مردمک چشم چیست و چکاری انجام می دهد؟ — به زبان ساده

۱۶۱۷۸ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۰۹ اردیبهشت ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۲۴ دقیقه
مردمک چشم چیست و چکاری انجام می دهد؟ — به زبان ساده

مردمک چشم شما اندازه خود را تغییر می‌دهد تا میزان نور وارد شده به چشم را کنترل کند. شما می‌توانید تغییر اندازه مردمک چشم خود را در پاسخ به تغییرات نورپردازی مشاهده کنید. همچنین می‌توانید آزمایش کنید که چگونه تابش نور در یک چشم بر اندازه مردمک چشم دیگر شما تأثیر می‌گذارد. در این مطلب ما به برسی مردمک و ساختمان آن، عملکرد آن و همچنین بیماری‌های درگیرکننده مردمک می‌پردازیم.

فهرست مطالب این نوشته

مردمک چشم چیست؟

مردمک با نام دیگر گلاره، در آناتومی چشم، دهانه‌ای درون عنبیه است که نور قبل از رسیدن به عدسی و تمرکز بر روی شبکیه از طریق آن عبور می‌کند. اندازه دهانه توسط ماهیچه‌های عنبیه تنظیم می‌شود به این ترتیب که وقتی چشم در معرض نور شدید قرار می‌گیرد، این ماهیچه‌ها مردمک را تنگ کرده و در نور کم مردمک را متسع می‌کنند. رشته‌های عصبی پاراسمپاتیک عصب سوم جمجمه (چشمی - حرکتی) عضله را تحریک کرده و باعث انقباض مردمک می‌شوند، در حالی که رشته‌های عصبی سمپاتیک اتساع را کنترل می‌کنند.

دیافراگم مردمک هنگام فوکوس بر روی اجسام نزدیک باریک می‌شود و برای مشاهده دورتر گشاد می‌شود. در حداکثر انقباض، مردمک بالغ ممکن است کمتر از 1 میلی متر قطر داشته باشد و ممکن است تا 10 برابر حداکثر آن افزایش یابد. اندازه مردمک چشم انسان نیز ممکن است در نتیجه سن، بیماری، ضربه یا سایر ناهنجاری‌های درون سیستم بینایی از جمله اختلال در مسیرهای کنترل کننده حرکت مردمک متفاوت باشد.

مردمک چشم انسان
در این تصویر محل قرارگرفتن مردمک، عنبیه اطراف آن و صلبیه (قسمت سفید رنگ چشم) نشان داده شده است.

مردمک چشم نوزاد

در هنگام تولد، نوزاد شما فقط مشکی، سفید و سایه خاکستری را می‌بیند، زیرا سلول‌های عصبی کنترل کننده بینایی در شبکیه و مغز به طور کامل تکامل نیافته اند. در این مرحله، چشم نوزادان نمی‌تواند روی اجسام نزدیک متمرکز شود. اگر به نظر می‌رسد که کودک شما نمی‌تواند روی اشیا از جمله صورت شما تمرکز کند به این دلیل است و زمان می‌برد تا توانایی دید متمرکز را پیدا کند. هنگام تولد، چشمان نوزاد 65 درصد اندازه چشم بزرگسالان است. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ بر روی نوزادان ۶ تا ۱۲ ماهه صورت گرفت، قطر مردمک را هنگام ارائه تصویر و صدای همسالان که شادی، ناراحتی و حالت خنثی احساسی را نشان می‌دهند، اندازه گیری کردند. برای همه نوزادان شرکت کننده درک ناراحتی دیگران باعث ایجاد قطر بیشتر مردمک شد. درک شادی دیگران نیز باعث ایجاد قطر مردمک بزرگ‌تر اما در فواصل زمانی کوتاه‌تر شد.

عبور نور از مردمک و بینایی

همه قسمت‌های مختلف چشم شما با هم کار می‌کنند تا به شما کمک کنند ببینید. ابتدا نور از قرنیه (لایه جلویی شفاف چشم) عبور می‌کند. قرنیه به شکل گنبد است و نور را خم می‌کند تا به تمرکز چشم کمک کند. بخشی از این نور از طریق مردمک وارد چشم می‌شود. عنبیه (قسمت رنگی چشم) میزان نور ورودی به مردمک را کنترل می‌کند. در مرحله بعد، نور از طریق عدسی (قسمت داخلی واضح چشم) عبور می‌کند. این لنز با قرنیه کار می‌کند تا نور را به درستی روی شبکیه متمرکز کند. هنگامی که نور به شبکیه چشم (لایه ای از بافت حساس به نور در پشت چشم) برخورد می‌کند، سلول‌های خاصی به نام گیرنده‌های نوری، نور را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کنند. این سیگنال‌های الکتریکی شبکیه از طریق عصب بینایی به مغز منتقل می‌شود. سپس مغز سیگنال‌ها را به تصاویری که می‌بینید تبدیل می‌کند. چشمان شما برای عملکرد صحیح به اشک نیاز دارند.

عبور نور از مردمک
در این تصویر نشان داده شده است که پرتوهای نوری با عبور از مردمک روی لکه زرد در شبکیه متمرکز شده و پیام از طریق عصب بینایی به مغز رفته و تصویر ایجاد می‌شود.

مردمک چشم چگونه کار می کند؟

مردمک حفره‌ای است که در مرکز عنبیه چشم قرار دارد و اجازه می‌دهد نور به شبکیه چشم برخورد کند. سیاه به نظر می‌رسد زیرا پرتوهای نوری که وارد مردمک می‌شوند یا مستقیماً توسط بافت‌های داخل چشم جذب می‌شوند، یا پس از بازتاب‌های پراکنده در داخل چشم که عمدتاً از خروج از مردمک باریک خارج می‌شوند، جذب می‌شوند. عنبیه، قسمت رنگی چشم ما، از رنگ‌دانه تشکیل شده و شامل دو مجموعه ماهیچه صاف است که اندازه مردمک را کنترل می‌کنند:

  • ماهیچه حلقوی یا اسفنکتر بازکننده
  • ماهیچه شعاعی به شکل حلقه در حاشیه مردمک است.

وقتی ماهیچه دومی منقبض می‌شود، اندازه مردمک را محدود یا کاهش می‌دهد. ماهیچه‌های گشاد کننده در سراسر عنبیه به شکل شعاعی هستند و وقتی منقبض می‌شوند، اندازه مردمک را گشاد یا افزایش می‌دهند. سیستم‌های پاراسمپاتیک و سمپاتیک اندازه مردمک را کنترل می‌کنند. سیستم پاراسمپاتیک ما فعالیت‌های روزمره مانند استراحت، کاهش ضربان قلب و مواردی مانند گوارش را کنترل می‌کند این سیستم اندازه مردمک را در طول فعالیت‌های عادی در طول روز کنترل می‌کند و بسته به میزان نور موجود، اندازه مردمک را تغییر می‌دهد. سیستم سمپاتیک یک سیستم محافظتی است و پاسخ‌های معمولی مبارزه یا فرار را به ما می‌دهد. در مورد مردمک چشم، اگر ما می‌ترسیم یا احساس نگرانی و هراس می‌کنیم، مردمک‌های ما بسیار بزرگ می‌شوند. تصور می‌شود که این حالت اجازه می‌دهد تا نور بیشتری وارد چشم شده بنابراین پاسخ‌های ما سریع‌تر خواهد بود.

مردمک چشم هنگام مرگ چگونه است؟

پس از مرگ، مردمک ها معمولاً در وسط گشاد می‌شوند که این حالت به موقعیت جسد معروف است. البته مردمک‌ها در برخی موارد می‌توانند به دلیل شل شدن ماهیچه‌های عنبیه کمی متسع شوند و بعداً با شروع سفتی و انقباض عضلات (جمود نعشی) می‌توانند کمی منقبض شوند.

مردمک بعد از مرگ
در این تصویر مردمک یک انسان مرده نشان داده شده است. تصاویر از چپ به راست ۵ ساعت، ۱۶ ساعت و ۲۷ ساعت بعد از مرگ را نشان می‌دهند.

تاثیر مقدار نور بر مردمک چشم

مردمک در تاریکی پهن‌تر و در نور تنگ‌تر می‌شود. هنگامی که تنگ است، قطر آن 2 تا 4 میلی متر است. در تاریکی قطر مردمک در ابتدا یکسان خواهد بود، اما حداکثر فاصله برای مردمک گشاد 3 تا 8 میلی متر است. با این حال، در هر گروه سنی انسانی، تفاوت قابل توجهی در حداکثر اندازه مردمک وجود دارد. به عنوان مثال، در اوج سن 15 سالگی، مردمک تیره بسته به افراد مختلف می‌تواند از 4 میلی متر تا 9 میلی متر متغیر باشد. پس از 25 سالگی، اندازه متوسط ​​مردمک چشم نه با سرعت ثابت اما کاهش می‌یابد. در این مرحله مردمک‌ها کاملاً ثابت نمی‌مانند، بنابراین ممکن است منجر به نوسان شده، که ممکن است شدیدتر شود و به عنوان هیپوس شناخته شود. انقباض مردمک و دید نزدیک با هم در ارتباط هستند. در نور شدید، مردمک چشم منقبض می‌شود تا از انحراف پرتوهای نور جلوگیری کرده و در نتیجه به حدت مورد انتظار خود برسد. در تاریکی، این لازم نیست، بنابراین عمدتاً مربوط به ورود نور کافی به چشم است.

هنگامی که نور درخشان به چشم می‌تابد، سلول‌های حساس به نور در شبکیه چشم، از جمله گیرنده‌های نوری و مخروطی و سلول‌های گانگلیونی ملانوپسین، سیگنال‌هایی را به عصب چشمی، به ویژه قسمت پاراسمپاتیک که از هسته ادینگر - وستفال می‌آید، ارسال می‌کند که به عضله اسفنکتر حلقوی عنبیه ختم می‌شود. وقتی این ماهیچه منقبض می‌شود، اندازه مردمک چشم را کاهش می‌دهد. این رفلکس نور مردمک یک آزمایش مهم برای عملکرد ساقه مغز است. علاوه بر این، اگر شخصی شیء مورد علاقه خود را ببیند، مردمک چشم گشاد می‌شود.

تغییر قطر مردمک
در این تصویر وضعیت مردمک در نور کم و زیاد نشان داده شده است.

اهمیت مردمک چشم چیست؟

معاینه مردمک مهم است زیرا می‌تواند نشان دهنده مشکلات در مسیرهای کنترل کننده اندازه مردمک باشد. چشم پزشکان معمولا از یک چراغ برای بررسی مردمک‌ها استفاده می‌کنند، ابتدا اندازه و تقارن هر طرف را بررسی می‌کند و سپس نور را از یک طرف به طرف دیگر تاب می‌دهند. نقص نسبی ملایم مردمک هنگامی رخ می‌دهد که شدت نور وارد شده به چشم در طول مسیر بازتاب نور منتقل نمی‌شود و به جای این که مردمک با نور براق روشن کوچک‌تر شود، بزرگ‌تر می‌شود. این یک حرکت متناقض است که نشان می‌دهد مشکلی در مسیر بینایی چشم آسیب دیده وجود دارد. هنگامی که مردمک چشم ناهموار است، آن را «آنیزوکوریا» (Anisocoria) می‌نامند. اگر یکی از مردمک‌های شما کوچک‌تر از دیگری باشد و این تفاوت در تاریکی بیش از حد اغراق آمیز باشد، می‌تواند به این معنی باشد که مشکلی در مسیر کنترل اتساع مردمک (زنجیره اعصاب سمپاتیک) وجود دارد.

این زنجیره عصبی سمپاتیک از مغز شروع می‌شود، از نخاع پایین می‌رود، در امتداد بالای ریه قرار می‌گیرد و در امتداد شریان کاروتید در گردن به گردن باز می‌گردد. یک مردمک کوچک منقبض می‌تواند ناشی از ضربه، مشکلات عروق خونی بزرگ گردن یا تومورهایی در بالای ریه باشد که سیگنال این مسیر عصبی را مختل می‌کند. مشکلی در طول مسیر پاراسمپاتیک به این معنی است که مردمک چشم در تنگ ماندن مشکل دارد و منجر به اتساع یا دمیدن مردمک می‌شود. در موارد نادر، آنوریسم مغزی می‌تواند باعث این امر شود. بنابراین، هر گونه تغییر ناگهانی در اندازه مردمک باید بلافاصله توسط چشم پزشک بررسی شود. برای یافتن اطلاعات بیشتر در مورد اهمیت مردمک چشم و ساختارهای دیگر مرتبط با چشم انسان می‌توانید به فرادرس زیر مراجعه کنید.

بررسی مردمک

ناهنجاری های مردمک چشم

اختلالات مردمک ممکن است شامل مسیرهای اعصاب آوران (RAPD) یا مسیرهای وابران باشد. «آنیزوکوریا» (Anisocoria)، در حالی که یک مشکل فیزیولوژیکی نیست، نشان دهنده یک اختلال در مسیر خروجی مردمک یعنی پاراسمپاتیک یا سمپاتیک (سندرم هورنر) است.

اختلالات سیستم پاراسمپاتیک پاسخ نور را مختل می‌کند و شامل فلج عصب سوم و مردمک تونیک می‌شود. اختلالات عنبیه، از جمله استفاده از عوامل کولینرژیک (بخش‌های سیستم عصبی که در طول عملکرد خود از استیل کولین استفاده می‌کنند)، نیز باید در اختلال واکنش نور مردمک مورد توجه قرار گیرد. در ادامه انواع اختلالات مردمک را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مردمک میوزی یا میوتیک چیست؟

میوز به معنی تنگ شدن (کوچک شدن) مردمک چشم شما است. در میوز، قطر مردمک کمتر از 2 میلی‌متر است. میوز می‌تواند در یک یا هر دو چشم رخ دهد. هنگامی که فقط یک چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهد، آنیزوکوریا نیز نامیده می‌شود. نام دیگر میوز، مردمک دقیق یا Pinpoint Pupil است. هنگامی که مردمک چشم شما بیش از حد گشاد می‌شود، میدریازیس نامیده می‌شود. دلایل زیادی برای میوز وجود دارد. این می‌تواند نشانه‌ای از برخی از بیماری‌های مغز و سیستم عصبی باشد. همچنین می‌تواند توسط بسیاری از انواع داروها و عوامل شیمیایی ایجاد شود. مواد افیونی (شامل فنتانیل، مورفین، هروئین و متادون) می‌توانند میوز ایجاد کنند. تنگ یا گشاد شدن مردمک‌ها می‌تواند سرنخ مهمی برای کمک به پزشک در تشخیص وضعیت بیمار باشد.

میوز مردمک
در این تصویر مردمک میوزی و مردمک میدریازیس نشان داده شده است.

علل میوز مردمک چشم

همانطور که بیان شد اندازه مردمک چشم شما توسط دو عضله متقابل کنترل می‌شود، گشاد کننده عنبیه و اسفنکتر عنبیه. معمولاً میوز یا انقباض مردمک ناشی از مشکل ماهیچه‌های اسفنکتر عنبیه یا اعصابی است که آن‌ها را کنترل می‌کنند. ماهیچه‌های اسفنکتر عنبیه توسط اعصابی که از مرکز مغز شما سرچشمه می‌گیرند کنترل می‌شوند. آن‌ها بخشی از سیستم عصبی پاراسمپاتیک یا غیرارادی هستند. هر بیماری، دارو یا عامل شیمیایی، که بر این اعصاب تأثیر بگذارد یا قسمت‌هایی از مغز و سر که از آن عبور می‌کنند، همگی می‌توانند ایجادکننده میوز باشند. بیماری‌ها یا شرایطی که می‌توانند باعث ایجاد میوز مردمک شوند عبارتند از:

  • سردردهای خوشه‌ای
  • سندرم هورنر
  • خون‌ریزی داخل جمجمه و سکته مغزی ساقه مغز
  • التهاب عنبیه (ایریدوسیکلیت، یووئیت)
  • بیماری لایم
  • نوروسفیلیس
  • MS
  • «از دست دادن عدسی چشم» (Aphakis) در اثر جراحی یا تصادف

داروها و مواد شیمیایی که می‌توانند باعث ایجاد میوز مردمک شوند:

  • فنتانیل
  • اکسی کدون (Oxycontin)
  • کدئین
  • هروئین
  • مورفین
  • متادون
  • PCP
  • محصولات تنباکو و سایر مواد حاوی نیکوتین
  • قطره‌های چشمی پیلوکارپین برای درمان گلوکوم استفاده می‌شود
  • کلونیدین، ​​که برای درمان فشار خون بالا، ADHD، ترک دارو و گرگرفتگی یائسگی استفاده می‌شود
  • داروهای کولینرژیک مورد استفاده برای تحریک سیستم عصبی پاراسمپاتیک شامل استیل کولین، کارباخول و متاکولین
  • آنتی سایکوتیک‌های نسل دوم یا غیر معمول، از جمله ریسپریدون، هالوپریدول و اولانزاپین
  • داروهای ضد روان پریشی از نوع فنوتیازین که برای درمان اسکیزوفرنی استفاده می‌شود، از جمله پروکلرپرازین (Compazine ، Compro) ، کلرپرومازین (Promapar ، Thorazine) و fluphenazine (Permitil ، Prolixin)
  • ارگانوفسفات‌ها، که در بسیاری از حشره کش‌ها، علف کش‌ها و عوامل عصبی یافت می‌شوند.

میوز مردمک مرتبط با سن

نوزادان تازه متولد شده و افراد مسن ممکن است مردمک کوچک داشته باشند. طبیعی است که یک نوزاد تازه متولد شده تا دو هفته مردمک کوچک داشته باشد. از طرف دیگر با افزایش سن نیز، مردمک چشم افراد کوچک‌تر می‌شود. این معمولاً به دلیل ضعف عضلات گشاد کننده عنبیه است، نه به دلیل مشکل در محدود کننده‌های عنبیه.

تشخیص میوز مردمک

پزشکان مردمک چشم شما را معمولاً با کمک چراغ قوه یا منبع نوری دیگر معاینه می‌کنند. آن‌ها در مکانی کم نور به مردمک چشم شما نگاه می‌کنند، زیرا طبیعی است که مردمک‌ها در مکانی با نور زیاد، به ویژه در خارج از منزل، منقبض شوند. میوز به عنوان اندازه مردمک 2 میلی متر یا کوچک‌تر تعریف می‌شود. هنگامی که میوز مشخص شد، پزشک علائم خاصی مانند موارد زیر را جستجو می‌کند، پاسخ به هر یک از این سوالات می‌تواند به شناسایی علت احتمالی میوز کمک کند:

  • آیا روی یک چشم (دو طرفه) یا هر دو (دو طرفه) تأثیر می‌گذارد؟
  • آیا اندازه مردمک در پاسخ به نور تغییر می‌کند؟
  • آیا اندازه مردمک در پاسخ به جسم نزدیک تغییر می‌کند؟
  • چه مدت طول می‌کشد تا مردمک پاسخ دهد؟

درمان میوز مردمک چیست؟

میوز علامت چیز دیگری است و به خودی خود یک بیماری نیست. این می‌تواند سرنخ مهمی را در یافتن علت زمینه‌ای در اختیار پزشک قرار دهد. اگر میوز شما ناشی از داروهای تجویزی، مانند گلوکوم یا فشار خون بالا است، پزشک شما ممکن است بتواند یک داروی جایگزین برای کاهش یا از بین بردن علائم پیدا کند. میوز می‌تواند نتیجه استفاده از داروهای شبه افیونی، از جمله فنتانیل، اکسی کدون (اکسیکنتین)، هروئین و متادون باشد. میوز شدید می‌تواند نشانه مصرف بیش از حد آن باشد. در این صورت، درمان اضطراری با داروی نالوکسان می‌تواند جان شما را نجات دهد. در صورت رد مصرف دارو، میوز می‌تواند نشانه مسمومیت با ارگانوفسفات باشد. این محصولات دیگر برای مصارف خانگی فروخته نمی‌شوند، اما هنوز در کشاورزی تجاری و مبارزه با حشرات مورد استفاده قرار می‌گیرند. ارگانوفسفات‌ها نیز در عوامل عصبی مانند سارین وجود دارند. مسمومیت با ارگانوفسفات علائم جدی از جمله موارد زیر را دارند:

  • ترشح بزاق
  • آمدن اشک از چشم‌ها
  • اختلال معده
  • انقباضات شدید ماهیچه‌ها
  • شتاب یا کاهش ضربان قلب
  • شوکه شدن

میوز مردمک یک علامت نسبتاً جزئی مسمومیت با ارگانوفسفات است، اما ممکن است در تشخیص آن کمک کند. مسمومیت حاد با ارگانوفسفات در بیمارستان یا شرایط اضطراری درمان می‌شود. از داروی پرالیدوکسیم (2 - PAM) می‌توان برای درمان مسمومیت با ارگانوفسفات استفاده کرد.

آنیزوکوریا چیست؟

این اختلال به مردمک‌های نابرابر اشاره دارد. آنیزوکوریا یک اختلال فیزیولوژیکی در حدود 20 درصد از افراد بوده که معمولا بی‌ضرر است. آنیزوکوریای ایجاد شده جدید می‌تواند به دلیل آسیب شناسی زمینه‌ای جدی مانند سندرم هورنر به دلیل برش کاروتید یا فلج عصب سوم به دلیل آنوریسم را نشان دهد. در این اختلال لازم است ابتدا مشخص شود کدام مردمک رفتار غیرعادی دارد. مردمک‌ها را در شرایط کم نور و کم نور مقایسه کنید. تفاوت بین چشم ها نباید بیش از 1 میلی متر باشد و هر دو چشم باید به طور عادی در برابر نور واکنش نشان دهند. انواع حالات آنیزوکوریا در ادامه بررسی شده اند.

  • اگر یک واکنش ضعیف (آهسته، جزئی یا غایب) در برابر نور در یک چشم وجود داشته باشد و آنیزوکوریا در یک اتاق با نور کافی آشکارتر باشد، در این شرایط مردمک آسیب دیده به طور غیر طبیعی بزرگ است.
  • اگر واکنش خوبی به نور در هر دو چشم وجود داشته باشد اما اتساع ضعیف، آهسته یا غیابی در تاریکی وجود داشته باشد (یعنی آنیزوکوریا افزایش یافته است)، در این شرایط مردمک آسیب دیده به طور غیر طبیعی کوچک است.
آنیزوکوریا
بیمار مبتلا به آنیزوکوریا در این تصویر نشان داده شده است.

مردمک بزرگ یک طرفه

در این شرایط، مردمک بزرگ بوده و انقباض ضعیف در یک اتاق با نور خوب را از خود نشان می‌دهد. دلایل این اختلال ممکن است آسیب دیدگی عنبیه، فلج عصب سوم جمجمه، روبئوز ایریدس (بیماری چشم عروقی)، سندرم هولمز - آدی و اتساع دارویی (یعنی به دلیل قطره‌های گشاد کننده مردمک) باشد.

مردمک کوچک یک طرفه

در این شرایط مردمک در نور کم اتساع ضعیفی را از خود نشان می‌دهد. این اختلال می‌تواند به دلیل فیزیولوژیکی، یووئیت (التهاب عنبیه به تنهایی یا به التهاب عنبیه و جسم مژگانی)، مردمک Argyll Robertson (AR) (همچنین ممکن است نامنظم باشد ، معمولاً دو طرفه است) و انقباضات دارویی (ناشی از قطره‌های منقبض کننده) باشد.

اختلال رفلکس نوری مردمک

به طور معمول، مردمک‌ها به یک اندازه واکنش نشان می‌دهند (یعنی منقبض می‌شوند). مقایسه واکنش مستقیم و دو طرفه با نور در هر دو چشم در تعیین محل ضایعه مفید است. به یاد داشته باشید که شبکیه و عصب بینایی برای سیگنال ورودی مورد نیاز هستند و عصب چشمی - حرکتی امکان هر دو حالت انعکاس دو طرفه و مستقیم را فراهم می‌کند. حالت‌هایی از این نوع اختلال را در ادامه بررسی کرده ایم.

  • اگر عصب بینایی چشم اول آسیب ببیند: رفلکس نور مستقیم در چشم اول از بین می‌رود، همانطور که اثر دوطرفه در چشم دوم وجود دارد، زیرا هیچ پیامی دریافت نمی‌کند. با این حال عصب چشمی در چشم اول سالم است، بنابراین وقتی نور به چشم دیگر تابیده می‌شود مردمک چشم همچنان منقبض می‌شود.
  • اگر عصب بینایی چشم دوم آسیب ببیند، هنگامی که نور در چشم اول (معمولی) تابیده می‌شود، چشم دوم همچنان منقبض می‌شود، زیرا عصب چشمی آن سالم است.
  • اگر عصب چشمی چشم اول آسیب ببیند، نمی‌تواند رفلکس نوری مستقیم ایجاد کند زیرا اجزای متحرک از بین می‌رود. با این حال، عصب بینایی هنوز سیگنال آوران را منتقل می‌کند، به طوری که چشم دیگر به صورت رضایت به نور منقبض می‌شود.
  • اگر عصب چشمی چشم دوم آسیب ببیند، هنگامی که نور به چشم عادی اول وارد می‌شود، انقباض دوطرفه چشم دوم وجود ندارد.

RAPD چیست؟

RAPD یا نقص نسبی مردمک چشم یک نقص در پاسخ مستقیم مردمک است و معمولاً نشان دهنده بیماری عصب بینایی یا بیماری شدید شبکیه است. این بیماری می‌تواند به دلیل نوروپاتی‌های یک طرفه بینایی رخ دهد که شامل علل شریانی (آرتریت سلول غول آسا) و علل غیر شریانی است که در آن معمولاً بینایی یا قسمتی از میدان بینایی از بین می‌رود. نوریت بینایی دلیل دیگری است که ممکن اس به RAPD منجر شود، حتی نوریت بینایی بسیار خفیف می‌تواند RAPD بسیار قوی را ایجاد کند.

اختلال رفلکس مردمک
در این تصویر اختلال RAPD نشان داده شده است.

دلیل دیگر RAPD گلوکوم شدید است، در حالی که گلوکوم به طور معمول یک بیماری دو طرفه است، اگر یک عصب بینایی دارای آسیب شدید باشد، RAPD قابل مشاهده است. نوروپاتی تروماتیک بینایی علت دیگر این اختلال است که شامل ضربه مستقیم به چشم، ضربه مداری و صدمات سر است که با عبور از کانال بینایی به عصب بینایی آسیب می‌رساند. سایر دلایلی که باعث نقص نسبی مردمک چشم می‌شوند در ادامه ذکر شده اند.

  • تومور عصب بینایی. این یک علت نادر برای نقص نسبی مردمک است.
  • «بیماری مداری» (Orbital disease). شامل آسیب فشاری به عصب بینایی در اثر اوربیتوپاتی مربوط به تیروئید، تومورهای مداری یا ناهنجاری‌های عروقی است.
  • آتروفی بینایی (تخریب عصب بینایی). مانند «آتروفی نوری لبر» (Leber's optic atrophy).
  • عفونت یا التهاب عصب بینایی. کریپتوکوکوس می‌تواند باعث ایجاد عفونت شدید عصب بینایی در افراد دارای نقص ایمنی شود. سارکوئیدوز همچنین می‌تواند باعث التهاب عصب بینایی شود. بیماری لایم نیز ممکن است عصب بینایی را تحت تأثیر قرار دهد.
  • بیماری شدید ایسکمیک شبکیه. به عنوان مثال، انسداد ورید مرکزی شبکیه، انسداد شریان مرکزی شبکیه، رتینوپاتی سلول داسی شکل.
  • جدا شدن شبکیه. در صورت جدا شدن ماکولا اغلب RAPD دیده می‌شود.
  • دژنراسیون ماکولای یک طرفه بسیار شدید.
  • عفونت شبکیه. سیتومگالوویروس، هرپس سیمپلکس و سایر علل رتینیت در صورت وجود بیماری گسترده می‌تواند منجر به RAPD شود.
  • «آمبلیوپی» (Amblyopia). اگر بسیار شدید باشد، می‌تواند منجر به RAPD شود.

اختلال مردمک غیر واکنشی

یک مردمک متسع و ثابت یک طرفه نشان می‌دهد که آسیب یا فشاری از عصب سوم جمجمه و ساقه فوقانی مغز وجود دارد. ثابت شدن و گشاد شدن مردمک چشم در بیماران مبتلا به کما نشان دهنده پیش بینی ضعیف است، به ویژه در صورت وجود اختلال غیر واکنشی دو طرفه. مردمک غیر واکنشی دارای دو حالت یک طرفه و دو طرفه است که هر کدام ممکن است به دلایل خاصی رخ دهند.

مردمک بدون واکنش یک طرفه

این اختلال می‌تواند به علت «ایریدوسیکلیت پس از سانحه» (Post - traumatic iridocyclitis) به عنوان مثال، ضربه مستقیم به صورت رخ دهد. یا ممکن است به دلایل آسیب شناسی جدی داخل جمجمه، به عنوان مثال، گسترش توده داخل جمجمه، خون‌ریزی داخل جمجمه، خون‌ریزی زیر عنکبوتیه رخ دهد. آسیب مغزی منتشر شونده علت دیگر این اختلال می‌تواند باشد. فلج عصب چشمی (CN III)، انسداد دارویی از دلایل دیگر مردمک بدون واکنش یک طرفه هستند. یک مردمک بزرگِ واکنشی ضعیف همراه با دوبینی، شایع ترین علامت آنوریسم شریان ارتباطی خلفی است. پروتز چشم (جایگزینی مصنوعی برای کره چشم) همچنین از دیگر علل مردمک بدون واکنش یک طرفه است که در آن مردمک طبیعی ممکن است نسبتاً منقبض شود.

آسیب چشم ناشی از تروما
در این تصویر آسیب چشم به علت ضربه نشان داده شده است در این شرایط مردمک ممکن است واکنشی به نور نداشته باشد.

مردمک های بدون واکنش دو طرفه

از علل مردمک بدون واکنش دوطرفه می‌توان به آسیب گسترده داخل جمجمه به عنوان مثال، ضربه، خون‌ریزی اشاره کرد. آسیب مغزی منتشرشونده، بیرون زدگی ساقه مغز، مرگ مغزی و انسداد ناشی از دارو از دیگر علل مردمک بدون واکنش دو طرفه هستند.

فلج عصب سوم جمجمه

وقتی مردمک چشم دچار فلج عصبی چشمی می‌شود، ثابت و گشاد می‌شود (یا به مقدار کم واکنش پذیر است). مردمکی که تا حدی متسع شده و به آرامی به نور واکنش نشان می‌دهد، نشان دهنده فلج CN III نسبی مردمک است. فلج CN III با درگیر شدن مردمک نیاز به بررسی فوری دارد. فلج نسبی محافظ مردمک چشم CN III معمولاً ماهیت ایسکمیک دارد و فوریت آن کمتر است مگر اینکه پیشرفتی رخ دهد. تشخیص افتراقی فلج عصب سوم شامل موارد زیر است:

  • میاستنی گراویس یا MG. نوعی فلج ماهیچه‌ای است که علت آن فعالیت ایمنی بر ضد پروتئین‌های گیرنده استیل کولین در سیناپس عصبی - عضلانی است.
  • بیماری تیروئید چشم. بیماری تیروئید چشمی به تورم ماهیچه‌ها و بافت‌های نرم در داخل کاسه چشم منجر می‌شود.
  • افتالموپلاژی خارجی مزمن پیشرونده. نوعی میوپاتی (آسیب ماهیچه‌ای) میتوکندریال است که معمولاً بعد از ۲۰ سالگی آغاز می‌شود.
  • شبه تومور التهابی مداری. اگر به درمان این بیماری توجه نشود کاهش پیش‌رونده دید محیطی، دید مواج، کوررنگی و در نهایت کوری ناگهانی با قطع اعصاب بینایی رخ می‌دهد.
  • سندرم پارینود (فلج نگاه عمودی ناشی از تومور پینئال). بيمارى‌ غده‌اى چشمى پارينود، شامل گروهى از بيمارى‌هاى ملتحمه است که معمولاً يک‌طرفه بوده، با تب پائين، آدنوپاتى بزرگ بناگوشى و وجود يک يا چند گرانولوم ملتحمه مشخص مى‌شوند.
  • آرتریت غول پیکر. «آرتریت سلول‌ غول‌آسا» (Giant cell arteritis) به التهاب لایه‌ی داخلی شریان‌ها گفته می‌شود. اغلب، این بیماری شریان‌های سر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به‌ویژه آن‌هایی که در ناحیه‌ی گیجگاهی (شقیقه) قرار دارند.
  • هماتوم خارج گردن، که می‌تواند به دلیل فشردگی تدریجی عصب سوم باعث گشادی تدریجی مردمک چشم شود.
  • فلج عصب جمجمه متعدد: این نشان دهنده تومور داخل جمجمه یا مننژ، پلی نوروپاتی یا ضایعه سینوس غار است.
فلج عصب بینایی
در شرایط فلج عصب سوم مردمک گشاد شده و مقدار کمی واکنش پذیری دارد.

سندرم هورنر

این یک اختلال نسبتاً نادر است که در اثر قطع شدن عصب سمپاتیک به چشم ایجاد می‌شود. اغلب علائم آن عبارتند از:

  • یک مردمک منقبض شده.
  • پتوز یا افتادگی پلک
  • عدم تعریق صورت (آنهیدروز).
  • «انوفتالموز» (Enophthalmos) جابجایی خلفی چشم است.

سندرم هورنر با ورود قطره 4 درصد کوکائین از انیزوکوریا فیزیولوژیکی متمایز می‌شود: در انیزوکوریا فیزیولوژیکی، اضافه کردن این قطره منجر به اتساع مردمک می‌شود، در حالی که در جایی که سندرم هورنر وجود دارد اینطور نیست. علل سندرم هورنر شامل علل خوش خیم (مانند میگرن، گواتر و سردرد خوشه‌ای) است شرایط عصبی (مانند مولتیپل اسکلروزیس و سرنگومیلی) اما همچنین ضایعات فشاری تهدید کننده زندگی در هر نقطه از مسیر طولانی سمپاتیک از جمله تومورهایی مانند تومور Pancoast در راس ریه، سرطان غده تیروئید، ترومبوز سینوس غار و برش شریان کاروتید.

سندرم هورنر
در این تصویر فرد مبتلا به سندرم هورنر نشان داده شده که از علائم واضح این اختلال افتادگی یکی از پلک‌ها است.

مردمک های تفکیک نور نزدیک

در اواسط دهه 1860 داگلاس آرگیل روبرتسون یک مردمک غیر عادی را توصیف کرد که در نوروسیفلیس (هنگامی است که عفونت سیفلیس، دستگاه عصبی مرکزی (مغز و نخاع) را درگیر می‌کند)، نور ضعیف و تند تند واکنش نشان می‌داد. در اوایل قرن بیستم، ویلیام جان ادی نوع دوم مردمک را توصیف کرد که می‌تواند در آن جا شود اما واکنش نشان ندهد. مردمک تونیک آدی معمولاً با یک نوروپاتی خوش خیم محیطی همراه است، نه با سفلیس. مردمک‌های AR تنها پس از چندین دهه عفونت سفلیس درمان نشده ایجاد می‌شوند و در حال حاضر در کشورهای توسعه یافته نادر هستند. بیمارانی که مردمک آن‌ها جا می‌گیرد اما عکس العمل نشان نمی‌دهد تقریباً همیشه دارای مردمک چشم هولمز - آدی است، نه مردمک AR. می‌توان بین دو نوع مردمک تمایز قائل شد. پاسخ تطابق در مردمک‌های AR سریع و فوری است. پاسخ نزدیک در مردمک‌های تونیک کند و طولانی است.

مردمک هولمز - ادی

این اختلال بیشتر زنان جوان (دهه سوم یا چهارم) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وضعیت آن خوش خیم است. مردمک در مراحل اولیه متسع می‌شود و همچنین ممکن است نامنظم باشد. مردمک به آهستگی به نور اما سریع به تطابق (تفکیک نزدیک نور) واکنش نشان می‌دهد. هنگامی که مردمک منقبض می‌شود، برای مدت طولانی غیر طبیعی (مردمک تونیک) کوچک می‌ماند. 80 درصد حالات ابتلا به مردمک هولمز - ادی یک طرفه هستند. معمولاً به دلیل آسیب به گانگلیون مژگانی یا فیبرهای پاراسمپاتیک پس از غضروف، توسط عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شوند. ممکن است عینک اصلاحی تجویز شود و معمولاً به درمان دیگری نیاز نیست. نوزادان زیر 1 سال باید به متخصص مغز و اعصاب اطفال ارجاع داده شوند تا دیستونی خانوادگی (سندرم رایلی - روز) از آن‌ها رد شود.

در طول ماه‌ها تا سال‌ها، اندازه مردمک چشم کاهش می‌یابد و در نهایت باعث ایجاد میوتیک می‌شود. تشخیص با حساسیت بیش از حد مردمک به قطرات میوتیک بسیار ضعیف تأیید می‌شود که باعث انقباض شدید مردمک غیر عادی و کمتر مردمک عادی می‌شود. گاهی اوقات با کاهش رفلکس‌های تاندون عمیق (سندرم هولمز - آدی) اختلال عملکرد عصب اتونوم همراه است.

سندرم ادی - هولمز
سندرم ادی - هولمز یک طرفه در این تصویر در یک زن جوان نشان داده شده است.

مردمک آرگیل رابرتسون (AR)

این حالت معمولاً دو طرفه است (اگرچه می‌تواند نامتقارن باشد). یک مردمک کوچک تونیک که در برابر نور ضعیف یا اصلاً واکنش نشان نمی‌دهد اما به سرعت در برابر تطابق واکنش نشان می‌دهد. در این اختلال گشاد شدن مردمک بر اثر دارو مشکل است. اعتقاد بر این است که این ناهنجاری به دلیل آسیب دو طرفه به هسته‌ها در مغز میانی است. سایر علل نادر این اختلال عبارتند از:

  • نوروپاتی دیابتی.
  • انحطاط الکلی مغز میانی.
  • سندرم مغز میانی پشتی پارینود: این بوسیله تومور غده صنوبری ایجاد می‌شود، که باعث عمیق شدن نگاه و ایجاد مردمک‌های شبه AR می‌شود.
  • آنسفالیت یا ورم مغز.
  • آمیلوئیدوز
  • MS.
  • تومورهای مغز میانی.

شکل غیر طبیعی مردمک چشم

مردمک انسان باید گرد باشد. بسیاری از اشکال مردمک دیگر در طبیعت دیده می‌شوند، از جمله شکاف عمودی و افقی، مستطیل و هلالی. علل شکل غیر طبیعی مردمک در انسان عبارتند از:

  • نقایص مادرزادی
  • ترومای عنبیه
  • مردمک هولمز - آدی
  • مردمک AR
  • مردمک بیضی ثابت، همراه با درد شدید، قرمزی چشم، کدر شدن قرنیه و ضعف سیستمیک، گلوکوم حاد بسته شدن زاویه را نشان می‌دهد.
بد شکلی مردمک
هشدار: مشاهده این عکس ممکن است آزاردهنده باشد.
در این تصویر به دلیل ترومای عنبیه شکل مردمک تغییر کرده و دایره نیست.

ناهنجاری های ساختاری مردمک چشم

انواع ناهنجاری‌های مادرزادی مردمک ممکن است در افراد رخ دهد که از جمله آن «آنیریدیا» (Aniridia) است که یک بیماری دو طرفه است که از رشد غیر طبیعی نوروکتودرمی ناشی می‌شود. این بیماری با گلوکوم و ناهنجاری‌های جدی و سیستمیک همراه است. اختلال دیگر «کلوبوما» (Coloboma) بوده که یک بیماری غیر معمول و مادرزادی است که با یک نقص جزئی عنبیه یک طرفه یا دو طرفه مشخص می‌شود.

«لوکوکوریا» (Leukocoria) اختلال دیگری است که به یک مردمک سفید اشاره دارد. علل آن شامل آب مروارید مادرزادی، رتینوبلاستوما، سندرم عروق جنین مداوم، «بیماری کوتس» (Coats' disease) و رتینوپاتی نارس است. ناهنجاری‌های اکتسابی ساختاری هم ممکن است در مردمک رخ دهد که از انواع آن می‌توان به Pseudoexfoliation syndrome اشاره کرد که این اختلال با یک ماده فیبرو گرانول خاکستری سفید مشخص می‌شود که روی عدسی قدامی رسوب کرده است.

در این شرایط شکل و عملکرد مردمک چشم تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد این به دلیل ارتباط آن با گلوکوم و پتانسیل آن برای دشوارتر کردن عمل جراحی آب مروارید قابل توجه است. یا اختلال دیگر ساختاری مردمک می‌تواند پارگی اسفنکتر باشد که پارگی عنبیه می‌تواند در نتیجه ضربه ناگهانی یا نافذ یا در حین جراحی داخل چشم ایجاد شود. اشک ممکن است با گلوکوم و در صورت بزرگ بودن مشکلات بینایی همراه باشد. سینکیا اختلال دیگری است که به چسبندگی بین عدسی و عنبیه (سینکیا خلفی) یا عنبیه و قرنیه محیطی (سینکیا قدامی محیطی) اشاره دارد که باعث ایجاد مردمکی غیر طبیعی می‌شوند. درمان این اختلال بستگی به علت زمینه‌ای دارد. سینکی‌های خلفی یووییت با بیماری‌های میدریاتیک شکسته می‌شوند، در حالی که سینکی‌های قدامی گلوکوماتوس ممکن است با میوتیک کنترل شوند.

سندرم Pseudoexfoliation
در این تصویر فرد چشم فرد مبتلا به سندرم Pseudoexfoliation نشان داده شده است. در این اختلال یک ماده فیبرو گرانول خاکستری سفید روی عدسی رسوب می‌کند.

داروهای موثر بر اندازه مردمک چشم

بسیاری از داروها می‌توانند بر اندازه مردمک چشم، اعم از موضعی و عموماً کوچک شده، تأثیر بگذارند. مردمک‌های کوچک ناشی از مصرف مواد مخدر و مسکن‌ها مانعی برای ارزیابی بیماری هستند که آسیب به سر او وارد شده است. داروهای Mydriatics به طور گسترده‌ای در عمل چشم پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند تا امکان بررسی کامل چشم را فراهم کنند. دو گروه داروهای مؤثر در اندازه مردمک شامل داروهای موضعی و داروهای سیستمی هستند.

داروهای موضعی

داروهایی که موجب گشادشدگی مردمک می‌شوند شامل سمپاتومایمتیک (به عنوان مثال، فنیل افرین، آدرنالین (اپی نفرین))، داروهای ضد موسکارینیک (به عنوان مثال، سیکلوپنتولات، تروپیکامید، آتروپین) و داروهای منقبض کننده مانند آگونیست‌های موسکارینی (به عنوان مثال، پیلوکارپین) هستند.

داروهای سیستمیک

داروهایی که موجب گشادشدگی مردمک می‌شوند سمپاتومایمتیک (به عنوان مثال، آدرنالین (اپی نفرین)) و ضد موسکارینیک (به عنوان مثال، آتروپین، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای، آمفتامین‌ها و اکستازی و داروهای کوچک کننده مردمک مانند مواد مخدر و مسکن‌ها (مانند مورفین و ارگانوفسفات).

انواع مردمک در حیوانات

چشم به خودی خود یک اندام به شکل عجیب است، به ویژه در حیوانات خشکی که می‌بایست این حقیقت را که در ابتدا در آب تکامل یافته است جبران کند. نور از طریق آب متفاوت از هوا عبور می‌کند، ناگفته نماند که در حال حاضر ما باید نگران لنزهای خود باشیم که برای عملکرد مناسب باید مرطوب باشند و خشک نشوند. مجموعه‌ای از روش‌های مختلف وجود دارد که حیوانات می‌توانند بینایی خود و مردمک چشم خود را به نفع خود شکل دهند. شکل و فرم مردمک چشم حیوانات مستقیماً با نحوه غذا خوردن آن‌ها، زمان گذراندن آن‌ها و در صورت شکارچی بودن، نحوه شکار آن‌ها در ارتباط است. گونه‌های شکارچی تمایل دارند دید محیطی را بر درک عمق ترجیح دهند و انواع آبزی مردمک چشم‌های متفاوتی با حیوانات زمینی خواهند داشت. گربه‌های خانگی دارای مردمک بلند هستند در حالیکه پسر عموهای آن‌ها یعنی شیرها مردمک چشم گرد دارند.

فرمانرو حیوانات فوق العاده متنوع و جالب است که در آن می‌توانیم سازگاری‌های تکاملی مختلف را با محیط‌های متنوع مشاهده کنیم. یکی از تفاوت‌های جالب بین حیوانات، شکل مردمک‌های آن‌ها است. در ادامه، 8 نوع از مردمک‌های اصلی را که در میان موجودات مختلف وجود دارند توضیح داده ایم.

مردمک گرد

مردمک‌های گرد، مانند انسان‌ها، در شکارچیان دیگر مانند سگ و گربه‌های بزرگ نیز رایج هستند. حیواناتی با این نوع مردمک‌ها شکارچیان فعالی هستند که بیشتر طعمه‌ها را در طول روز تعقیب می‌کنند. مردمک گرد همچنین معمولاً از ویژگی‌های شکارچیانی هستند که چشمان آن‌ها از زمین بلند نگه داشته می‌شود. به هر حال، این همیشه درست نیست و گربه‌ها یا سگ‌های بزرگ مانند شیر یا گرگ می‌توانند شب‌ها شکار کنند. آن‌ها می‌توانند این کار را از طریق ترکیب سازگاری‌های شبکیه (Tapetum Lucidum) انجام دهند که به آن‌ها توانایی پنهان کاری را در سطوح کم نور افزایش می‌دهد. اگر یک حیوان دارای مردمک گرد است، این بدان معناست که میدان دید آن‌ها چندان وسیع نیست.

از آنجایی که شکارچیان تمایل به درک عمق بهتری دارند، این یک جور معامله است. با این حال، حیواناتی با این نوع مردمک‌ها شکارچیان راس در اکوسیستم‌ها هستند که خود با تعداد بسیار کمی از شکارچیان مواجه هستند. مردمک‌های گرد مانند دیگر اشکال مردمک دید دقیقی ندارند اما این کمبود توسط اندازه و قدرت صاحبان آن‌ها جبران می‌شود، تمایل به شکار در دسته، یا هوش حیوانات، که همه آن‌ها به غلبه بر محدودیت‌های مردمک دور کمک می‌کند.

مردمک حیوانات
مردمک در شیر، ببر و گربه سانان بزرگ همانند مردمک انسان دایره‌ای شکل است.

مردمک شکاف عمودی

مردمک‌های شکاف عمودی متعلق به شکارچیان کمین کننده کوچکی هستند که نسبتاً نزدیک به زمین شکار می‌کنند. این گروه شامل حیواناتی مانند گربه‌های کوچک، روباه‌ها و تمساح‌ها می‌شوند. شکل مردمک در این موجودات اجازه می‌دهد تا انبساط بیشتری ایجاد شود تا در صورت نیاز نور بیشتری وارد شود. این یک سازگاری برای شکارچیانی است که تمایل به شکار در شرایط مختلف نوری، از جمله در شب دارند. این شکل مردمک نیز در تفکیک اجسام در فاصله‌های کوتاه بسیار دقیق عمل می‌کند. برای شکارچیان شب، ورود هرچه بیشتر نور به چشم از اهمیت بالایی برخوردار است. این نوع شکل چشم همچنین توسط شکارچیان کمین کننده (که اندازه آن‌ها کوچک‌تر است یا متابولیسم آن‌ها کندتر است) مورد استفاده قرار می‌گیرد که باید منتظر طعمه خود باشند و هنگام ضربه زدن به طور فوق العاده دقیق عمل کنند تا بتوانند یک شکار موفق را انجام دهند.

مردمک عمودی
در گربه‌های کوچک، روباه‌ها و برخی دیگر از حیوانات مردمک به صورت عمودی قرار گرفته است.

مردمک مستطیل افقی

مردمک‌های افقی، که معمولاً شکل مستطیلی دارند (گاهی اوقات مستطیل شکل نیز نامیده می‌شود)، تمایل دارند در حیوانات طعمه مانند گوسفند، بز و اسب ظاهر شوند. این نوع مردمک‌ها با ظاهر کنجکاو میدان دید عالی و گسترده‌ای را ارائه می‌دهند. این ویژگی‌ها از جمله موقعیت فیزیکی آن‌ها در کنار سر، وسیله‌ای عالی برای اسکن محیط اطراف خود برای تهدیدات احتمالی و شکارچیان در اختیار حیوانات قرار می‌دهد.

این نوع از مردمک‌ها برای تمرکز شدید روی زمین در هنگام پرواز و کمک به گرفتن طعمه بسیار عالی هستند. مردمک مستطیلی به اسب و سایر نشخوارکنندگان، یک چشم انداز افقی پانوراما از آنچه در روی زمین رخ می‌دهد و در آن جایی که شکارچیان به طور بالقوه می‌توانند حضور داشته باشند داده و به همچنین آن‌ها اجازه می‌دهد از جلو به عقب دید بینایی داشته باشند. موقعیت چشم آن‌ها و شکل مردمک چشم به حیوانات شکارچی اجازه می‌دهد تا هر دو طرف جلو و عقب بدن خود را ببینند. همچنین دید پیشانی نسبتاً خوبی برای بررسی موانع هنگام فرار از شکارچیان فراهم می‌کند.

مردمک مستطیل افقی
در دام‌ها و برخی حیوانات دیگر مردمک به شکل مستطیل افقی قرار گرفته است.

مردمک شکاف افقی

مردمک شکاف افقی یکی دیگر از شکل‌های مردمک است که در خزندگان و دوزیستان و برخی از حیوانات طعمه مانند دیده می‌شود. آن‌ها معمولاً در خزندگان و دوزیستان مانند قورباغه‌ها، وزغ‌ها، مارها و هشت پا یافت می‌شوند. آن‌ها می‌توانند کاملاً باز شوند، تا نور زیادی در طول روز یا شب به چشم وارد شود. این به حیوانات کمک می‌کند تا به راحتی حرکت عمودی شکارچیان را تشخیص دهند تا در صورت لزوم اقدام فراری انجام دهند.

مردمک شکاف افقی
مردمک شکاف افقی در دوزیستانی مانند قورباغه، وزغ و مارها یافت می‌شود.

مردمک هلالی

مردمک‌های هلالی معمولاً در سفره ماهی، گربه ماهی و ماهی تخت یافت می‌شوند. این نوع مردمک با کاهش اثرات شکست نور توسط آب، بینایی را تقویت می‌کند. برخی معتقدند که مردمک‌های هلالی شکل به طور موثرتر از سایر اشکال، به ویژه مردمک‌های مدور، نور را حذف می‌کنند. آن‌ها همچنین میدان دید وسیعی را در اختیار صاحبان خود قرار می‌دهند تا به جستجوی شکارچیان یا اقلام شکار بپردازند. مطالعات همچنین نشان داده است که این نوع مردمک‌ها می‌توانند به افزایش کنتراست نیز کمک کنند. همچنین بررسی شده است که این شکل مردمک در عین محدود کردن شار نور به شبکیه، عمق میدان کمی را حفظ می‌کند. این شکل مردمک نیز اثرات انحراف کروی عدسی را کاهش می‌دهد و میدان دید بزرگ‌تری را ایجاد می‌کند، ارائه حد تفکیک پذیری بالاتر، افزایش کنتراست در فرکانس‌های فضایی بالا و ارائه اطلاعات در مورد علامت و درجه تمرکز زدایی بصری نسبت به یک شی بازتابنده را نیز فراهم می‌کند.

مردمک هلالی
مردمک هلالی در برخی از انواع جانوران دریازی مانند گربه ماهی‌ها یافت می‌شود.

مردمک W شکل

مردمک‌های W شکل را می‌توان در ماهی‌های ده پا یافت. مردمک W شکل یکی دیگر از شکل‌های مردمک چشم حیوانات است. آن‌ها در ماهی‌های ده پا یافت می‌شوند و تصور می‌شود که آن‌ها شکل اصلاح شده از مردمک شکاف افقی هستند. در نور کم، این مردمک‌ها تمایل به باز شدن دارند و شکل دایره‌ای تری ایجاد می کنند، اما در نور شدید به شکل w اصلی خود برمی‌گردند.

مردمک W شکل
در این تصویر مردمک W - شکل در ماهی ده پا نشان داده شده است.

مردمک مهره ای عمودی

گکوها مردمک‌های مهره‌ای عمودی دارند. مردمک‌های مهره ای عمودی را می‌توان در حیواناتی مانند گکوها (گروهی از مارمولک‌ها) و برخی ماهی‌ها یافت. این مردمک‌ها می‌توانند به شکاف‌های عمودی بسیار نازک کاهش یابند، در حالی که چندین سوراخ در نور شدید ظاهر می‌شود. هر یک از مهره‌ها با هم کار می‌کنند تا به حیوان در درک فاصله کمک کرده و همچنین به او اجازه می‌دهد در محیط‌های مختلف شکار کند. این شکل مردمک معمولاً در حیواناتی مشاهده می‌شود که شبانه یا شبانه روز فعال هستند و همچنین زیاد از سطح زمین فاصله نمی‌گیرند.

مردمک مهره ای
در این تصویر گکو یا گروهی از خانواده مارمولک‌ها را نشان می‌دهد که مردمک مهره‌ای عمودی دارند.

آیا چشم حشرات مردمک دارد؟

از آنجا که حشرات دارای چشم‌های مرکب هستند بنابراین فاقد مردمک هستند. چشمان مرکب آن‌ها از هزاران واحد گیرنده نوری به نام Ommatidia تشکیل شده است که نزدیک یکدیگر قرار گرفته اند. هر واحد گیرنده نوری شامل قرنیه، عدسی و سلول‌های گیرنده نوری است که روشنایی و رنگ را تشخیص می‌دهند.

چشم مرکب
حشرات دارای چشم مرکب هستند و مردمک ندارند.
بر اساس رای ۱۹ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
Interesting EngineeringVery Well HealthBritannicaWeb MDHealth LinePatientAll About VisionHealth Line
نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *