قبله نما چگونه کار می‌کند؟ — به زبان ساده

۵۴۱۴۱ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۱۵ مرداد ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۱۴ دقیقه
قبله نما چگونه کار می‌کند؟ — به زبان ساده

نماز فریضه‌ای است که مسلمانان پنج بار در روز موظف به انجام آن هستند. ولی برای انجام این فریضه مقدماتی لازم است. این مقدمات شامل تعیین جهت قبله یعنی جهت کعبه و ساعت انجام فریضه در تمام نقاط جهان است. در این مطلب از مجله فرادرس در مورد طرزکار و فیزیک دستگاه قبله نما که برای تعیین جهت قبله استفاده می‌شود مطالبی را ارائه خواهیم کرد.

قبله نما چیست؟

سلطان یمن الملک الشرف استفاده از قطب نما را به عنوان شاخص قبله در قرن سیزدهم معرفی کرد. در رساله‌ای درباره نجوم و ساعت‌های آفتابی، آل اشرف چندین پاراگراف در مورد ساخت یک «کاسه قطب نما» (ṭāsa) توضیح داده است. وی در حقیقت از قطب نما برای تعیین قطب شمال، نصف النهار و قبله استفاده کرده است. این اولین ظهور و استفاده از کلمه قطب نما در متن علمی اسلامی قرون وسطایی و اولین کاربرد شناخته شده آن به عنوان شاخص قبله است. با این حال اشرف هیچگاه ادعایی نداشته که اولین کسی است که از قطب نما برای تعیین جهت قبله استفاده می‌کند.

بدین ترتیب می‌توان اساس کار قبله نما را مانند قطب نما مبتنی بر میدان مغناطیسی دانست. قبله نما (که بعضاً شاخص قبله نیز نامیده می‌شود) قطب نمای اصلاح شده‌ای است كه توسط مسلمانان برای نشان دادن جهت ایستادن برای اقامه نماز استفاده می‌شود. در اسلام این جهت قبله نامیده می‌شود و به سمت شهر مکه و به طور خاص به کعبه اشاره دارد.

در حالی که قبله نما مانند هر قطب نمای دیگری جهت شمال را نشان می‌دهد، جهت اقامه نماز با علامت‌هایی در محیط صفحه که مربوط به شهرهای مختلف است یا با اشاره‌گر ثانویه‌ای که کاربر بنا به مکان خود تنظیم کرده است نشان داده می‌شود. برای تعیین جهت مناسب فرد باید از طول و عرض جغرافیایی محل زندگی خود و مکه مطلع باشد. سپس این مقادیر به یک مثلث کروی اعمال می‌شود و می توان زاویه را از نصف النهار محلی به جهت مورد نیاز مکه تعیین کرد.

تصویری شماتیک از قبله نما
تصویر ۱: تصویر شماتیک از یک قبله نما

قبله نما معمولاً شامل یک جعبه برنجی گرد با یک درب لولایی و یک قطب نمای مغناطیسی داخلی است. لیستی از مکانهای مهم اسلامی با طول و عرض جغرافیایی آن‌ها، در چهار طرف جعبه به زبان عربی نقش بسته است. قطب نما دارای یک سوزن استیل آبی است که دارای یک دایره باز برای نشان دادن جهت شمال است. یک محور قابل چرخش برنجی روی این دایره سوار می‌شود و کل اجزا توسط یک صفحه شیشه‌ای پوشانده می‌شوند.

یک حلقه برنجی مدرج با حروف «abjad» روی لبه قبله نما شماره‌گذاری شده و نقاط اصلی مشخص می‌شوند. درب جعبه نیز توسط بست قلاب محکم می‌شود. این ابزار در اختیار کاربر قرار می‌گیرد تا بتواند جهت قبله صحیح را تعیین کند (جهتی که مسلمانان هنگام نماز به سمت آن می‌ایستند). قطب نماهای قبله‌ای تزئین شده حداقل به قرن هجدهم مربوط می‌شوند، برخی از نسخه‌های اخیر قبله نما به جای نشانگر مغناطیسی از نمایشگر دیجیتالی استفاده می‌کنند. برخی از قبله نماها همچنین دارای شمارنده‌ای هستند که برای شمارش تکرار دعاهای مختلف بعد از نماز استفاده می‌شود.

برای تعیین جهت قبله و ساعت انجام نماز باید از عرض و طول جغرافیایی آن منطقه یا ناحیه استفاده کرد. در زمان‌های گذشته محققان یک کتابچه برای تعیین جهت قبله و ساعت انجام نماز تهیه کرده بودند که بر اساس سه پارامتر طول سایه خورشید، قطب نما و یک روش ریاضی به دست آمده بود. این روش ریاضی توسط برخی از محققان و دانشمندان مسلمان مانند: ابو‌الوفا، بیرونی، ابن الحیثم و غیره محاسبه و پیاده شده بود.

امروزه مشخص کردن موقعیت مکانی یا همان طول و عرض جغرافیایی (مختصات) توسط سیستم موقعیت‌یابی جهانی یا همان GPS به مراتب آسان‌تر و دقیق‌تر شده است. علاوه بر این در زمان حاضر الگوریتم‌ها و فناوری‌های میکروکنترلر برای ایجاد اتوماسیون در هر زمینه‌ای وجود دارند.

محققان برخی از فناوری‌های روز را با روش‌های ریاضیاتی ترکیب کرده‌اند تا بتوانند جهت‌گیری قبله و ساعت نماز را به صورت حرفه‌ای‌تر و دقیق‌تری اندازه‌گیری کنند.

تعیین جهت قبله از نظر ریاضی

قبله در عربی به معنای جهت است و منظور جهت بادی است که به سمت کعبه ‌می‌وزد. محاسبه جهت قبله در تعلیم و تربیت اسلامی در علم فلک (نجوم) مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

یکی از روش‌های مطالعه جهت قبله استفاده از هندسه مثلث کروی است که در قسمت قبل در مورد آن صحبت کردیم. این روش توسط دانشمندان مسلمان مانند النیریزی، الکوحی، ابوالوفا، البیرونی، ابن معاذ و دیگران توسعه یافته است. مثلثات یک مثلث کروی و روش توسعه یافته توسط دانشمندان مسلمان را می‌توانید در شکل زیر مشاهده کنید.

تعیین جهت قبله از نظر ریاضی
تصویر ۲: مثلثات مربوط به مثلث کروی و تعیین جهت قبله از نظر ریاضی

با استفاده از نقشه گوگل مکان کعبه از لحاظ عرض و طول جغرافیایی به ترتیب در معادلات زیر بیان شده است:

$$\phi=21^{\circ}25^{'}21.21^{''}\ LU$$
$$\lambda=39^{\circ}49^{'}34.56^{''}\ BT$$

با استفاده از روابط مثلثاتی یک مثلث کروی، قبله در یک مکان با عرض و طول جغرافیایی مشخص طبق معادله زیر مشخص به دست می‌آید:

$$\tan(Q)=\frac{\sin(\lambda_{L}-\lambda_{M})}{\cos \phi_{L}.\tan \phi_{M}-\sin \phi_{L}.\cos(\lambda_{L}-\lambda_M)}$$

در رابطه بالا $$\phi_M$$ عرض جغرافیایی مکه، $$\lambda_M$$ طول جغرافیایی مکه، $$\phi_L$$ عرض جغرافیایی و $$\lambda_L$$ طول جغرافیایی مکان موردنظر است.

تعیین ساعت نماز

نماز فریضه‌ای است که توسط مسلمانان پنج بار در روز انجام می‌شود، بدین ترتیب مشخص کردن زمان فجر، ظهر، عصر، مغرب و عشا برای مسلمانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در شکل زیر، موقعیت خورشید در کره آسمان نشان داده شده است. اوقات ادای فریضه نماز در مکان‌های مختلف، به دلیل تفاوت در طول و عرض جغرافیایی متفاوت از مکان‌های دیگر است.

محاسبه زمان نماز از لحاظ ریاضی
تصویر ۳: موقعیت خورشید در کره آسمان

بدین ترتیب می‌توان این پنج زمان مهم برای مسلمانان را با استفاده از روابط هندسی و با توجه به مکان فرد مشخص کرد. در ادامه طریقه محاسبه هر یک از این زمان‌ها را با توجه به طول و عرض جغرافیایی مکانی که در آن قرار گرفته‌ایم مشخص می‌کنیم.

تعیین زمان فجر

فجر با سپیده‌دم و زمانی که هوا هنوز گرگ و میش است آغاز می‌شود و قبل از طلوع آفتاب به پایان می‌رسد. یعنی داریم:

$$Fajr=Dhuhr-HFajr=Dhuhr-\frac{1}{15}\cos^{-1}(\frac{-\sin AIT-\sin \phi \sin\delta}{-\sin \phi.\sin\delta})$$

معادله بالا مدل ریاضی برای زمان نماز صبح را توضیح می‌دهد. $$Dhuhr$$ یک مدل ریاضی است که در معادله بعد تعریف می‌شود، AIT مخفف (Astronomical Islamic Twilight) و به معنی شفق نجومی اسلامی و برابر با $$-18^{\circ}$$ است. همچنین $$\phi$$ عرض جغرافیایی سماوی و $$\delta$$ زاویه انحراف است.

تعیین زمان ظهر

ظهر یا Dhuhr بعد از ظهر یا زمانی که مرکز خورشید در نصف‌النهار است آغاز می‌شود. ظهر ۵ دقیقه بعد از قرار گرفتن خورشید در بالاترین نقطه کره سماوی آغاز شده و با شروع عصر پایان می‌یابد. برای محاسبه ظهر رابطه زیر را داریم:

$$Dhuhr=12^{h}+\frac{\lambda}{15}+\frac{E}{60}+1^{min}$$

معادله بالا زمان نماز ظهر در مناطق جغرافیایی مختلف را نشان می‌دهد. بر اساس این معادله $$12^h$$ نشان‌دهنده ساعت ۱۲ ظهر است، $$\lambda$$ تفاوت طولی میان طول جغرافیایی که در آن قرار گرفته ایم و طول جغرافیایی محلی است. همچنین E معادله زمان است.

تعیین زمان عصر

عصر زمانی آغاز می‌شود که خورشید در اوج نقطه عبور قرار می‌گیرد و سایه قطب عمودی حداقل است. همانطور که می‌دانیم طول سایه برابر با مجموع طول شی و طول سایه آن در ظهر است. بدین ترتیب رابطه محاسبه زمان عصر برابر است با:

$$Asr=Dhuhr+\frac{1}{15}\cos^{-1}(\frac{-\sin a.\sin \phi. \sin\delta}{\cos \phi.\cos\delta})$$

معادله بالا زمان عصر را مشخص می‌کند. در این معادله $$a=\cot^{-1}(x+\tan|\phi-\delta|)$$ است که بین گروه‌های مختلف بر سر مقدار $$x$$ اختلاف نظر وجود دارد و برخی آن را ۱ و برخی دیگر ۲ در نظر می‌گیرند. همچنین $$\phi$$ عرض جغرافیایی سماوی و $$\delta$$ زاویه انحراف است.

تعیین زمان مغرب

مغرب با غروب خورشید آغاز می‌شود و زمانی پایان می‌یابد که عشاء شروع می‌شود. مرکز خورشید در زیر افق در 50 آرک‌دقیقه قرار دارد و خورشید در $$0.83^{\circ}$$ زیر افق قرار گرفته است.

$$Maghrib=Dhuhr+\frac{1}{15}\cos^{-1}(\frac{-\sin D-\sin \phi. \sin\delta}{\cos \phi.\cos\delta})$$

در معادله بالا، $$D$$ زاویه رکود و برابر با $$0.833^{\circ}$$ است. همچنین $$\phi$$ عرض جغرافیایی سماوی و $$\delta$$ زاویه انحراف است.

تعیین زمان اعشاء

اعشاء بعد از ناپدید شدن پرتوهای نوری آغاز می‌شود و توسط رابطه زیر قابل محاسبه است:

$$Isha=Dhuhr+\frac{1}{15}\cos^{-1}(\frac{-\sin AIT-\sin \phi. \sin\delta}{\cos \phi.\cos\delta})$$

در معادله بالا که برای محاسبه زمان عشاء استفاده شده است AIT مخفف (Astronomical Islamic Twilight) و به معنی شفق نجومی اسلامی و برابر با $$-18^{\circ}$$ است. همچنین $$\phi$$ عرض جغرافیایی سماوی و $$\delta$$ زاویه انحراف است.

بدین ترتیب با روش علمی و مثلثاتی تعیین جهت قبله انجام گرفت و زمان انجام فریضه نماز برای مسلمانان محاسبه شد. در ادامه روش‌های مختلف برای تعیین جهت قبله را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

انواع قبله نما ها

قبله نما ها انواع مختلفی ندارند ولی اخیراً یعنی در سال گذشته محققان پاکستانی روی قبله نمایی کار کردند که به فرد اجازه می‌دهد تا در مسیر حرکت و در سفرهای طولانی از این وسیله استفاده کند و نیازی به قرار دادن آن روی سطح صاف و ثابت برای نشان دادن قبله نباشد. این موضوع را در قسمت بعد توضیح می‌دهیم.

قبله نمای چرخشی

در این کار تحقیقاتی محققان پاکستانی پلتفرمی را طراحی کردند که بتواند برای یافتن جهت قبله حول محور خود بچرخد و جهت قبله را به صورت اتوماتیک تعیین کند. این پلتفرم می‌تواند در داخل یک وسیله نقلیه در حال حرکت نیز استفاده شود. این طراحی که برای سفرهای طولانی که روزها و ماه‌ها ممکن است به طول بینجامد مناسب است، زیرا در این حالت پیدا کردن جهت قبله برای افراد مشکل است.

این وسیله به مسلمانان کمک می‌کند تا بدون نگرانی از تغییر جهت وسیله نقلیه نماز خود را بخوانند، زیرا این پلتفرم به صورت اتوماتیک با تغییر جهت قبله تغییر جهت می‌دهد. برای تعیین جهت قبله از یک HMC 5883-L استفاده شده است. این وسیله یک قطب نمای الکترونیکی است و مقادیر مربوط به قبله را با استفاده از میدان مغناطیسی اطراف زمین به دست می‌آورد.

این پلتفرم در «آردوینو» (Arduino) اجرا می‌شود، آردوینوˈیک شرکت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری با دسترسی آزاد است که میکروکنترلرهای تک برد و کیت‌های میکروکنترلر برای ساخت دستگاه‌های دیجیتال را طراحی و تولید می‌کند. همچنین طراحی مکانیکی گشتاور را به روشی بسیار بهینه کنترل می‌کند.

در این طراحی از گیربکس استفاده می‌شود تا سیستم بتواند وزن بیشتری را کنترل کند و هدف اصلی استفاده از گیربکس کاهش سرعت سکو در حین چرخش است. پروتوتایپ این سکوی مکانیکی چرخان که با جهت قبله تنظیم می‌شود در شکل زیر نمایش داده شده است. این تحقیقات و نتایج آن در سال ۲۰۱۹ در کنفرانس بین المللی ریاضیات کاربردی و مهندسی (ICAEM) ارائه شد.

قبله نمای چرخان
مونتاژ مکانیکی سکوی چرخان

برای آشنایی بیشتر با آردوینو، می‌توانید فیلم آموزش برنامه نویسی آردوینو (Arduino) با محوریت پروژه های رباتیک - مقدماتی را مشاهده کنید که توسط فرادرس ارائه شده است. لینک این آموزش در ادامه در دسترس شما قرار دارد.

  • برای دیدن فیلم آموزش برنامه نویسی آردوینو (Arduino) با محوریت پروژه های رباتیک - مقدماتی + اینجا کلیک کنید.

قبله کدام طرف است؟

همان طور که گفته شد قبله به سمت کعبه در مکه و در عربستان سعودی است؛ عرض و طول جغرافیایی آن را نیز در ادامه آورده‌ایم:

$$\phi=21^{\circ}25^{'}21.21^{''}\ LU$$
$$\lambda=39^{\circ}49^{'}34.56^{''}\ BT$$

چگونه می‌توان جهت قبله را تعیین کرد؟

قبلاً نیز اشاره کردیم، جهت قبله به سمت کعبه در مکه و در عربستان سعودی است. روش‌های مختلفی وجود دارد که فرد می‌تواند هنگامی که در یک مکان ناآشنا قرار دارد از آن‌ها استفاده کرده و جهت صحیح ایستادن به سمت قبله را پیدا کند؛ در ادامه این روش‌ها را معرفی می‌کنیم.

استفاده از خورشید برای تعیین قبله

هزاران سال است که ناوبران برای آگاهی از جهت و مکان جغرافیایی خود به خورشید اعتماد می‌کنند. بدین ترتیب تنها با دانستن اینکه خورشید از کدام سمت طلوع می‌کند و از کدام جهت غروب می‌کند می‌توان اطلاعاتی کلی نسبت به جهت قبله به دست آورد.

استفاده از خورشید برای جهت قبله
تصویر ۴: استفاده از خورشید برای یافتن جهت قبله

استفاده از ساعت آفتابی برای تعیین قبله

ساعت آفتابی درست کنید؛ نقطه‌ای در سطح زمین پیدا کنید و قبل از ظهر یک چوب یا شی عمودی دیگر که حدود 3 فوت یا 1 متر ارتفاع دارد در آن نقطه قرار دهید. در انتهای سایه روی زمین علامت بزنید و دایره‌ای به شعاع طول سایه در دور چوب رسم کنید. هر چه به ظهر نزدیکتر می‌شوید سایه کوتاه می‌شود و از محیط دایره‌ای که رسم کرده‌اید دور می‌شود. در نهایت با ادامه و عبور از ظهر، سایه مجدداً بلند می‌شود و محیط دایره را لمس می‌کند. در این حالت نیز علامتی روی محیط دایره بزنید.

ساعت آفتابی
تصویر ۵: استفاده از ساعت آفتابی برای تعیین جهت قبله

اینک شما دو علامت روی محیط دایره دارید، بین دو علامت خطی رسم کنید. این خط نشان‌دهنده جهت غرب به شرق است. نقطه اول غرب و نقطه دوم شرق است. حالا یک خط عمود بر خط غربی-شرقی رسم کنید این خط شمالی و جنوبی است، حال با توجه به اینکه کجا هستید و کعبه نسبت به این مکان در کجا قرار دارد، می‌توانید جهت قبله را مشخص کنید. برای مثال در ایران کعبه در جنوب غربی است و قبله در ایران با توجه به جهاتی که مشخص کردید به سمت جنوب غربی خواهد بود.

استفاده از ساعت برای تعیین قبله

برای تعیین قبله می‌توان از ساعت استفاده کرد. این روش با هر ساعت آنالوگی که یک عقربه ساعت شمار و یک عقربه دقیقه شمار دارد امکان پذیر است و می‌توانید جهت‌ها را با این ساعت پیدا کنید.

در نیمکره شمالی ساعت را به صورت افقی نگه دارید و عقربه ساعت را به سمت خورشید بگیرید. مسیری که در وسط عقربه ساعت و عدد 12 ساعت شما قرار می‌گیرد جنوب است و بدین ترتیب می‌توانید جهات شمال، شرق و غرب را پیدا کنید.

استفاده از ساعت برای تعیین جهت قبله
تصویر ۶: استفاده از ساعت برای تعیین جهت قبله

در نیمکره جنوبی  ساعت را به صورت افقی نگه دارید و عدد ۱۲ ساعت خود را به سمت خورشید بگیرید. وسط فاصله بین عقربه ساعت شما و عدد ۱۲ جهت شمال است و بدین ترتیب می‌توانید سه جهت دیگر را مشخص کنید.

استفاده از قطب نما برای تعیین جهت قبله

استفاده از قطب نما به دقت نمی‌تواند جهت قبله را به شما نشان دهد اما اگر می‌دانید در جایی که ایستاده‌اید مکه نسبت به شما در کجا قرار دارد می‌توانید از قطب نما استفاده کنید و این روش دقتی بیشتر از شیوه مبتنی بر ساعت خورشیدی دارد. برای تعیین جهت توسط قطب نما، مراحل زیر را انجام دهید:

استفاده از قطب نما برای تعیین جهت قبله
تصویر ۷: استفاده از قبله نما برای تعیین جهت قبله
  • جهت جغرافیایی مکه را نسبت به خودتان مشخص کنید.
  • قطب نما را روی سطح صافی قرار دهید و منتظر بمانید تا عقربه‌ آن تنظیم شود. سپس قطب نما را بچرخانید تا عقربه به سمت مکه قرار گیرد.
  • اینک جهت قبله برای شما مشخص است.

اپلیکیشن های موبایل برای پیدا کردن قبله

اپلیکیشن‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید روی گوشی خود نصب و جهت قبله را در مکان‌های نا‌آشنا پیدا کنید. در این بخش با چند اپلیکشن آشنا می‌شوید.

اپلیکیشن Qibla Finder

یکی از این اپلیکیشن‌ها «یافتن قبله» (Qibla Finder) است. برای استفاده از این اپلیکیشن باید location گوشی خود را روشن کنید. با روشن شدن location، تلفن همراه می‌تواند مکان فعلی شما را تشخیص دهد. در صورتی که location تلفن همراه شما خاموش باشید، هنگام ورود به اپلیکیشن، پیامی مبنی بر روشن کردن location دریافت خواهید کرد. هنگام ورود به اپلیکیشن، با صفحه‌ نشان داده شده در تصویر زیر روبرو می‌شوید.

اپ یافتن قبله صفحه اول
تصویر ۸: صفحه اول اپلیکیشن، برای یافتن جهت قبله کافی است location گوشی همراه خود را روشن کنید و تلفن را روی سطحی صاف قرار دهید. سپس، روی Find Qibla کلیک کنید.

بر روی تصویر نمایش داده شده در بالا روی گزینه «یافتن قبله» (Find Qibla) کلیک کنید و تلفن را روی سطحی صاف قرار دهید. نشانگر نشان‌دهنده جهت قبله است. قطب نما آنلاین ممکن است در هنگام استفاده در داخل ساختمان‌ها مانند اتاق‌های هتل به دلیل وجود رابط‌های مغناطیسی دقیق نباشد.

جهت قبله
تصویر ۹: جهت قبله و فاصله از کعبه در این تصویر نشان داده شده است.

اپلیکیشن Qibla compass - Find direction

اپلیکیشن Qibla compass یکی دیگر از اپلیکیشن‌های یافتن قبله با امتیاز ۴/۸ است. در اولین ورود، این اپلیکیشن از شما می‌خواهد تا location تلفن همراه خود را روشن کنید تا بتواند مکان دقیق شما را برای یافتن جهت قبله بیابد. به این نکته توجه داشته باشید که به هنگام کار با اپلیکیشن‌های یافتن قبله، فیلترشکن خود را خاموش کنید. پس از روشن کردن location، اپلیکیشن به شما جهت قبله را نشان می‌دهد.

جهت قبله
تصویر ۱۰: نشان دادن جهت قبله در اپلیکیشن Qibla Compass. همان‌طور که در تصویر دیده می‌شود چهار گزینه در کنار قبله‌ نما و چهار گزینه در پایین قبله نما وجود دارند که با کلیک روی هر یک از آن‌ها اطلاعات مختلفی را می‌توانیم به‌دست آوریم.

برای آشنایی با گزینه‌های مختلف در Qibla compass ابتدا هر یک از آن‌ها را شماره‌گذاری می‌کنیم و در ادامه، توضیح مختصری در مورد آن‌ها می‌دهیم. گزینه یک مکان شما را در گوگل مپ و گزینه دو، کعبه را روی نقشه در گوگل مپ نشان می‌دهد. با کلیلک روی گزینه ۳، تصویری به صورت نشان داده شده در ادامه به شما نشان داده می‌شود. با انتخاب دایره یک، قطب‌نما و با انتخاب دایره شماره ۲، قبله نما انتخاب می‌شوند. چهار دایره دیگر نیز وجود دارند که در کنار آن‌ها قفل قرار دارد. برای دسترسی به هر یک از آن‌ها باید اکانت پرمیوم خریداری شود.

قطب نما یا قبله نما
تصویر ۱۱: با استفاده از این اپلیکیشن می‌توانید به قطب‌نما یا قبله‌نما دسترسی داشته باشید. برای دسترسی به گزینه‌های بیشتر باید اکانت خود را ارتقا دهید.

در تصویر شمار ۱۰، سه گزینه ۵، ۶ و ۷ نشان داده شده است. با کلیک روی گزینه ۵، Salah، و تنظیم مکان فعلی خود می‌توانید اوقات شرعی را مشاهده کنید. با کلیک روی گزینه ۶، Allah Names، با نام‌های مختلف خدا و معانی آن‌ها آشنا خواهید شد. در پایان، با کلیک روی گزینه ۸، Dua، دعای ماه‌های مختلف مانند رمضان و محرم را مشاهده خواهید کرد.

اپلیکیشن Qibla Compass

در اولین ورود، اپلیکیشن Qibla Compass از شما می‌خواهد تا location تلفن همراه خود را روشن کنید تا بتواند مکان دقیق شما را برای یافتن جهت قبله بیابد. پس از یافتن مکان دقیق، صفحه نخست اپلیکیشن به صورت نشان داده شده در تصویر زیر است. نخستین موردی که به هنگام باز کردن اپلیکیشن، توجه را به خود جلب می‌کند، جهت قبله است.

قبله نما
تصویر ۱۲: این اپلیکیشن در نخستین صفحه خود جهت قبله را نشان می‌دهد. همچنین، گزینه‌های مختلفی برای نشان دادن جهت قبله در این اپلیکیشن وجود دارند.

گزینه یک، جهت قبله را به صورت پیکان و گزینه دو جهت جغرافیایی قبله را نشان می‌دهند. همان‌طور که در تصویر ۱۲ دیده می‌شود، قبله در جهت جنوب غربی جغرافیایی قرار دارد. با کلیک روی گزینه ۳، جهت قبله به صورت پیکانی بزرگ نشان داده می‌شود. با کلیک روی گزینه ۴، جهت قبله را روی نقشه مشاهده خواهید کرد. گزینه ۵، تقویم میلادی و هجری را نشان می‌دهد. با کلیک کردن روی گزینه ۶ با نام‌های مختلف خدا آشنا خواهید شد. آخرین گزینه، گزینه ۷، نزدیک‌ترین مساجد به محل زندگی یا کارتان را به شما نشان می‌دهد.

اپلیکیشن Qibla Direction

این اپلیکیشن نیز مشابه اپلیکیشن Qibla Compass است. با استفاده از ان می‌توان جهت قبله، تقویم میلادی و هجری، نام‌های مختلف خدا و نزدیک‌ترین مساجد به محل زندگی یا کار را مشاهده کرد.

شاید این سوال برایتان مطرح شده باشید که آیا می‌توان بدون دانلود اپلیکیشنی خاص و تنها به صورت آنلاین، جهت قبله را در مکان های مختلف یافت. پاسخ به این پرسش بله است. برای یافتن قبله به صورت آنلاین، عبارت «Find qibla online» را در گوگل سرچ کنید. سایت Qibla Finder نخستین نتیجه‌ای است که آورده می‌شود. روی آن کلیک کنید. نخستین صفحه سایت به صورت نشان داده شده در تصویر زیر است. روی گزینه Let's go کلیک کنید.

یافتن قبله به صورت آنلاین
تصویر ۱۳: صفحه نخست وبسایت Qibla Finder. در این وبسایت می‌توانید جهت قبله را در هر مکان، بدون نصب اپلیکیشنی خاص روی گوشی، به صورت آنلاین پیدا کنید.

به این نکته توجه داشته باشید که هنگام کلیک روی گزینه Let's go، پیامی مبنی بر اینکه روی موبایل نتیجه بهتری دریافت می‌کنید، نشان داده می‌شود. پیام نشان داده شده را ببندید. در ادامه، نقشه‌ای همراه با جهت قبله به شما نشان داده می‌شود. با حرکت روی نقشه می‌توانید مکان خود را به صورت دقیق پیدا کنید. جهت قبله با تغییر مکان، تغییر خواهد کرد.

وبسایت دیگری که از آن‌ می‌توانید برای یافتن قبله استفاده کنید، Halal trip نام دارد. با استفاده از این وبسایت یا نصب اپلیکیشن آن روی تلفن همراه خود، نه‌تنها می‌توانید به راحتی جهت قبله را در مکان‌های مختلف پیدا کنید، بلکه به راحتی می‌توانید به مساجد، رستوران‌های حلال و بسیاری از مراکز تفریحی دیگر را دسترسی داشته باشید.

معرفی فیلم آموزش برنامه نویسی آردوینو (Arduino) با محوریت پروژه های رباتیک - مقدماتی

آموزش آردوینو

مجموعه فرادرس در تولید و تهیه محتوای آموزشی خود اقدام به تهیه آموزش برنامه نویسی آردوینو (Arduino) کرده است. این مجموعه آموزشی از دازوده درس تشکیل شده و برای دانشجویان علاقه‌مند به برنامه نویسی و رباتیک جذاب خواهد بود.

درس اول این مجموعه در مورد آردوینو صحبت خواهد کرد و در درس دوم یاد می‌گیرید که از کجا باید شروع کنید. طی درس سوم برنامه نویسی اولین پروژه در آردوینو را آغاز خواهید کرد و در درس چهارم معرفی دستورات زبان c برای برنامه نویسی انجام خواهد شد.

در درس پنجم معرفی سنسورهای کاربردی نظیر فوتوسل، مادون قرمز و ... معرفی می‌شود. درس ششم و هفتم به نحوه اتصال برد آردوینو و برنامه نویسی آن و شیوه اتصال موتورهای DC و کنترل آن‌ها از طریق آردوینو اختصاص دارد.

در ادامه و در درس هشتم در مورد اتصال LCD-های کاراکتری معمولی و برنامه‌نویسی آن‌ها خواهید آموخت. درس نهم و دهم به ترتیب به آموزش اتصال بلندگو و دیگر ماژول های صوتی جهت ایجاد صدا برای ربات و جمع‌بندی مباحث با ایجاد یک برنامه نویسی واحد برای ساخت یک ربات اختصاص داده شده‌اند.

در نهایت در درس یازدهم و دوزادهم توضیحاتی در مورد رفع مشکلات احتمالی و عیب‌یابی ربات ارائه شده است و همینطور توضیح و مقدمه‌ای بر قسمت بعدی آموزش (سطح پیشرفته) و یا نحوه ارتقای ایده‌های فردی نیز در این بخش در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

  • برای دیدن آموزش برنامه نویسی آردوینو (Arduino) با محوریت پروژه های رباتیک - مقدماتی اینجا کلیک کنید.

جمع‌بندی

در این مطلب از مجله فرادرس در مورد قبله نما و طرز کار آن صحبت کردیم و روش ریاضی پیدا کردن قبله را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین با روش‌های مختلف پیدا کردن قبله آشنا شدیم و در نهایت یکی از نرم‌افزارهای کاربردی در تلفن همراه را برای پیدا کردن قبله معرفی کردیم.

بر اساس رای ۳۷ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
IopScienceWebSpaceHalalTripWikipedia
۹ دیدگاه برای «قبله نما چگونه کار می‌کند؟ — به زبان ساده»

شما فرمودین
“در نهایت باید گفت برای کارکرد درست قطب نما و یا قبله نما لزوماً نیاز به ژیروسکوپ نیست.”
پس چرا معمولا همیشه قطبنما و ژیروسکوپ در گوشیها با هم همزمان وجود داره؟
و اینکه برای استفاده از قبله نما دقیقا چه سنسور یا سنسورهایی در گوشی باید باشه؟
اگه نه قطبنما داشته باشیم و نه ژیروسکوپ!
بازم میشه از قبله نما استفاده کرد؟
خصوصا اینکه از قبله نماهای آفلاین هم استفاده کنیم که نیاز به اینترنت نباشه.

سلام مجدد و تشکر میکنم از پاسخ جامعتون.
از اونجایی که من نابینا هستم،
مطلب ژیروسکوپ رو اصلا نتونستم متوجه بشم!
همش شکل بود و ریاضیات و معادله و فرمول!
ولی سؤال اینه که چرا در گوشیهای همراه ژیروسکوپ و قطبنما با هم هستند؟
اگه کسی نخواد از gps استفاده کنه یا با گوشیش بازی کنه
همینطور گوشیش optical image stabilization
هم نداشته باشه،
عملا پولش رو دور ریخته وقتی گوشیی بگیره که ژیروسکوپ داره!
اونوقت اگه کسی مثل من فقط به قبله نما در اینجور سنسورها نیاز داشته باشه
تا بتونه جهت قبله رو در محیطهای ناشناس پیدا کنه،
اونوقت گوشیش باید دقیقا چه سنسوری داشته باشه؟!
کدوم سنسور هست که عملکردی مثل یک قطبنمای دیجیتال داره؟ شتابسنج یا ژیروسکوپ؟
و اگه گوشیی قطبنما و ژیروسکوپ رو نداشته باشه، نمیشه از برنامه های قبله نما استفاده کرد؟
اصلا آیا قبله نمایی که گویا باشه یا افراد نابینا بتونن استفاده کنن وجود داره؟

سلام.
ببخشید من یک سؤال خیلی مهم از حضورتون داشتم.
اونم اینکه فرمودین تعیین جهت قبله در گوشی به قطبنما نیاز داره.
و جایی میخوندم قطبنما هم حتما باید با ژیروسکوپ باشه!
میخواستم درباره این موضوع توضیح بفرمایین.
اینکه آیا واقعا چنین چیزی درسته؟ و برای اینکه بتونیم در گوشی هوشمند وقتی وارد محیط ناآشنایی میشیم، قبله رو هم تشخیص بدیم، آیا باید سنسورهای قطبنما و ژیروسکوپ همزمان در گوشی ما وجود داشته باشه؟
و یعنی ژیروسکوپ باید باشه تا قطبنما و قبله نما کار کنن؟!
آخه در سایتای خارجی و بعضی سایتای ایرانی خونده بودم که ژیروسکوپ بیشترین کاربردش مخصوص بازیهایی مثل تیر اندازی و بازیهای جنگیه و به نظرم اومد اگه اینطوری باشه که کسی پولش رو دور ریخته وقتی گوشیی میخره که ژیروسکوپ داشته باشه!

سلام و روز شما به خیر؛

ژیروسکوپ وسیله‌ای است که برای اندازه‌گیری میزان انحراف یک جسم از راستای هدف استفاده می‌شود و براساس پایستگی تکانه زاویه‌ای کار می‌کند، در حالی که اساس کار قطب نما میدان مغناطیسی است. هرچند گونه‌ای از ابزار وجود دارند که به آن‌ها ژیروکامپس یا ژیروقطب نما گفته می‌شود که این ابزار بر اساس میدان مغناطیسی کار نمی‌کنند. در حقیقت ژیروقطب نماها نوعی قطب نما غیر مغناطیسی هستند که اساس کار آن‌ها مبتنی بر یک دیسک سریع در حال چرخش و چرخش زمین، برای یافتن خودکار جهت جغرافیایی است. برای آشنایی بیشتر با ژیروسکوپ می‌توانید مطلب ژیروسکوپ – از صفر تا صد را در مجله فرادرس بخوانید. در نهایت باید گفت برای کارکرد درست قطب نما و یا قبله نما لزوماً نیاز به ژیروسکوپ نیست.

از اینکه با فرادرس همراه هستید خرسندیم.

همه عكسها كه جهت كعبه را نشان ميدهد اشتباه است

سلام و روز شما به خیر؛

جهت کعبه یا قبله با توجه به مکان شما در دنیا متفاوت است. برای مثال اگر در ایران (تهران) باشید زاویه قبله (کعبه) $$218.4$$ درجه است در حالی که اگر در کانادا (مونترال) باشید زاویه قبله (کعبه) $$58.7$$ درجه است. با توجه به این مورد در تصاویر کعبه بر اساس مکان‌های جغرافیایی مختلف تصویر شده و اشتباهی رخ نداده است.

از اینکه با فرادرس همراه هستید خرسندیم.

N جهت شمال است و s جنوب
لطفاً اصلاح كنيد

سلام و روز شما به خیر؛

مطلب مجدداً مورد بازبینی قرار گرفت و اشتباهی که شما به آن اشاره کرده‌اید در نوشتار مشاهده نشد.

از اینکه با فرادرس همراه هستید خرسندیم.

عالی
چقدر جالب

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *