فعل مضارع در عربی چیست؟ – به زبان ساده + مثال

۷۵۲۸۷ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۲۸ آذر ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۸ دقیقه
فعل مضارع در عربی چیست؟ – به زبان ساده + مثال

در آموزش‌های پیشین مجله فرادرس، با فعل ماضی در عربی آشنا شدیم. همان‌طور که دیدم، صیغه‌های فعل در زبان عربی ۱۴ تا است. این چهارده صیغه عبارت‌اند از: مفرد مذکر غائب، مفرد مؤنث غائب، مثنی مذکر غائب، مثنی مؤنث غائب، جمع مذکر غائب، جمع مؤنث غائب، مفرد مذکر مخاطب، مفرد مؤنث مخاطب، مثنی مذکر مخاطب، مثنی مؤنث مخاطب، جمع مذکر مخاطب، جمع مؤنث مخاطب، متکلم وحده، متکلم مع‌الغیر. در این آموزش، مطالبی را درباره صیغه‌های فعل مضارع در عربی و نحوه ساخت آن‌ها بیان می‌کنیم.

جنبه‌های فعل در زبان عربی

فعل در زبان عربی، مانند همه زبان‌های دیگر، جنبه‌هایی دارد که برای تشکیل فعل باید با آن‌ها آشنا بود. این جنبه‌های مهم فعل در زبان عربی زمان، جنس، عدد و شخص هستند. در ادامه، هریک از این جنبه‌ها را مختصراً معرفی می‌کنیم.

  • زمان: در دستور زبان زبان عربی سه زمان کلی بیان می‌شود: گذشته (ماضی)، حال (مضارع) آینده (مستقبل). در فعل ماضی، کاری بیان می‌شود که قبلاً انجام شده است. فعل مضارع مربوط به زمانی است که کار در حال انجام است و تمام نشده است. فعل مستقبل نیز درباره کاری است که در آینده انجام خواهد شد.
  • جنس: در زبان عربی، برخلاف برخی از زبان‌ها، فعل برای جنس مؤنث و مذکر تفاوت دارد.
  • عدد: عدد فعل مربوط به تعداد افراد مرتبط با فعل یا به‌عبارتی تعداد افراد فاعل است. عدد فعل را می‌توان در سه دسته مفرد (یک نفر)، مثنی (دو نفر) و جمع (بیش از دو نفر) قرار داد.
  • شخص: در عربی نیز، مانند زبان‌های دیگر، سه شخص وجود دارد: اول شخص، دوم شخص و سوم شخص. اول شخص مربوط به خود گوینده (گویندگان) است که چیزی را درباره خود می‌گوید (می‌گویند). در عربی به اول شخص «متکلم» می‌گویند. دوم شخص مربوط به مخاطب (مخاطبان) است. سوم شخص نیز مربوط به حالتی است که فعل درباره شخص (اشخاصی) بیان می‌شود که حضور ندارند.

در مطالب پیشین مجله فرادرس در مورد صرف فعل مضارع در عربی صحبت کردیم. صرف فعل مضارع در زبان عربی در ابتدا ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما اگر این قانون اساسی را به خاطر بسپارید، کار بسیار ساده خواهد بود: فاعل بخشی از فعلِ صرف‌شده است.

سه دانشجو در حیاط دانشگاه نشسته اند

روش ساختن فعل در زبان عربی

فرایند صرف فعل در عربی ساده است. کافی است با جنبه‌های فعل در زبان عربی آشنا باشیم و قواعد مربوط به هرکدام را یاد بگیریم. با رعایت موارد زیر، به‌راحتی می‌توانیم فعل را برای صیغه‌های مختلف صرف کنید:

  1. زمانی را که برای آن صرف می‌کنید مشخص کنید.
  2. تعیین کنید که فاعل چه کسی است (شخص و عدد و جنس).
  3. ترکیب پسوند/پیشوند مناسب را به فعل پایه (بن فعل) اضافه کنید.

در ادامه، پیشوند‌ها و پسوندهای فعل مضارع در عربی را معرفی می‌کنیم.

فعل مضارع در عربی چیست؟

همان‌طور که گفتیم، فعل مضارع در عربی فعلی است که به یک عمل (یا حالت) به‌کار می‌رود که در حال انجام (یا رخ دادن) است و هنوز تمام نشده است. در حالی که در آموزش‌های پیشین دیدیم فعل ماضی با افزودن پسوند به ریشه فعل تشکیل می‌شود، برای ساخت فعل مضارع باید به ابتدا و انتهای ریشه فعل پیشوند و پسوند اضافه کنیم.

پیشوندها و پسوندهای فعل مضارع در عربی

در آموزش فعل ماضی در عربی دیدیم که ریشه یا بن فعل همواره در فعل ماضی وجود داشت. برای فعل مضارع نیز این موضوع برقرار است. با افزاودن پیشوندهایی به بن فعل، می‌توانیم فعل مضارع در عربی را به‌سادگی بسازیم و آن را صرف کنیم.

پیشوندها

پیشوندهای فعل مضارع در عربی، به‌‌شرح زیر هستند:

  • أ برای اول شخص مفرد یا همان متکلم وحده (أنا) در ابتدای فعل به‌کار می‌رود.
  • نَـ برای اول شخص جمع یا همان متکلم مع‌الغیر (نحن) و در ابتدای فعل قرار می‌گیرد.
  • تَـ برای دوم شخص (مخاطب)، هم مذکر و هم مؤنث (أنتَ / أنتِ)، به ابتدای فعل اضافه می‌شود.
  • یَـ برای سوم شخص یا همان غائب مذکر (هو / هما / هم) در ابتدای فعل قرار می‌گیرد.
  • تَـ برای سوم شخص یا همان غائب مؤنث (هى / هما / هنَّ) در ابتدای فعل قرار می‌گیرد.

پسوندها

پسوندهای فعل مضارع در عربی، به‌‌شرح زیر هستند:

  • ین برای دوم شخص مفرد مؤنث
  • ان برای دوم شخص مثنی
  • ـون برای دوم شخص جمع مذکر
  • ـنَ برای دوم شخص جمع مؤنث
  • ان برای سوم شخص مثنی
  • ـون برای سوم شخص جمع مذکر
  • ـنَ برای سوم شخص جمع مؤنث

برای مثال، با داشتن فعل پایه «کَتَبَ» به‌معنای «نوشت»، می‌توانیم سوم شخص جمع مذکر غائب را به‌صورت زیر بسازیم.

ساخت فعل مضارع

صیغه‌های فعل مضارع برای شخص غائب

صیغه‌های غایب فعل، برای فعل‌هایی است که فاعل آن‌ها حضور ندارد و غائب است. با توجه به مذکر و مؤنث بودن جنس و مفرد و مثنی و جمع بودن عدد فعل، تعداد ۶ صیغه غائب برای فعل مضارع خواهیم داشت. جدول زیر صیغه‌های غائب مضارع را برای فعل «کَتَبَ» نشان می‌دهد.

جنسعددضمیر منفصلفعلمعنیساخت
مذکرمفردهُوَیَکْتُبُآن مرد می‌نویسد.یَـ + ریشه فعل
مثنیهُمایَکْتُبانآن دو مرد می‌نویسند.یَـ + ریشه فعل + ان
جمعهُمیَکْتَبونَآن چند مرد می‌نویسند.یَـ + ریشه فعل + ونَ
مؤنثمفردهِیَتَکْتُبُآن زن می‌نویسد.تَـ + ریشه فعل 
مثنیهُماتَکتُبانآن دو زن می‌نویسند.تَـ + ریشه فعل + ان
جمعهُنَّیَکْتُبنَآن چند زن می‌نویسند.یَـ + ریشه فعل + نَ

صیغه‌های فعل مضارع برای شخص مخاطب

صیغه‌های فعل مضارع برای شخص مخاطب در جدول زیر ارائه شده است.

جنسعددضمیر منفصلفعلمعنیساخت
مذکرمفردأنتَتَکْتُبُتو می‌نویسی.تَـ + ریشه فعل
مثنیأنْتُماتَکْتُبانشما دو مرد می‌نویسید.تَـ + ریشه فعل + ان
جمعأنْتُمْتَکْتَبونَشما چند مرد می‌نویسید.تَـ + ریشه فعل + ونَ
مؤنثمفردأنتِتَکْتُبینتو می‌نویسی.تَـ + ریشه فعل + ین
مثنیأنْتُماتَکْتُبانشما دو زن می‌نویسید.تَـ + ریشه فعل + ان
جمعأنْتُنَّتَکْتُبنَشما چند زن می‌نویسید.تَـ + ریشه فعل + نَ

صیغه‌های فعل مضارع برای شخص متکلم

در جدول زیر، صیغه‌های فعل مضارع برای شخص متکلم آورده شده است.

جنسعددضمیر منفصلفعلمعنیساخت
مذکر و مؤنثوحدهأناأکْتُبُمن می‌نویسم.أ + ریشه فعل
مذکر و مؤنثمع‌الغیرنحننَکْتُبُما می‌نویسیم. نَـ + ریشه فعل

جدول صیغه‌های فعل مضارع در یک نگاه

در جدول زیر، ضمایر منصفل و پیشوندها و پسوندها را برای صیغه‌های مختلف فعل مضارع به‌صورت یکجا آورده‌ایم.

صیغهضمیر منفصلساختار فعلمثالمعنی 
مفرد مذکر غایبهُوَیَـ + ریشه فعلهُوَ یَکْتُبُآن مرد می‌نویسد.
مفرد مؤنث غایبهِیَتَـ + ریشه فعلهِیَ تَکْتُبُآن زن می‌نویسد.
مثنی مذکر غایبهُمایَـ + ریشه فعل + انهُما یَکْتُبانآن دو مرد می‌نویسند.
مثنی مؤنث غایبهُماتَـ + ریشه فعل + انهُما تَکتُبانآن دو زن می‌نویسند.
جمع مذکر غایبهُمیَـ + ریشه فعل + ونَهُم یَکْتَبونَآن چند مرد می‌نویسند.
جمع مؤنث غایبهُنَّیَـ + ریشه فعل + نَهُنَّ یَکْتُبنَآن چند زن می‌نویسند.
مفرد مذکر مخاطبأنْتَتَـ + ریشه فعلأنْتَ تَکْتُبُتو (مرد) می‌نویسی.
مفرد مؤنث مخاطبأنْتِتَـ + ریشه فعل + ینأنْتِ تَکْتُبینتو (زن) می‌نویسی.
مثنی مذکر مخاطبأنْتُماتَـ + ریشه فعل + انأنْتُما تَکْتُبانشما دو مرد می‌نویسید.
مثنی مؤنث مخاطبأنْتُماتَـ + ریشه فعل + انأنْتُما تَکْتُبانشما دو زن می‌نویسید.
جمع مذکر مخاطبأنْتُمْتَـ + ریشه فعل + ونَأنْتُمْ تَکْتَبونَشما چند مرد می‌نویسید.
جمع مؤنث مخاطبأنْتُنَّتَـ + ریشه فعل + نَأنْتُنَّ تَکْتُبنَشما چند زن می‌نویسید.
متکلم وحدهأناأ + ریشه فعلأنا أکْتُبُمن می‌نویسم.
متکلم مع‌الغیرنَحْنُنَـ + ریشه فعلنَحْنُ نَکْتُبُما می‌نویسیم.

منفی کردن فعل مضارع در عربی

برای منفی کردن فعل مضارع در عربی، کافی است قبل از آن، کلمه «لا» را بیاوریم. دقت کنید که در فعل تغییری ایجاد نمی‌شود. بدین ترتیب، برای فعل «کتب»، افعال مضارع منفی زیر را داریم:

صیغهمثال جمله منفیمعنی 
مفرد مذکر غایبهُوَ لا یَکْتُبُآن مرد نمی‌نویسد.
مفرد مؤنث غایبهِیَ لا تَکْتُبُآن زن نمی‌نویسد.
مثنی مذکر غایبهُما لا یَکْتُبانآن دو مرد نمی‌نویسند.
مثنی مؤنث غایبهُما لا تَکتُبانآن دو زن نمی‌نویسند.
جمع مذکر غایبهُم لا یَکْتَبونَآن چند مرد نمی‌نویسند.
جمع مؤنث غایبهُنَّ لا یَکْتُبنَآن چند زن نمی‌نویسند.
مفرد مذکر مخاطبأنْتَ لا تَکْتُبُتو (مرد) نمی‌نویسی.
مفرد مؤنث مخاطبأنْتِ لا تَکْتُبینتو (زن) نمی‌نویسی.
مثنی مذکر مخاطبأنْتُما لا تَکْتُبانشما دو مرد نمی‌نویسید.
مثنی مؤنث مخاطبأنْتُما لا تَکْتُبانشما دو زن نمی‌نویسید.
جمع مذکر مخاطبأنْتُمْ لا تَکْتَبونَشما چند مرد نمی‌نویسید.
جمع مؤنث مخاطبأنْتُنَّ لا تَکْتُبنَشما چند زن نمی‌نویسید.
متکلم وحدهأنا لا أکْتُبُمن نمی‌نویسم.
متکلم مع‌الغیرنَحْنُ لا نَکْتُبُما نمی‌نویسیم.

به خاطر سپردن ساختار فعل مضارع در عربی

برای آنکه صیغه‌های فعل مضارع را به خاطر بسپارید، می‌توانید صرف یک فعل خاص را از بر کنید تا برای فعل‌های دیگر آن را به‌کار ببرید.

برای مثال، برای فعل «تعلّم» می‌توانیم از شکل زیر استفاده کنیم.

فعل مضارع در زبان عربی

یا می‌توانیم برای فعل «نزل» از شکل زیر استفاده کنیم.

فعل حال در عربی

مثال‌‌های فعل مضارع در عربی

دیدیم که با دانستن این بخش، مثال‌هایی را برای صرف فعل مضارع در عربی بررسی می‌کنیم.

مثال اول فعل مضارع در عربی

برای فعل‌های زیر، صیغه‌های مضارع را می‌نویسیم:

  • زَلْزَلَ
  • تعلّمَ
  • اِستخرجَ

از آنجا که یک فعل باید هم از نظر عدد و هم از نظر جنس با فاعل خود مطابقت داشته باشد، جدول زیر را برای صرف فعل مضارع در عربی داریم.

زَلْزَلَتعلّمَاِستخرجَ
أناأُزَلْزِلَأَتَعَلَّمُأَسْتَخْرِجُ
نحنُنُزَلْزِلُنَتَعَلَّمُنَسْتَخْرِجُ
أنتَتُزَلْزِلُتَتَعَلَّمُتَسْتَخْرِجُ
أنتِتُزَلْزِلینتَتَعَلَّمینتَسْتَخْرِجِین
أنتماتُزَلْزِلانتَتَعَلَّمَانتَسُتَخْرِجَان
أنتُمتُزَلْزِلُونتَتَعَلَّمُونتَسْتَخْرِجُون
أنتُنَّتُزَلْزِلْنَّتَتَعَلَّمْنَّتَسْتَخْرِجْنَّ
هویُزَلْزِلُیَتَعَلَّمُیَسْتَخْرِجُ
هىتُزَلْزِلُتَتَعَلَّمُتَسْتَخْرِجُ
همایُزَلْزِلانیَتَعَلَّمَانیَسْتَخْرِجَان
هماتُزَلْزِلانتَتَعَلَّمَانتَسْتَخْرِجَان
همیُزَلْزِلُونیَتَعَلَّمُونیَستَخْرِجُون
هُنَّیَزَلْزِلْنَّیَتَعَلَّمْنَّیَسْتَخْرِجْنَّ

مثال دوم فعل مضارع در عربی

در ادامه، جملاتی را آورده‌ایم که فعل مضارع دارند. همچنین، معنی این جملات آورده شده است.

  • أنا أراک: من تو را می‌بینم.
  • أنا أکتب بالقلم: من با خودکار می‌نویسم.
  • أنت تحب التفاح: من سیب دوست دارم.
  • أنت تعطی المال: تو پول می‌دهی.
  • أنت تلعب کرة المضرب:‌ تو تنیس بازی می‌کنی.
  • هو یقرأ کتاب: او کتابی می‌خواند.
  • هو یفهمنی: او من را درک می‌کند.
  • هی لدیها قطة: او یک گربه دارد.
  • هی تعرف صدیقی: او دوست من را می‌شناسد.
  • نحن نرید أن نتعلم: ما می خواهیم یاد بگیریم.
  • نحن نعتقد أن الإسبانیة سهلة: ما معتقدیم اسپانیایی آسان است.
  • أنتم تعملون هنا: شما چند نفر اینجا کار می‌کنید.
  • أنتم تتکلمون الفرنسیة: شما چند نفر فرانسوی صحبت می‌کنید.
  • هم یسوقون سیارة: آن‌ها یک خودرو را می‌رانند.
  • هم یتبسمون: آن‌ها می‌خندند.

مثال سوم فعل مضارع در عربی

صیغه‌های ماضی و مضارع فعل «ذهب» (اولی ماضی و دومی مضارع) به‌‌صورت زیر هستند:

  1. مفرد مذکر غایب: ذَهَبَ، یَذهَبُ
  2. مفرد مؤنث غایب: ذَهَبَتْ، تَذهبُ
  3. مثنی مذکر غایب: ذَهَبا، یَذهَبانِ
  4. مثنی مؤنث غایب: ذَهَبَتَا، تَذهبان
  5. جمع مذکر غایب: ذَهَبُوا، یَذهَبونَ
  6. جمع مؤنث غایب: ذَهَبْنَ، یَذهبنَ
  7. مفرد مذکر مخاطب: ذَهَبْتَ، تذهبُ
  8. مفرد مؤنث مخاطب: ذَهَبْتِ، تَذهَبینَ
  9. مثنی مذکر مخاطب: ذَهَبْتُما، تَذهبانِ
  10. مثنی مؤنث مخاطب: ذَهَبْتُما، تَذهَبانِ
  11. جمع مذکر مخاطب: ذَهَبْتُمْ، تَذهَبونَ
  12. جمع مؤنث مخاطب: ذَهَبْتُنَّ، تَذهَبنَ
  13. متکلم وحده: ذَهَبْتُ، اَذهَبُ
  14. متکلم مع‌الغیر: ذَهَبْنا، نذَهَب

سوالات رایج درباره فعل مضارع در عربی

در این قسمت به برخی از سوالات مربوط به مبحث فعل مضارع در عربی به اختصار پاسخ می‌دهیم.

فعل مضارع در عربی چیست؟

در زبان عربی برای صحبت کردن درباره کاری که در زمان حال انجام شده یا در زمان آینده قرار است انجام شود، باید از فعل مضارع استفاده کنیم.

فعل مضارع در عربی چگونه ساخته می‌شود؟

فعل مضارع نیز همانند فعل ماضی وزن‌های مخصوص به خود را دارد. برای ساختن فعل مضارع باید ریشه فعل را به وزن مخصوص به ۱۴ صیغه در زمان مضارع ببریم و فعل موردنظرمان را بسازیم.

دیگر کاربردهای فعل مضارع در عربی چیست؟

برای ساختن فعل مربوط به آینده در عربی (مستقبل) می‌توانیم از فعل مضارع با پیشوندهای س‍َ و سوفَ استفاده کنیم.

تمرین فعل مضارع در عربی

برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «فعل مضارع در عربی»، می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل ۱۰ سوال است و که در هر سوال باید افعال ماضی را به فعل مضارع در همان صیغه تبدیل کنید. در انتها می‌توانید پاسخ خودتان را کلید سوال‌ها در که در بخش «جواب» نوشته شده مقایسه کنید. برای درک بهتر به نمونه مثال زیر توجه کنید.

نزلتُ في الفندق الإتّحاد.

أنزلُ في الفندق الإتّحاد.

سوال۱: رجع إلی مدینتِه.

جواب

جواب: یرجعُ إلی مدینته.

سوال۲: جلسنا في مکتبة الجامعة.

جواب

جواب: نجلسُ في مکتبة الجامعة.

سوال۳: هل کتبتِ رسالةً؟

جواب

جواب: هل تکتبین رسالةً؟

سوال۴: لعبوا في الحدیقة.

جواب

جواب: یلعبونَ في الحدیقة.

سوال۵: سمعنَ الخبرَ.

جواب

جواب: یسمعنَ الخبرَ.

سوال۶: هل شعرتم بالبرد؟

جواب

جواب: هل تشعرونَ بالبرد.

سوال۷: نجحتْ فاطمةٌ في الإمتحان.

جواب

جواب: تنجحُ فاطمةٌ في الإمتحان.

سوال۸: هما أخذا الکتب من المکتبة.

جواب

جواب: هما يأخذان الکتب من المکتبة.

سوال۹: لماذا فعلتَ ذلک؟

جواب

جواب: لماذا تفعلُ ذلک؟

سوال۱۰: أنتنَّ دخلتنَّ صالة الإنتظار.

جواب

جواب: أنتنَّ تدخلنَ صالة الإنتظار.

جمع‌بندی

در این آموزش از مجله فرادرس، با فعل مضارع در عربی و نحوه ساخت صیغه‌های مختلف آن با استفاده از پیشوندها و پسوندها آشنا شدیم. همچنین، مثال‌هایی را از این نوع فعل بررسی کردیم.

بر اساس رای ۱۲۳ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
مجله فرادرس
۷ دیدگاه برای «فعل مضارع در عربی چیست؟ – به زبان ساده + مثال»

درود بر شرفتون

خیلی خیلی عالی
واقعاً صفر تا صد
توضیحات کاملی داده من خیلی خوب یاد گرفتم
خیلی خیلی ممنون

دمتون گرم عالی

اشتباه نوشتی : أکْتُبُ من می‌نویسیم. (می نویسم)

با سلام؛
ممنون از دقت نظر شما.
متن اصلاح شد.

سایت تون یه دنیا علمه

فقط میتونم بگم دم شما و سایت فرادرس
گرم. اجرتون با خدا

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *