنترل صحت مدل‌سازی و طراحی سازه‌های بتنی، مبحث نهم مقررات ملی ساختمان و استاندارد 2800 است.

از این‌رو، به منظور ارزیابی الزامات اجرایی سازه‌هایی با اسکلت بتنی، باید طبق استانداردهای موجود به سوالات زیر پاسخ داده شود:

1. آیا کنترل طول به عرض ساختمان (بررسی عدم احتمال رخ دادن درز انقطاع) انجام شده است؟
2. آیا کنترل مهارشدگی ساختمان انجام شده است؟
3. آیا کنترل ترک خوردگی دیوارهای برشی و یکسان بودن ضرایب ترک خوردگی المان‌های مرزی با دیوار لحاظ شده است؟
4. آیا کنترل ترک خوردگی بر اساس مهار شدگی و یا مهار نشدگی انجام شده است؟
5. آیا کنترل مقاطع از نظر حداقل و حداکثر فواصل مجاز بین آرماتورهای طولی انجام شده است؟
6. آیا آیین‌نامه مناسب برای طراحی اعضا انتخاب شده است؟
7. آیا شکل‌پذیری مناسب در طراحی لحاظ شده است؟
8. آیا پارامترهای مربوط به آیین‌نامه انتخاب شده، به درستی اعمال شده است؟
9. آیا پارامترهای طراحی تیرها و ستون‌ها بر اساس شکل‌پذیری به صورت مناسب در نرم افزار منظور شده است؟
10. آیا پارامترهای طراحی دیوارها بر اساس شکل‌پذیری به صورت مناسب در نرم افزار منظور شده است؟
11. آیا مفصل کردن تیرهای داخل دیوار برشی انجام شده است؟
12. آیا کنترل تغییر مکان دال‌ها انجام شده است؟
13. آیا «تیر همبند» (Spandrel) و «پایه» (Pier) برای دیوارهای برشی در مدل‌سازی به طور مناسب تعریف شده‌اند؟
14. آیا مقاطع دیوارهای برشی به صورت مناسب در نرم افزار (بخش Section Design) تعریف شده‌اند؟
15. آیا بارهای دیوار حایل و ترکیب‌های آن اعمال شده‌اند؟
16. آیا در محل تکیه، 50 درصد میلگردهای مثبت به میلگردهای منفی اضافه شده‌اند؟
17. آیا کنترل برش مقاطع و تعبیه میلگرد مناسب برشی مخصوصا در تیرهای کوتاه انجام شده است؟
18. آیا کنترل برش در مقاطع دیوار و تعبیه میلگرد مناسب انجام شده است؟
19. آیا کنترل برش مقاطع تیرها و ستون‌ها به طور مناسب انجام شده است؟
20. آیا کنترل نسبت طول به قطر (L/d) برای تیرهای دهانه کوتاه انجام شده است؟
21. آیا کنترل عرض تیرها انجام شده است؟
22. آیا درصد آرماتور تیرها کنترل شده است؟
23. آیا درصد آرماتور ستون‌ها به خصوص در محل عوض شدن مقاطع کنترل شده است؟
24. آیا کنترل تیر قوی و ستون ضعیف در قاب‌های شکل‌پذیر ویژه انجام شده است؟
25. آیا کنترل نسبت تنش برشی موجود به مقاومت برشی در اتصال تیر به ستون در قاب انجام شده است؟
26. آیا خیز بلند مدت تیرها در نظر گرفته شده است؟
27. آیا ضخامت دال به صورت صحیح در نظر گرفته شده است؟
28. آیا برش تیرهای اطراف دال کنترل شده است؟

نکات مهم طراحی سازه فولادی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

طراحی و اجرای سازه های فولادی به همراه عضوهای مختلف آن‌ها مطابق استانداردهایی نظیر مبحث دهم مقررات ملی ساختمان، مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و استاندارد 2800 انجام می‌شود.

بر این اساس، کنترل موارد ذکر شده در چک لیست طراحی سازه های فولادی باید با در نظر گرفتن استانداردهای اجرایی برای عضوهایی نظیر ستون‌ها، تیرها و بادبندها صورت گیرد.

نکات طراحی ستون فولادی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

در ابتدا، الزامات اجرایی طراحی ستون‌های سازه‌های فولادی را معرفی می‌کنیم. این الزامات عبارت هستند از:

1. آیا کنترل مقاومت ستون‌ها به درستی انجام شده است؟
2. آیا ضرایب طول موثر (K) و طول مهار نشده (L) به درستی در نظر گرفته شده‌اند؟
3. آیا در طراحی ستون‌ها، ترکیب بار تشدید یافته منظور شده است؟
4. آیا جوش بال به جان ستون‌ها به صورت مناسب منظور شده است؟
5. آیا اتصال وجه چهارم «ستون باکس» (Box Column) به طور صحیح انجام شده است؟

نکات طراحی تیر فولادی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

پس از کنترل نحوه اجرای ستون‌های فولادی، باید الزامات مربوط به طراحی و اجرای تیرهای فولادی را مورد بازبینی و به سوالات زیر پاسخ داد:

1. آیا کنترل مقاومت تیرها به درستی انجام شده است؟
2. آیا جوش اتصال بال به جان به درستی انجام شده است؟
3. آیا ورق تقویت تیرها به صورت مناسب استفاده شده است؟
4. آیا کنترل ارتعاش در تیرهای فلزی صورت گرفته است؟
5. آیا سخت کننده‌های طولی و عرضی برای تیرها طراحی شده‌اند؟
6. آیا تیرهای لانه زنوری در سازه طراحی شده‌اند؟
7. آیا سقف از نوع کامپوزیت طراحی شده است؟
8. در صورت استفاده از سقف‌های دارای برشگیر، آیا طراحی این ابزار اتصال صورت گرفته است؟
9. آیا ضخامت ورق‌های موجدار کنترل شده است؟

نکات طراحی بادبند فولادی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

یکی دیگر از عضوهای مهم سازه های فولادی که باید پس از اجرای آن‌ها مورد بازبینی و کنترل قرار می‌گیرد، بادبند است.

چک لیست ارزیابی کیفی این عضو در ادامه آورده شده است:

1. آیا ضریب زول موثر (K) و طول آزاد (L) به درستی در نظر گرفته شده‌اند؟
2. آیا بادبندها در پلان به صورت مناسب توزیع شده‌اند؟
3. آیا پیوسته بودن جان در تیر دهانه بادبندی منظور شده است؟
4. آیا طراحی تیر پیوند بادبندهای ۷ و ۸ و خارج از محور، به درستی انجام شده است؟
5. آیا کنترل‌های مربوط به بادبند ویژه انجام شده‌اند؟
6. آیا وجود بست‌های بادبند کنترل شده است؟

اتصالات فولادی در چک لیست طراحی سازه چگونه بررسی می شوند؟

اتصالات سازه های فولادی، نقش بسیار مهمی در عملکرد این سازه‌ها دارند.

کیفیت اجرای این اتصالات به موارد ذکر شده در چک لیست زیر بستگی دارد:

1. آیا جزئیات اتصالات ساده تیر به ستون (مشخصات نشیمن، اتصال جان، فاصله مونتاژ) و جزئیات جوش یا بولت‌های مربوطه ارائه شده است؟
2. آیا جزئیات اتصال گیردار تیر به ستون (اتصال بال و جان) و مشخصات جوش یا بولت‌های مربوطه ارائه شده است؟
3. آیا وجود مهار بال فشاری در اتصال صلب کنترل شده است؟
4. آیا مشخصات مقاطع بادبندی و اتصالات آن‌ها (مشخصات صفحه، جوش تیر و ستون) به صورت مناسب و بر اساس زاویه واقعی ارائه شده است؟
5. آیا جزئیات صفحه ستون (مشخصات صفحه، میل مهار، سخت کننده، جوش و غیره) ارائه شده است؟
6. آیا جزئیات اتصالات تیر به تیر و مشخصات جوش یا بولت‌های مربوطه ارائه شده است؟
7. آیا جزئیات وصله ستون‌ها (محل وصله، ابعاد و اندازه ورق‌های وصله، مشخصات وسایل اتصال و غیره) ارائه شده است؟
8. آیا جزئیات اتصالات وصله تیرها و مشخصات جوش یا بولت‌های مربوطه ارائه شده است؟
9. آیا جزئیات اتصالات تیرهای مورب و مشخصات جوش‌های مربوط به آن‌ها ارائه شده است؟
10. آیا کنترل چشمه اتصال انجام شده است؟
11. آیا ورق‌های مضاعف جان و ورق‌های پیوستگی اجرا شده‌اند؟
12. آیا در گره اتصال، بیش از یک تیر به یک وجه ستون وارد شده است؟
13. آیا کنترل تیر قوی و ستون ضعیف در قاب‌های شکل‌پذیر ویژه انجام شده است؟
14. آیا سقف از نوع کرمیت طراحی شده است؟
15. در صورت استفاده از سقف‌های دارای برشگیر، آیا برشگیرهای دیوار طراحی شده‌اند؟
16. آیا دیوار برشی فولادی طراحی شده است؟

نکات طراحی فونداسیون در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

فونداسیون، پایین‌ترین بخش سازه است که بارهای روسازه را به زمین منتقل می‌کند. کنترل این بخش از سازه، الزاماتی دارد که باید طبق چک لیست طراحی سازه مورد بازرسی قرار بگیرد.

به منظور ارزیابی طراحی و اجرای مناسب فونداسیون، باید به سوالات زیر پاسخ داده شود:

1. آیا آیین‌نامه مناسب جهت طراحی فونداسیون انتخاب شده است؟
2. آیا ضریب بستر و تنش مجاز خاک مطابق گزارش مکانیک خاک منظور شده‌اند؟
3. آیا مقاطع فونداسیون از نظر فولاد، بتن و پوشش میلگردها کنترل شد‌ه‌اند؟
4. آیا ترکیبات بارگذاری مناسب جهت طراحی و کنترل تنش خاک انتخاب شده است؟
5. آیا بارهای اعمالی در فونداسیون مطابق خروجی واقعی تحلیل سازه در نظر گرفته شده است؟
6. آیا پلان فونداسیون، مطابق با آکس‌بندی سازه و تعبیه بازشوها، بر اساس نقشه انجام شده است؟
7. آیا نوارهای طراحی در دو جهت، به درستی در نرم افزار وارد شده‌اند؟
8. آیا تنش خاک تحت بارهای سرویس، کنترل شده است؟
9. با توجه به تنش های موجود، آیا فونداسیون به شمع نیاز دارد؟
10. آیا کنترل برش پانچ انجام شده است؟
11. آیا محل چاله آسانسور در مدل‌سازی لحاظ شده است؟
12. آیا آرماتورهای طولی و تقویتی مقاومت کافی (مطابق با خروجی‌های نرم افزار) را دارند؟
13. آیا سختی خاک زیر فونداسیون و شمع‌ها به صورت مناسب منظور شده است؟
14. آیا کنترل مناسب بودن طول شمع‌ها در فونداسیون انجام شده است؟
15. آیا حداقل آرماتور فونداسیون و فاصله حداقل آرماتورها کنترل شده است؟
16. آیا گزینه Uplift (باآمدگی) در نرم افزار منظور شده است؟
17. آیا اختلاف ارتفاع فونداسیون طراحی شده است؟
18. آیا آرماتور گونه برای فونداسیون بیش از 1 متر در نظر گرفته شده است؟
19. آیا برش پانچ کنار دیوار برشی در فونداسیون کنترل شده است؟
20. آیا حداقل آرماتور شمع در نظر گرفته شده است؟
21. آیا آرماتورگذاری پاشنه شمع صحیح است؟
22. آیا اتصال شمع به فونداسیون به درستی صورت گرفته است؟
23. آیا محل شروع پله روی فونداسیون نشان داده شده است؟

نکات کنترل سازه نگهبان خرپایی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

سازه نگهبان خرپایی، سازه‌ای است که به منظور پایداری دیواره‌های محل گودبرداری شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای کنترل اجرای مناسب این سازه‌ها، موارد زیر در چک لیست طراحی سازه، مطابق با کتاب گودبرداری و سازه‌های نگهبان (وزارت راه و شهرسازی) و مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (پی و پی‌سازی) مورد بررسی قرار می‌گیرند:

1. آیا محاسبات و تهیه نقشه به درستی انجام شده است؟
2. آیا پلان وضعیت همجواری‌ها ارائه شده است؟
3. آیا مهاربندی اعضای مایل و قائم ارائه شده است؟
4. آیا فاصله شناژبندی و خرپا به طور صحیح ارائه شده است؟
5. آیا شیب خاکبرداری ارائه شده است؟
6. آیا پروفیل اتصالات و ابعاد فونداسیون و شمع ارائه شده است؟

نکات نقشه کشی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

نقشه‌کشی، از فعالیت‌های بسیار مهم در طراحی و اجرای سازه‌های مختلف به حساب می‌آید. نقشه‌کشی صحیح و اجرای دقیق نقشه، نتیجه رضایت‌بخشی را در پی خواهد داشت. در این بخش، نکاتی که باید در نقشه‌کشی سازه‌های بتنی، فولادی، فونداسیون و سقف مورد بازرسی قرار بگیرد را در قالب چک لیست طراحی سازه ارائه می‌کنیم.

استانداردهای کلی نقشه‌کشی ساختمان در نشریه 256 سازمان مدیریت و برنامه بودجه کشور و الزامات اجرایی نقشه‌ها در استانداردها و دستورالعمل‌هایی نظیر آیین‌نامه بتن ایران، مبحث نهم و مبحث دهم مقررات ملی ساختمان آورده شده‌اند.

نکات مهم نقشه کشی سازه بتنی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

نقشه‌کشی سازه‌های بتنی دارای الزامات متعددی است. کنترل نحوه نقشه‌کشی سازه‌هایی با اسکلت بتنی در چک لیست طراحی سازه با پاسخ به سوالات زیر انجام می‌شود:

1. آیا طول مهاری، قلاب و طول همپوشانی میلگردها و همچنین وصله در تیر و ستون ارائه شده است؟
2. آیا محل و ترتیب وصله‌های مکانیکی مشخص شده است؟
3. آیا گروه و طول مهاری میلگرد مشخص شده است؟
4. آیا کنترل برون محوری (خروج از آکس) تیرها (مخصوصا تیرهای کناری) انجام شده است؟
5. آیا مقاطع عرضی مناسب در مقاطع مختلف با ذکر آرماتورهای اصلی و تقویتی در کنار پروفیل طولی تیرها ارائه شده‌اند؟
6. آیا کنترل نسبت میلگرد در تکیه‌گاه و وسط دهانه (مثبت و منفی) انجام شده است؟
7. آیا المان‌های مرزی دیوارهای برشی مطابق فایل محاسباتی در نقشه منظور شده‌اند؟
8. آیا رقوم پلان‌ها شامل تیرریزی و ستون‌ها ارائه شده‌اند؟
9. آیا نواحی خاموت گذاری ویژه در تیرها و ستون‌ها و همچنین در اتصال تیر به تیر ارائه شده‌اند؟
10. آیا میلگردهای طولی ستون به صورت یکی در میان توسط خاموت بسته یا سنجاق به طور مناسب مهار شده‌اند؟
11. آیا کلاف میانی به تعداد مناسب برای تیرچه‌ها (با توجه به پلان‌های تیرریزی) ارائه شده است؟
12. آیا اتصال تیرچه‌های موازی با تیر به صورت صحیح اجرا شده است؟
13. آیا جزئیات تیرهای مفصلی به صورت جداگانه ارائه شده است؟
14. آیا محل مناسب وصله تیرها و ستون‌ها کنترل شده است؟
15. آیا ناحیه خاموت گذاری ویژه ستون‌ها و تیرها انجام شده است؟
16. آیا نما و مقاطع دیوار برشی و المان‌های مرزی به صورت کامل ارائه شده‌اند؟
17. آیا جزییات بازشو دال‌ها و دیوارها ارائه شده است؟
18. در صورت استفاده از ستونچه، آیا جزئیات آن ارائه شده است؟
19. آیا پلان‌های تیرریزی به صورت جداگانه ارائه شده‌اند؟
20. آیا آرماتورهای گونه (میانی) برای تیرهایی با ارتفاع بیش از 75 سانتی‌متر ارائه شده است؟
21. آیا استفاده از سنجاق‌های یک در میان برای دیوار ضروری است؟
22. آیا طرح مناسب برای سازه‌هایی با اجرای جدا از سازه اصلی (مانند رمپ) ارائه شده است؟
23. آیا توضیحات لازم برای برای اجرای قالب‌بندی سقف، دیوارهای برشی، دیوارهای حایل و ستون‌ها ارائه شده است؟
24. آیا کنترل عرض تیرها در کنار بازشوها و راه‌پله‌ها از نظر سرگیر و شانه‌گیر نبودن انجام شده است؟
25. آیا کدهای ارتفاعی طبقات با معماری مطابقت دارد؟
26. آیا جزییات راه‌پله (برش و آماتورگذاری) در تمامی طبقات ارائه شده است؟

نکات مهم نقشه کشی فولادی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

در بخش قبلی، به معرفی نکات مهم نقشه‌کشی در سازه‌های بتنی پرداختیم. در این بخش، موارد مورد بررسی در نقشه‌کشی سازه‌های فولادی را معرفی می‌کنیم.

سوالات ارائه شده در این بخش، با مطالعه مبحث دهم مقررات ملی ساختمان قابل پاسخ هستند. این سوالات عبارتند از:

1. آیا مشخصات الکترودهای جوشکاری ارائه شده است؟
2. آیا حداقل و حداکثر بعد جوش صحیح در نظر گرفته شده است؟
3. آیا مشخصات پیچ و مهره‌ها ارائه شده است؟
4. آیا پلان تیپ‌بندی ستون‌ها، بادبندها و دیوارها ارائه شده است؟
5. آیا پلان تیرریزی و اتصالات تیرها ارائه شده است؟
6. آیا جزئیات پروفیل طولی ستون‌ها به همراه تراز اتصال تیرها ارائه شده است؟
7. آیا جزئیات تبدیل مقطع ستون‌ها ارائه شده است؟
8. آیا مقاطع ستون‌ها (مشخصات پروفیل‌ها، ورق‌های تقویتی، بست‌ها، مشخصات جوش‌ها و غیره) به طور مناسب ارائه شده‌اند؟
9. آیا نمای بادبندها به همراه پروفیل بادبند، ورق‌های اتصال و جوش‌ها با مقیاس مناسب ارائه شده‌اند؟
10. آیا جزئیات ساخت تیر ورق‌ها با سخت کننده‌ها (عرضی و فشاری) و جوش‌های مربوط به آن‌ها ارائه شده است؟
11. در صورت اجرای دیوار برشی، آیا تمامی موارد مربوطه در نقشه‌کشی بتنی رعایت شده‌اند؟
12. آیا نما و مقاطع دیوار برشی به همراه المان‌های مرزی به طور کامل ارائه شده‌اند؟
13. آیا اتصال مناسب برای دیوارهای برشی و حایل به سقف، تیر و ستون اجرا شده است؟
14. آیا ورق پیوستگی، ورق مضاعف و جوش‌های مربوط به آن‌ها در اتصالات گیردار ارائه شده‌اند؟
15. آیا نحوه اجرای ورق پیوستگی (به خصوص در ستون‌های قوطی شکل) ارائه شده است؟
16. آیا جزئیات اتصالات راه‌پله (برش)، مشخصات جوش‌ها و ورق‌‌های اتصال آن در تمامی طبقات ارائه شده است؟
17. آیا کنترل عرض تیرها در کنار بازشوها و راه‌پله‌ها از نظر سرگیر و شانه‌گیر نبودن انجام شده است؟
18. آیا طرح مناسب برای اجرای سازه‌های جدا از سازه اصلی (مانند رمپ) ارائه شده است؟
19. آیا کدهای ارتفاعی طبقات با معماری مطابقت دارد؟
20. آیا برش مناسب از صفحه ستون به منظور نمایش خاموت‌های مهار کننده بولت ارائه شده است؟
21. در صورت وجود ستونچه، آیا جزئیات آن ارائه شده است؟
22. آیا وصله ستون‌ها و تیرها ارائه شده است؟

نکات مشترک نقشه کشی سازه های فولادی و بتنی در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

در بین الزامات اجرایی نقشه‌کشی سازه‌های فولادی و بتنی، نکات مشترکی وجود دارد که در چک لیست مربوط به آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. این نکات عبارت هستند از:

1. آیا نقشه‌ها دارای شماره‌گذاری، فهرست، مشخصات پروژه و توضیحات فنی به صورت مختصر و مفید هستند؟
2. آیا کنترل پیشروی‌ها و لزوم یا عدم لزوم استفاده از خاک بر روی قسمت‌هایی از سقف زیرزمین انجام شده است؟
3. آیا جزئیات مربوط به میان‌قاب‌ها و مهار اجزای معماری ارائه شده‌اند؟
4. آیا محل دقیق بازشوها، بر اساس نقشه‌های تاسیساتی و جزئیات سازه‌ای در آن محل ارائه شده است؟
5. آیا مقطع برش کامل دستگاه پله در تمامی طبقات ارائه شده است؟
6. آیا درز انقطاع در کلیه پلان‌ها ارائه شده است؟
7. آیا نورگیرها، داکت‌ها، آسانسورها و سایر بازشوها در پلان مشخص شده‌اند؟

نکات نقشه کشی فونداسیون در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

در این بخش، مواردی که باید در نقشه‌کشی فونداسیون مد نظر قرار بگیرند را ارائه می‌کنیم:

1. آیا طول مهاری، قلاب و طول همپوشانی میلگردها و همچنین محل وصله در فونداسیون ارائه شده است؟
2. آیا مقاطع مناسب طولی و عرضی از نوارهای فونداسیون با ذکر میلگردهای اصلی و تقویتی به درستی رسم شده‌اند؟
3. آیا میلگردهای سراسری فونداسیون در پلان به صورت کامل اجرا شده‌اند؟
4. آیا معرفی مقاطع کافی از فونداسیون در محل‌های تغییر تراز، آسانسور و استخر صورت گرفته است؟
5. آیا مشخصات بتن مگر شامل رده و ضخامت ارائه شده است؟
6. آیا جزئیات اجرای فونداسیون شامل محل درز انقطاع، ریشه پله‌ها، چاله آسانسور، پلان فونداسیون، رقوم و غیره ارائه شده است؟
7. آیا توضیحات لازم جهت اجرای قالب‌بندی فونداسیون ارائه شده است؟
8. آیا کدهای ارتفاعی فونداسیون با معماری مطابقت دارد؟
9. آیا مشخصات لقمه‌ها و خرک‌ها ارائه شده‌اند؟
10. آیا محدوده قرارگیری آرماتورهای تقویتی فونداسیون ارائه شده است؟
11. آیا مشخصات شمع‌ها شامل پلان جانمایی، آرماتورها، برش عرضی و پروفیل طولی ارائه شده است؟

نکات طراحی نقشه کشی سقف در چک لیست طراحی سازه چه هستند؟

سقف و کف، از مهمترین عضوهای سازه‌ای هستند. این عضوها به روش‌های متنوع و با استفاده از مصالح مختلف اجرا می‌شوند.به منظور اطمینان از اجرای صحیح این سازه‌ها، باید به سوالات مربوط به آن‌ها در چک لیست طراحی سازه پاسخ داده شود:

1. آیا اتصال سقف به سازه، خصوصا اتصال به دیوار برشی، به درستی انجام شده است؟
2. آیا مشخصات سقف تیرچه بلوک شامل ارتفاع تیرچه، ضخامت دال، آرماتورهای فوقانی، تحتانی، تقویتی، منفی، حرارتی، بلوکها، کلاف میانی سقف، فاصله و نوع سنجاقک‌ها، طراحی و ارائه شده است؟
3. آیا مشخصات سقف مرکب و عرشه فولادی شامل تیرچه ها و فواصل آن‌ها، ضخامت دال بتنی، آرماتورهای دال، نوع و فاصله برشگیرها، جزئیات اتصال تیرچه ها به تیر اصلی، محاسبه و ارائه شده است؟
4. آیا مشخصات سقف دال بتنی شامل ضخامت دال، میلگردهای خمشی فوقانی و تحتانی، میلگرد های اضافی گوشه‌های دال و میلگرد اتصال دال به تیرها محاسبه و ارائه شده است؟
5. آیا جزئیات بار مرده سقف‌ها ارائه شده است؟

کنترل کلی در چک لیست طراحی سازه به چه صورت است؟

پس از بررسی تمامی موارد موجود در بخش‌های قبلی و تایید یا ارائه توضیح برای هر یک، خلاصه فهرست بازبینی (چک لیست) محاسبات سازه شامل موارد زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد تا به سوال «آیا سازه قابلیت تایید دارد یا خیر؟» پاسخ داده شود:

1. آیا نقشه‌های سازه نگهبان نظیر خرپا، مهار، میخ، انکراژ، شمع، سپر یا نگهدارنده‌های دیگر به صورت مناسب ارائه شده است؟
2. آیا مدلسازی سازه صحیح است؟
3. آیا بارگذاری ثقلی به صورت صحیح اعمال شده است؟
4. آیا بارگذاری زلزله به صورت صحیح اعمال شده است؟
5. آیا نقشه‌ها و دیتیل‌های سازه‌ای مناسب هستند؟
6. آیا بین نقشه‌ها و مدل سازه‌ای مطابقت وجود دارد؟
7. آیا تغییر مکان نسبی طبقات کنترل شده است؟
8. آیا اجرای مدل‌سازی و رسم نقشه‌های فونداسیون به صورت صحیح انجام شده است؟
9. آیا آیین‌نامه مناسب برای طراحی سازه انتخاب شده است؟
10. آیا ضرایب ترک‌خوردگی تیر، ستون و دیوار به طور مناسب در اعضای بتنی منظور شده‌اند؟
11. آیا کنترل نامنظمی سازه به صورت مناسب انجام شده است؟
12. در صورت لزوم، آیا تحلیل دینامیکی طیفی انجام شده است؟
13. آیا ضوابط شکل‌پذیری اعضای بتنی رعایت شده‌اند؟
14. آیا جدول طول مهاری و وصله آرماتورها به صورت مناسب ارائه شده است؟
15. آیا مدلسازی، تحلیل و طراحی دیوارهای برشی بتنی به صورت مناسب انجام شده است؟
16. آیا درصد آرماتور تیرها، ستون‌ها و دیوارهای برشی مناسب است؟
17. آیا مقاومت و تغییر شکل اعضا سازه‌ای کنترل شده است؟
18. آیا صفحه ستون‌ها به صورت مناسب اجرا شده است؟
19. آیا وصله ستون‌ها به صورت مناسب اجرا شده است؟
20. آیا اتصالات صلب (خمشی یا گیردار) به صورت مناسب اجرا شده‌اند؟
21. آیا اتصالات مفصلی به صورت مناسب اجرا شده‌اند؟
22. آیا ضوابط مربوط به درز انقطاع رعایت شده‌اند؟