فرادرسرشته مهندسی کنترل ابزار دقیق چیست؟ — از تحصیل تا اشتغال
در این مطلب از مجموعه مطالب معرفی رشته‌های دانشگاهی مجله فرادرس، رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق را معرفی می‌کنیم و می‌کوشیم تناسب آن با روحیات افراد، دروسی که برای موفقیت در این رشته مهندسی باید در آن‌ها پایه‌ای قوی‌تر داشت، گرایش‌های آن، بازار کار و سایر موارد مرتبط را مورد بررسی کنیم. البته اگر به دنبال یادگیری مباحث و مهارت‌های با این رشته هستید، مشاهده مجموعه فیلمهای آموزش مهندسی کنترل و ابزار دقیق فرادرس را به شما پیشتهاد می‌کنیم.
مهندسی کنترل ابزار دقیق شاخه‌ای از مهندسی است که در آن، اندازهگیری و کنترل متغیرهای فرایند و طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌هایی که این‌ها را در بر می‌گیرد، مطالعه می‌شود. متغیرهای فرایند عبارتند از فشار، دما، رطوبت، جریان، pH، نیرو و سرعت.
در مهندسی کنترل ابزار دقیق دو شاخه مهندسی ترکیب شده‌اند. در واقع، مهندسی ابزار دقیق، علم اندازهگیری و کنترل متغیرهای فرایند در یک سیستم است. در این میان، مهندسی کنترل که مهندسی سیستم‌های کنترل نیز نامیده می‌شود، رشته‌ای مهندسی است که از نظریه کنترل برای طراحی سیستم‌هایی با رفتارهای مطلوب استفاده می‌کند.
مهندسان کنترل مسئول تحقیق، طراحی و توسعه دستگاه‌ها و سیستم‌های کنترلی هستند که معمولاً در تأسیسات تولیدی و کارخانه‌های فرایندی مورد استفاده قرار می‌گیرند. روش‌های کنترل از سنسورهایی برای اندازهگیری متغیر خروجی دستگاه و ارائه بازخورد به کنترل‌کننده استفاده می‌کنند تا بتواند اصلاحاتی را در جهت عملکرد مطلوب انجام دهند. کنترل خودکار دستگاه را بدون نیاز به ورودی‌های انسانی مدیریت می‌کند، مانند کروز کنترل برای تنظیم سرعت خودرو.
فعالیت‌های مهندسی کنترل ابزار دقیق ماهیت بین‌رشته‌ای دارد. مهندسان کنترل و ابزار دقیق بر اجرای سیستم‌های کنترلی تمرکز می‌کنند که عمدتاً از مدلسازی ریاضی به‌دست می‌آیند. از آنجا که ابزار دقیق و کنترل نقش مهمی در جمع‌آوری اطلاعات از یک سیستم و تغییر پارامترهای آن دارند، بخش کلیدی حلقه‌های کنترل هستند.
رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق مناسب چه کسانی است؟
اگر بخواهیم دقیق‌تر به رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق نگاه کنیم، باید بگوییم که این رشته با عناوین زیر و در مقاطع مختلف زیر ارائه می‌شود:
- کاردانی ناپیوسته برق – الکترونیک و ابزار دقیق
- کارشناسی ناپیوسته مهندسی فناوری کنترل گرایش ابزار دقیق
- کارشناسی ناپیوسته مهندسی کنترل و ابزار دقیق
- کارشناسی ارشد ناپیوسته مهندسی ابزار دقیق و اتوماسیون صنایع نفت
البته در دوره کارشناسی مهندسی برق گرایش کنترل نیز درسی با عنوان ابزار دقیق ارائه می‌شود، اما تأکید ما بر رشته‌های ابزار مهندسی کنترل ابزار دقیق است که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم.
اگر بخواهیم بهصورت مختصر بیان کنیم، باید بگوییم که رشته مهنسی کنترل ابزار دقیق برای کسانی مناسب است که اصطلاحاً دست به آچار هستند و علاقه دارند یک مشکل فنی را حل کنند یا راهحلی مهندسی برای اندازهگیری و کنترل متغیرهای فرایندهای تأسیسات مختلف ارائه دهند. همچنین، یکی دیگر از علایق و تواناییهایی که افراد در زمینه مهندسی کنترل ابزار دقیق باید داشته باشند، مهارت برنامهنویسی کنترلکنندههای صنعتی برای کاربردهای صنعتی است. یکی از معروفترین مثالهایی که برای این مورد میتوان بیان کرد، توانایی برنامهنویسی پیالسی و مهارت کار با آن در صنایع مختلف است.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق بیشتر کاربرد دارند؟
با توجه به اینکه رشته ابزار دقیق با مدلسازی سیستم و طراحی کنترل‌کننده وابسته است، داشتن پایه‌ای از ریاضی و به بیان دقیق‌تر، تفکر ریاضی یکی از مواردی است که موفقیت در این رشته را تسهیل می‌کند. درس‌های مهم دیگری که به موفقیت در رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق کمک می‌کنند، فیزیک و شیمی هستند. همانطور که گفتیم، در مهندسی کنترل ابزار دقیق با متغیرهای فیزیکی و شیمیایی فرایندها بسیار سروکار داریم. به همین دلیل است که داشتن پایه‌های قوی از مفاهیم متغیرها و کمیت‌های مهم شیمیایی و فیزیکی، کمک بسیار زیادی به پیشرفت دانشجویان رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق خواهد کرد.
یکی از مهارت‌های مهم دیگر که دانشجویان می‌توانند در دوره دبیرستان آن را تقویت کنند، مهارت کار با رایانه و برنامهنویسی است.
گرایش‌های رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق برای ادامه تحصیل چه هستند؟
اگر بخواهیم روی عنوان «ابزار دقیق» تمرکز کنیم، تنها رشته تحصیلات تکمیلی که مرتبط با آن است، دوره کارشناسی ارشد مهندسی ابزار دقیق و اتوماسیون صنایع نفت است که دانشجویان کلیه گرایش‌های مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی نفت و مهندسی شیمی می‌توانند در آزمون ورودی آن شرکت کنند.
البته کسانی که قصد دارند در مقاطع بالاتر در زمیه ابزار دقیق پژوهش کنند، می‌توانند با تحصیل در یکی از رشته‌های مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی نفت و مهندسی شیمی، چه در مقطع کارشناسی ارشد و چه دکتری، موضوع کاری و پژوهشی خود و پاسان‌نامه یا رساله‌شان را در زمین ابزار دقیق تعریف کنند. واقعیت این است که امروزه، بیش از هر زمان دیگری، پژوهش‌ها بهصورت میان‌رشته‌ای است و اتفاقاً از جهاتی برای دانشجو مزیت نیز به‌حساب می‌آید.
مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق چه هستند؟
همانطور که گفتیم، رشته‌هایی که به‌عنوان ابزار دقیق در کشور ارائه می‌شوند، عبارتند از کاردانی ناپیوسته برق – الکترونیک و ابزار دقیق، کارشناسی ناپیوسته مهندسی فناوری کنترل گرایش ابزار دقیق، کارشناسی ناپیوسته مهندسی کنترل و ابزار دقیق و کارشناسی ارشد ناپیوسته مهندسی ابزار دقیق و اتوماسیون صنایع نفت.
بسیاری از دروس کارشناسی ناپیوسته رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق با درس‌های رشته کنترل همپوشانی دارد. چارت دروسی که وزارت علوم برای این رشته اعلام کرده است، دلیلی بر این مدعاست. در ادامه به دروس مهمی که در ترم‌های مختلف باید آن‌ها را گذراند اشاره کرده‌ایم (با توجه به اینکه کارشناسی ناپیوسته معمولاً در چهار ترم ارائه می‌شود، سرفصل‌های مصوب برای ۴ ترم ارائه شده‌اند):
درس‌های ترم اول
- (+) ریاضی مهندسی
- (+) جبر خطی
- (+) آمار و احتمالات مهندسی
- (+) مدارهای الکتریکی ۲
- (+) الکترونیک کاربردی
ترم دوم
- (+) محاسبات عددی
- (+) کنترل خطی
- (+) میکروکنترلرها
- سنسورها و مبدل‌ها
- عملگرها
ترم سوم
- (+)کنترل دیجیتال و غیرخطی
- نگهداری و تشخیص عیب
- ابزاردقیق پیشرفته
- کنترل در ابزار دقیق
ترم چهارم
- (+) کنترل مدرن
- (+) سیستم‌های کنترل هوشمند
- سیستم‌های کنترل بلادرنگ
فارغ التحصیل رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
از آنجا که مهندسی کنترل ابزار دقیق یک رشته بسیار کاربردی است، فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در صنایع مختلف مشغول به‌کار شوند. متخصصان ابزار دقیق، با توجه به تجربه و تحصیلاتشان همچنین فرصت‌های خوبی برای فعالیت در زمینه برق، مکانیک و الکترونیک خواهند داشت. از آنجا که این رشته، بین‌رشته‌ای است، فارغ‌التحصیلان آن می‌توانند در داخل و خارج از صنعت کار کنند. آن‌ها پس از اینکه در یک بخش خاص تخصص پیدا کنند، می‌تواند به عنوان یک مهندس ارشد یا نیز کار کند و مهنسان تازه‌کار را تحت هدایت و مدیریت خود قرار دهند.
یکی از صنایعی که به مهندسان کنترل و ابزار دقیق بسیار وابسته است، صنایع نفت و گاز و کاخانه‌های تولید مواد شیمیایی است. یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین بخش‌ها در صنایع نفتی و مشتقات وابسته به آن، تأسیسات و ابزار دقیق است. فرایندهای صنایع نفت و گاز به‌گونه‌ای است که آلاینده‌های مخبری تولید می‌کنند که می‌توانند همراه با حوادثی مثل انفجار، رویدادهای ناخوشایندی را رقم بززند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را متوجه انسان و محیط‌زیست سازند. تجهیزات ابزار دقیق در صنعت نفت و گاز، مجوباتی شرایطی را فراهم می‌آورند به کمک آن بتوان کنترل لازم را در فرایندهای نفت و گاز محقق کرد. علاوه بر این، وقتی این تجهیزات با سیستم‌های اتوماسیون و کنترل ادغام شوند، به صنایع کمک خواهند کرد تا بازده، کیفیت تولید و بهره‌وری را افزایش دهند.
بازار کار رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق به چه صورت است؟
تقاضای بالا برای متخصصان مهندسی در زمینه‌های مرتبط با اتوماسیون و ابزار دقیق برای فرایند مختلف همچنان وجود دارد. اگر بخواهیم ریزتر شویم، می‌توانیم تخصص‌هایی با عناوین ابزار دقیق صنعتی، دینامیک سیستم، کنترل فرایند و سیستم‌های کنترل را نام ببریم. علاوه بر این، دانش درباره فناوری، به‌ویژه در سیستم‌های کامپیوتری، برای کار یک مهندس ابزار دقیق و کنترل ضروری است. موضوعات مهم مرتبط با فناوری شامل تعامل انسان و رایانه، کنترلکنندههای منطقی قابل برنامه‌ریزی (PLC) و اسکادا (SCADA) است. وظایف مهندس ابزار دقیق حول محور طراحی، توسعه، نگهداری و مدیریت سیستم‌های کنترل است. اهداف کار یک مهندس ابزار دقیق و کنترل به حداکثر رساندن موارد زیر است:
- بهره‌وری
- بهینه‌سازی
- پایداری
- قابلیت اطمینان
- ایمنی
- تداوم عملکرد
برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارت‌های تخصصی رشته تخصصی باید با سایر مهارت‌های فردی هم آشنا باشید. در حقیقت، این مهارت‌های فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز می‌کنند و سبب موفقیت او در زمینه‌ها و موقعیت‌های شغلی می‌شوند. چنین مهارت‌هایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیط‌های کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارت‌های نرم» از آن نام می‌برند. به همین دلیل، برای یادگیری مهارت‌های فردی، مشاهده مجموعه فیلمهای آموزش توسعه مهارت فردی فرادرس پیشنهاد می‌شود که لینک آن در زیر آورده شده است.
- برای مشاهده مجموعه فیلمهای آموزش توسعه مهارت فردی + اینجا کلیک کنید.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق در داخل ایران چگونه است؟
همانطور که پیش‌تر نیز گفتیم، در ایران، تنها رشته‌ای که دارای عنوان ابزار دقیق است و ارائه می‌شود، دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مهندسی ابزار دقیق و اتوماسیون صنایع نفت است. البته اشاره کردیم که دانشجویان علاقه‌مند می‌توانند پژوهی‌های خود در مقاطع تحصیلات تکمیلی رشته‌هایی مانند مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی نفت و مهندسی شیمی را به زمینه ابزار دقیق سوق دهند. در حقیقت، باید گفت که خود را محدود به نام رشته‌ها نکنید، زیرا آنچه انجام می‌دهید مهم‌تر است.
دانشگاه‌های صنعت نفت اهواز، شیراز، مؤسسه غيرانتفاعی خراسان و مؤسسه غيرانتفاعی مجازی برخط دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مهندسی ابزار دقیق و اتوماسیون صنایع نفت را در سال ۱۴۰۰ ارائه کرده‌اند.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق در خارج از کشور به چه صورت است؟
آنچه درباره امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق در داخل کشور گفتیم، برای خارج از کشور نیز صدق می‌کند. اگر در اینترنت جست‌وجو کنید، تعداد دانشگاه‌های کمی را خواهید یافت که دقیقاً عنوانی شامل ابزار دقیق داشته باشند. برای مثال، ممکن است در جست‌وجوهای خود به اساتید رشته فیزیک نیز برسید که در زمینه ابزار دقیق پژوهش می‌کنند. نکته مهمی که همواره برای تحصیل در خارج از کشور در نظر داشته باشید، این است که اگر دانشجویان قصد ادامه تحخصیل دارند، قبل از هر چیزی زبان خود را تقویت کنند و پس از آن رزومه‌شان را تقویت کنند.
برای تقویت زبان انگلیسی، پیشنهاد می‌کنیم به آموزش‌های متنوع فرادرس در زمینه آموزش زبان خارجی مراجعه کنید که لینک آن در ادامه آورده شده است.
- برای مشاهده مجموعه فیلمهای آموزش زبان خارجی + اینجا کلیک کنید.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی کنترل ابزار دقیق تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟
شاید شما نیز از افراد مختلف شنیده باشید که در دانشگاه خبری از آموزش‌های مفید برای بازار کار نیست. اگر بخواهیم واقع‌بینانه به این موضوع نگاه کنیم، کسب مهارت‌ها تا حد زیادی به خود دانشجو نیز بستگی دارد. دروسی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، قطعاً مفاهیم و مقدماتی را به دانشجویان ارائه می‌دهند که دانستن آن‌ها برای کار در زمینه تخصصی ضروری است. اینجا شاید آموزش دانشگاه پایان پذیرد و یادگیری مهارت‌های فردی و حرفه‌ای آغاز شود. یک موضوع بسیار مهم این است که دانشجویان در دوره تحصیل، ابزارهای تخصصی رشته خود را فراگیرند که از ابزارها می‌توانند، برای مثال، نرم‌افزاهای تخصصی باشند یا چیزهای ساده‌ای مثل اصول گزارش‌نویسی.
برای آشنایی بیشتر و بهتر با سایر رشته‌های دانشگاهی روی این لینک کلیک کنید.
نکته مهم این است که دانشجویان از همان ابتدا استراتژی خود را تعیین کنند و فراموش نکنند که در راستای استراتژی خود مهارت‌های لازم را کسب کنند. کسب همه این مهارت‌ها در کنار گذراندن درس‌های دانشگاه، دانشجویان را به متخصصانی موفق در زمینه کاری‌شان تبدیل خواهد کرد.
سلام من رشتم الکترونیک هست از بین گرایش های(کنترل ابزار دقیق و تجهیزات پزشکی و مخابرات )کدوم رو انتخاب کنم بهتره لطفاً راهنمایی کنید
سلام وقت بخیر
من کاردانی مهندسی مکانیک دارم (میان مقطعی . نتونستم لیسانس بگیرم بم کاردانی دادن )
الان میخوام ادامه تحصیل بدم ابزار دقیق با درسا مهندسی مکانیک هم خوانی داره اصلا میتونم موفق شم ؟
سلام
ببخشید مهندسی برق گرایش کنترل مگه همون مهندسی کنترل و ابزار دقیق نیست؟الان استخدامی زدن تو مهندسی برق گرایش کنترل نمیخان ولی زده مهندسی کنترل وابزار دقیق گرایش (لکترونیک، ابزاردقیق، (کنترل، مخابرات)، سیستم‌های الکترونیک دیجیتال، نانو الکترونیک)؟؟؟؟؟؟میشه مهندسی کنترل و ابزار دقیق بزنم؟؟
با سلام تعریف خیلی زیبایی از رشته ناشناخته ابزاردقیق داشتید. همانطور که فرمودید ابزاردقیق یک تخصص میان رشته ای است و از علوم برق و مکانیک سیالات و شیمی در ابزاردقیق مخصوصا مکانیک سیالات استفاده فراوانی میشه.
سلام رضای عزیز.
سپاس از همراهی‌تان با مجله فرادرس.
شاد و پیروز باشید.
سلام من رشتم انسانی بوده و برقکار ساختمانم دوست دارم ابزار دقیق بخونم فیزیک ریاضیش تا چه حد سخت
سلام اگر در ریاضیات و فیزیک توانایی ندارید و همچنین درک درستی از برق ندارید تو این رشته سردرگم میشید و بدون این توانایی ها توصیه ی تحصیل در این رشته رو نمیکنم
سلام مجید عزیز.
مقطع کاردانی این رشته، از نظر تعداد، درس‌های ریاضی کمی دارد، اما برخی دروس تخصصی آن مستلزم داشتن دانش و درک پایه‌ای از ریاضی است. بهتر است با دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ابزار دقیق مشورت کنید تا تصمیمی آگاهانه بگیرید.
شاد و پیروز باشید.