انواع کرم — همه چیز درباره کرم ها

انواع کرم ها از جمله بی‌مهرگان محسوب می‌شوند و بدن لوله‌ای بدون پا و چشم دارند. کرم‌ها از نظر اندازه بین سایز میکروسکوپی تا یک متر متفاوت هستند و زیست‌بوم‌ها یا اکوسیستم‌های مختلفی دارند. در این مطلب از مجله فرادرس ساختار بدن کرم‌ها، طبقه‌بندی آن‌ها و انواع کرم ها توضیح داده شده‌اند.

کرم چیست؟

کرم‌ها (Worms) انواع مختلفی دارند و گروه وسیعی از بی‌مهرگان هستند. کرم‌های خاکی از مهم‌ترین انواع کرم ها هستند که نقش مهمی در زنجیره غذایی و بهبود وضعیت خاک ایفا می‌کنند. کرم‌ها حیواناتی ساده هستند که اغلب آن‌ها بدن کشیده، دهان، روده و مقعد دارند. انواع کرم ها شامل چندین شاخه از جمله از کرم‌های حلقوی، کرم‌های پهن و کرم‌های نواری هستند.

بسیاری از انواع کرم ها انگل بدن موجودات زنده دیگر از جمله انسان محسوب می‌شوند. پیش از این در جله فرادرس در مورد انواع انگل‌ها در پستی با عنوان انگل چیست؟ — به زبان ساده از مجله فرادرس توضیح داده‌ایم، که برای کسب اطلاع بیشتر می‌توانید آن را مطالعه کنید.

انواع کرم ها چه هستند؟

انواع کرم از نظر سیستماتیک به شاخه و رده‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. از نظر محل زندگی، کرم‌ها آزادزی و برخی انگل جانوران دیگر هستند. زیست‌بوم انواع کرم از دریا، لجن، خشکی و اقیانوس تا اندام‌های داخلی بدن جانداران دیگر را تشکیل می‌دهد. انواع کرم ها به طور معمول دارای یک بدن کشیده هستند که پهن و تخت، استوانه‌ای و حلقوی، صاف یا برگ مانند و اغلب بدون زائده است. اندازه آن‌ها از کمتر از 1 میلی‌متر در نماتدهای خاص تا بیش از 30 متر در کرم‌های روبانی تفاوت دارد.

ساختار بدن کرم ها چگونه است؟

اگرچه همه انواع کرم ها بیش از دو لایه سلولی دارند و بدن آن‌ها باریک و بلند است اما گروه‌های مختلف کرم ها از جنبه‌های زیادی با یکدیگر متفاوت هستند. ساده‌ترین گروه کرم‌ها، کرم های پهن (Platyhelminthes) هستند که شکلی صاف و مانند برگ یا روبان دارند. اگرچه سلول‌های عضلانی - اپی‌تلیالی در برخی از کرم‌های تخت یافت شده‌اند اما سلول‌های عضلانی در اکثر آن‌ها از سلول‌های اپیتلیال متمایز هستند.

کرم‌ها یک لایه فیبرهای عضلانی مدور بلافاصله در زیر اپیدرم، یک لایه از الیاف مورب و یک لایه عضلات طولی دارند. همچنین فیبرهای عضلانی خلفی - حفره‌ای از قسمت فوقانی تا اپیدرم پایین بدن کشیده شده‌اند. این مجموعه از فیبرهای عضلانی در انواع کرم ها بدن را بلند و لاغر، کوتاه و چاق یا خم شده به یک طرف در می‌آورند. برخی از انواع کرم های تخت بزرگ، از این عضلات برای عبور امواج انقباضات عضلانی در امتداد بدن استفاده و حرکت می‌کنند.

دهان بسیاری از انواع کرم های تخت به حلق متصل است، یک لوله عضلانی که غذا را از دهان به روده می‌برد. در بعضی از کرم‌های مسطح، حلق بیرون زده و درون طعمه بی‌مهره قرار می‌گیرد تا محتویات آن هضم و مکیده شوند. مکیدن توسط پریستالیست عضله انجام می‌شود، امواج انقباض عضلانی که در امتداد لوله از دهان به سمت روده حرکت می‌کنند. اگرچه سلول‌های عضلانی کرم‌های تخت عموماً عضلانی - اپی تلیالی نیستند اما هسته در سلول آن‌ها یافت می‌شود. از طرف دیگر، رشته‌های عضلانی مهره‌داران و بی‌مهرگان پیشرفته‌تر، هیچ جسم سلولی برجسته‌ای ندارند.

کرم های حلقوی

کرم‌های حلقوی (کرم قطعه - قطعه‌ای) یا کرم‌های بند بند دارای بیش از ۱۷ هزار گونه مانند انواع کرم خاکی، زالو و کرم صدف را در بر دارند و شاخه‌ای از سلسله حلقوی‌تباران (Annelida) هستند.

سیستم عضلانی کرم حلقوی

این انواع کرم ها دارای سلول‌های بزرگ عضلانی منحصر به فردی هستند که مانند عضلات سایر حیوانات، دارای رشته‌های عصبی  نیستند. در واقع سلول‌های عضلانی به اعصاب اصلی گسترش می‌یابند و با سلول‌های عصبی مرتبط می‌شوند. کرم‌های گرد دارای عضله طولی به صورت اریب و خطی هستند اما عضله دایره‌ای ندارند. آن‌ها در یک کوتیکول ضخیم محصور شده‌اند که امکان خم شدن را فراهم اما از تورم جلوگیری می‌کند. بنابراین انقباض عضله طولی فقط می‌تواند بدن را خم کند.

انواع کرم های گرد مانند مارماهی یا مار از یک طرف به طرف دیگر خم نمی‌شوند، بلکه بالا یا پایین (پشتی یا شکمی) هستند. با جلوگیری از تورم، کوتیکول اطمینان می‌دهد که کوتاه شدن یک گروه عضلانی باعث کشش گروه دیگر شود. بنابراین، عضلات طولی پشتی و شکمی را با یکدیگر مخالف می‌کند. بیشتر موج‌های انقباض عضلانی بین ذرات خاک یا در بین پرزهای روده میزبان می‌خزند. حرکات مشابه همچنین برخی از کرم‌های گرد را قادر به شنا می‌کند.

داخل بدن بین دیواره بدن و روده، یک حفره پر از مایع به نام حفره عمومی بدن یا سلوم (coelom) وجود دارد که در برخی از جمله کرم‌های خاکی، به بخش‌های متوالی تقسیم می‌شود. دیواره بدن دارای یک لایه خارجی از عضله حلقوی و یک لایه داخلی از عضله طولی است. کرم‌های خاکی با انقباضات اطراف دیواره بدن می‌خزند.

هر بخش به طور متناوب با انقباض عضلات دایره‌ای شکل کشیده و با انقباض عضلات طولی، کوتاه می‌شود. عضلات هر قطعه دقیقا بعد از عضله قسمت مقابل منقبض می‌شوند، بنابراین امواج انقباض در امتداد بدن به عقب منتقل خواهند شد تا کرم بتواند به آرامی به جلو حرکت کند. همین حرکات برای ساختن گودال توسط جاندار نیز مفید هستند. کرم حلقوی دارای سه رده کم‌تاران، پرتاران و زالوها است.

سیستم عصبی کرم حلقوی

مغز به طور کلی یک حلقه در اطراف حلق و متشکل از یک جفت گانگلیون در بالا و جلوی حلق است که توسط طناب‌های عصبی در دو طرف حلق به یک جفت گانگلیون دیگر درست در زیر و پشت آن متصل می‌شود. در برخی از پرتاران متحرک و فعال، مغز بزرگتر و پیچیده‌تر و دارای بخش‌های مغز پسین، مغز میانی و مغز جلویی است.

سیستم تنفسی کرم حلقوی

در بعضی از کرم‌های حلقوی، از جمله انواع کرم خاکی، تنفس از طریق پوست انجام می‌شود. با این حال، در بسیاری از پرتاران و برخی از کمربندبه‌تنان (گروهی که کرم‌های خاکی به آن تعلق دارند) دارای پولک‌هایی هستند که در بیشتر قسمت‌های بدن وجود دارند.

کرم خاکی

انواع کرم های خاکی (Earth Worms) معمولا در خاک یافت می‌شوند و انواع مختلفی از مواد آلی را می‌خورند. این ماده آلی شامل مواد گیاهی، تک یاخته‌های زنده، روتیفرها، نماتدها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها است. دستگاه گوارش کرم خاکی طول بدن را اجرا و از طریق پوست تنفس می‌کند. این سیستم دارای سیستم حمل و نقل مضاعف ساخته شده از مایع حفره‌ای است که داخل حفره بدنی پر از مایع حرکت می‌کند و یک سیستم گردش خون بسته و ساده دارد.

انواع کرم های خاکی هرمافرودیت هستند یعنی هر دو اندام جنسی نر و ماده را دارند. کرم خاکی از بی‌مهرگان فاقد اسکلت واقعی است اما ساختار خود را با محفظه‌های پر از مایع حفظ می‌کند که نقش یک اسکلت هیدرواستاتیک را دارند. بسته به گونه، یک کرم خاکی بالغ می‌تواند از 10 میلی‌متر طول و 1 میلی‌متر عرض تا 3 متر طول و بیش از 25 میلی‌متر عرض داشته باشد.

گونه Amynthas mekongianus با طولی حدود 3 متر احتمالا بزرگترین کرم خاکی است و در گل و لای حاشیه رودخانه مکونگ در جنوب شرقی آسیا زندگی می‌کند. کرم خاکی توانایی بازسازی بخش‌های از دست رفته و قطع شده از بدن را دارد اما میزان این توانایی در گونه‌ها و بر اساس میزان آسیب متفاوت است.

سیستم عصبی کرم خاکی

کرم خاکی دارای سیستم عصبی مرکزی و محیطی است. سیستم عصبی مرکزی از دو گانگلیون بالای دهان تشکیل شده‌اند، که هریک از آن‌ها در دو طرف، به عصبی که در طول آن جریان دارد به سلول‌های عصبی حرکتی و سلول‌های حسی در هر بخش متصل است. تعداد زیادی گیرنده شیمیایی نزدیک دهان متمرکز شده‌اند. سیستم عصبی مرکزی شامل یک مغز (گانگلیون مغزی یا گانگلیون فوق حلق)، گانگلیون زیر حلق، اتصالات دور حلق و یک طناب عصبی شکمی است. مغز کرم‌های خاکی از یک جفت گانگلیون مغزی گلابی شکل تشکیل شده است.

اینها در قسمت پشتی کانال تغذیه‌ای در قسمت سوم، در شیاری بین حفره باکال و حلق قرار دارند. یک جفت اتصالات دور حلقی از مغز حلق را محاصره می‌کنند و سپس با یک جفت گانگلیون زیر حلقی واقع در زیر حلق در بخش چهارم متصل می‌شوند. این آرایش به معنای این است که مغز، گانگلیون‌های تحت حلق و بافت‌های همبند، حلقه عصبی اطراف حلق را تشکیل می‌دهند.

طناب عصبی شکمی (به وسیله سلول‌های عصبی و رشته‌های عصبی تشکیل می‌شود) از گانگلیون‌های تحت حلق شروع می‌شود و در زیر کانال غذایی به خلفی‌ترین قسمت بدن گسترش می‌یابد. طناب عصب شکمی در هر بخش دارای تورم یا گانگلیون است، یعنی یک گانگلیون قطعه ای که از قسمت پنجم تا آخرین قسمت بدن رخ می‌دهد. همچنین سه آکسون غول پیکر، یک آکسون غول پیکر داخلی (MGA) و دو آکسون غول پیکر جانبی (LGA) در قسمت میانی پشت نخاع عصب شکمی وجود دارد.

قطر آکسون غول پیکر داخلی 0/07 میلی‌متر است و در جهت قدامی - خلفی با سرعت 32/2 متر بر ثانیه منتقل می‌شود. آکسون‌ها غول پیکر جانبی با قطر 0/05 میلی‌متر کمی باریک‌تر هستند و در جهت خلفی - قدامی با سرعت 12/6 متر بر ثانیه منتقل و در فواصل منظم در امتداد بدنه به هم متصل شده و بنابراین یک آکسون غول پیکر محسوب می‌شوند. سیستم عصبی محیطی کرم‌های خاکی از اجزای زیر تشکیل شده است:

• هشت تا ده عصب از گانگلیون‌های مغزی برای تأمین پروستومیوم، محفظه باکال و حلق
• سه جفت اعصاب از گانگلیون زیرفارایژیال برای تأمین بخش 2، 3 و 4
• سه جفت اعصاب از هر گانگلیون قطعه‌ای گسترش می‌یابند و اعصاب سگمنت‌ها (قطعات) بدن کرم را تأمین می‌کنند.

سیستم گوارشی کرم خاکی

عضلات دورانی و طولی که هر قسمت را لبه می‌دهند، به حرکت کرم کمک می‌کنند. مجموعه‌های مشابهی از عضلات روده را پوشانده و عملکرد آن‌ها هضم کننده غذا را به سمت مقعد کرم حرکت می‌دهد. روده کرم خاکی یک لوله مستقیم است که از دهان کرم تا مقعد گسترش می‌یابد و به یک کانال تغذیه‌ای و غدد مرتبط با آن که در دیواره خود کانال تغذیه‌ای قرار دارند، تمایز پیدا می‌کند.

کانال تغذیه‌ای انواع کرم خاکی  شامل دهان، حفره باکال (به طور کلی از طریق یک یا دو بخش اول کرم خاکی عبور می‌کند)، حلق (که به طور کلی حدود چهار بخش طول دارد)، مری، چینه‌دان، سنگدان و روده تشکیل می‌شود.

حساسیت به نور در کرم خاکی

انواع کرم های خاکی چشم ندارند با این وجود سلول‌های حساس به نور ویژه‌ای به نام لکه بینایی دارند. این سلول‌های گیرنده نوری دارای یک حفره درون سلولی مرکزی (فازوم) هستند که با میکروویلی پر شده‌اند. مژک‌های حسی متعددی در فازوم وجود دارند که از نظر ساختاری از میکروویلی مستقل نیستند.

گیرنده‌های نوری در بیشتر قسمت‌های اپیدرم توزیع می‌شوند اما بیشتر در پشت و دو طرف بدن کرم متمرکز هستند. تعداد نسبتا کمی در سطح شکمی قطعه اول بدن قرار دارند و تعداد آن‌ها در پروستومی بیشتر هستند. گتراکم یرنده‌های نوری در سه بخش اول بدن کاهش می‌یابد ‌و تعداد آن‌ها از بخش سوم بسیار کمتر است.

سیستم تنفسی در کرم خاکی

کرم‌های خاکی اندام تنفسی خاصی ندارند. گازها از طریق پوست مرطوب و مویرگ رد و بدل می‌شوند، جایی که اکسیژن توسط هموگلوبین محلول در پلاسمای خون گرفته و دی اکسید کربن آزاد می‌شود. آب و همچنین نمک‌ها نیز با انتقال فعال از طریق پوست انتقال می‌یابند.

فواید انواع کرم خاکی برای محیط زیست

مزایای عمده فعالیت‌های انواع کرم خاکی برای حاصل‌خیزی خاک برای کشاورزی را می‌توان به طور خلاصه در موارد زیر برشمرد:

بیولوژیکی: در بسیاری از خاک‌ها، انواع کرم خاکی نقش اصلی را در تبدیل قطعات بزرگ مواد آلی به هوموس غنی از مواد آلی ایفا می‌کنند بنابراین حاصل‌خیزی خاک را بهبود می‌بخشند. این امر با اقدامات كرم در كشیدن زیر سطح مواد آلی رسوب یافته مانند ریزش برگ یا كود یا برای غذا یا برای اتصال سوراخ آن حاصل می‌شود. یک بار در سوراخ، کرم برگ را خرد و تا حدی هضم و با زمین مخلوط می‌کند.

شیمیایی: علاوه بر مواد آلی مرده، کرم خاکی سایر ذرات خاک را که به اندازه کافی ریز هستند از جمله دانه‌های شن و ماسه تا 1/25 میلی‌متر را در سنگدان خود مصرف می‌کند، در آن قطعات کوچک خرد شده و پس از آن در روده هضم می‌شوند. هنگامی که کرم این ماده را به صورت گچ دفع می‌کند، سپس کرم با حرکت خود از سطح به عمق و برعکس، این مواد را در خاک جابجا کرده و در دسترس گیاهان قرار می‌دهد.

فیزیکی: حفاری کرم خاکی کانال‌های زیادی در خاک ایجاد می‌کند و در حفظ ساختار خاک، فرآیندهای هوادهی و زهکشی از ارزش زیادی برخوردار است. کرم‌های خاکی با حفر تونل‌های کوچک، هوا را درون خاک جابجا کرده و باعث اکسیژن‌دهی به گیاه می‌شوند. بنابراین، کرم خاکی نه تنها مجاری برای عبور هوا و آب از خاک ایجاد می‌کند، بلکه باعث ایجاد تغییر در اجزای حیاتی آلی می‌شود که خاک را سالم نگاه می‌دارد.

کرم‌های خاکی از طریق تکه تکه شدن و مخلوط کردن بقایای گیاه، آسیاب فیزیکی و هضم شیمیایی، جابجا کردن مواد مغذی را در سیستم خاک و گیاه تسریع می‌کنند.

پرتاران

پُرتاران (Polychaeta) رده‌ای از کرم‌های حلقوی آبزی دارای بیش از ۱۰ هزار گونه و عموما دریازی هستند. هر قطعه از بدن این انواع کرم دارای یک جفت برجستگی گوشتی به نام پاراپودیا است که دارای تعداد زیادی ساختار مویی (chaetae) است که از کیتین ساخته شده‌اند. برخی از گونه‌های پرتاران در سردترین نقاط اقیانوس‌ها زندگی و برخی دماهای بسیار بالا را تحمل می‌کنند.

اندازه آن‌ها از پلانکتون‌ها در نزدیکی سطح آب تا یک نمونه 2 تا 3 سانتی‌متری در عمیق‌ترین نقطه شناخته شده در اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند. فقط 168 گونه از پرتاران (کمتر از 2 درصد) در آب شیرین ساکن هستند. سطح خارجی دیواره بدن پرتاران با یک اپیتلیوم ستونی ساده و توسط یک لایه کوتیکول نازک پوشیده شده است. زیر این لایه به ترتیب، یک لایه نازک از بافت همبند، یک لایه عضله حلقوی، یک لایه عضله طولی و یک صفاق اطراف حفره بدن وجود دارد.

در بیشتر گونه‌ها حفره بدن به وسیله لایه‌های صفاق بین هر بخش، به قسمت‌های جداگانه تقسیم می‌شود. بدن حاوی بافت کلوراژوژن مایل به سبز است و به نظر می‌رسد در متابولیسم عملکردی شبیه به کبد مهره‌داران دارد. کوتیکول از الیاف متقابل کلاژن ساخته شده و ممکن است 200 نانومتر تا 13 میلی متر ضخامت داشته باشد. فک آن‌ها از کلاژن اسکلروتیزه و موها از کیتین اسکلروتیزه تشکیل ساخته شده‌اند.

گردش خون پرتاران

انواع کرم های گروه پرتاران، یک سیستم گردش خون ساده اما کاملا پیشرفته دارند. دو رگ اصلی رگ‌های کوچکتر را برای تأمین پاراپودیا و روده فراهم می‌کنند. خون در رگ پشتی، بالاتر از روده جریان دارد و در رگ شکمی، زیر روده به بدن بر می‌گردد. رگ‌های خونی خود انقباضی هستند و به فشار خون کمک می‌کنند، بنابراین بیشتر گونه‌ها نیازی به قلب ندارند. در چند مورد، پمپ‌های عضلانی مشابه قلب در قسمت‌های مختلف سیستم یافت می‌شوند.

برعکس، بعضی از گونه‌ها سیستم گردش خون ندارند و اکسیژن را از طریق مایع سلولی جریان یافته در حفره‌های بدن منتقل می‌کنند. خون ممکن است بی‌رنگ یا از هر سه رنگدانه تنفسی مختلف برخوردار باشد که متداول‌ترین آن‌ها هموگلوبین است اما در عوض برخی از گروه‌ها دارای همیریترین یا کلروکروورین سبز رنگ هستند.

سیستم عصبی پرتاران

سیستم عصبی داری یک ریشه عصبی شکمی دوقلو است که در طول بدن قرار دارد و با گانگلیا و یک سری از عصب‌های کوچک در هر بخش از بدن همراه است. مغز در مقایسه با کرم‌های حلقوی اندازه بزرگی دارد و در قسمت بالایی سر قرار گرفته است.

یک غده درون‌ریز به سطح خلفی - شکمی مغز چسبیده است و به نظر می‌رسد در فعالیت تولیدمثلی نقش ایفا می‌کند. علاوه بر اندام‌های حسی در سر، لکه‌های حساس به نور و تعدادی پایانه عصبی حسی که بیشتر در حس لامسه نقش دارند نیز در بدن دیده می‌شود. پرتاران برای دفع مواد زائد دارای تعداد متفاوتی پروتونفریدیا یا متانفریدیا هستند که در بعضی موارد ساختار نسبتا پیچیده‌ای دارند.

کرم های لوله ای

کرم‌های لوله‌ای، کرم‌های گرد، نخ‌سان‌تباران یا نماتدها (Nematodes)، دارای گونه‌های مختلفی بوده و در طیف وسیعی از زیست‌بوم‌ها از آب‌های شور دریا تا خاک، نقاط قطبی تا نواحی گرمسیر، بالاترین تا عمیق‌ترین نقاط، قادر به زندگی هستند. قطر نماتدهای کوچک حدود ۵ تا ۱۰۰ میکرومتر و طول آن‌ها بین ۰/۱ تا ۲/۵ میلی‌متر است. کوچکترین نماتدها ابعاد میکروسکوپی دارند در حالی که طول انواع کرم های لوله‌ای آزادزی، تا ۵ سانتی‌متر و برخی انواع انگلی آن‌ها تا ۱ متر است.

آن‌ها نقش مهمی در فرآیند تجزیه، کمک به بازیافت مواد مغذی در محیط‌های دریایی دارند و نسبت به تغییرات محیط ناشی از آلودگی حساس هستند. نماتدهای انگل انسان شامل آسکاریس (Ascaris)، فیلاریا، کرم قلاب‌دار، کرم سنجاقی (Enterobius) و کرم شلاقی (Trichuris trichiura) هستند.

بدن انواع کرم لوله‌ای اغلب برجستگی‌ها، حلقه‌ها یا مو دارد. سر نماتدها قابل تشخیص است و بدن آن‌ها تقارن دوطرفه دارد اما سر کاملا متقارن است. موهای حسی و محافظ‌های سر به صورت شعاعی از اطراف دهان بیرون زده‌اند. دهان دارای ۳ تا ۶ لب است که روی گوشه‌های داخلی آن‌ها یک ردیف دندان قرار دارد. یک غده دمی چسبنده در انتهای دم کرم‌های لوله‌ای دیده می‌شود.

اپیدرم به صورت سنسیسیوم (سلول‌های حاصل از ممزوج شدن تعداد زیادی سلول، که هسته‌های فراوانی دارد) یا یک لایه منفرد سلولی است که با یک کوتیکول کلاژنی پوشانده شده است. کوتیکول اغلب ساختاری پیچیده با دو یا سه لایه سلولی مشخص دارد. زیر اپیدرم یک لایه عضله طولی قرار دارد. کوتیکول نسبتا سفت و سخت همراه با عضلات، یک اسکلت هیدروکلیدی ایجاد می‌کند زیرا نماتدها فاقد عضلات محیطی هستند. عضلات از لایه داخلی به طناب عصبی می‌رسند که فیبرهای عصبی از آن به ماهیچه رفته است.

سیستم عصبی کرم لوله ای

چهار شاخه اعصاب محیطی در ناحیه شکمی، پشتی و جانبی کرم‌های لوله‌ای قرار دارند. سیستم تنفسی این جانوران تنها ساختار مژک‌دار در بدن آن‌ها است. بیشتر نماتدها دارای دو جنس جدا هستند. اما برخی از آن‌ها هرمافرودیت و به ندرت نر هستند. هر دو جنس یک یا دو غده جنسی لوله‌ای دارند. گونه‌های مختلف آزادزی از مواد متنوعی مانند باکتری‌ها، جلبک‌ها، قارچ‌ها، جانداران کوچک، مدفوع، ارگانیسم‌های مرده و بافت‌های زنده تغذیه می‌کنند.

حفره گوارشی کرم لوله‌ای

حفره گوارشی در موازات با کوتیکول قرار دارد. دهان اغلب دارای یک ساختار سیخ مانند است که به شکار کمک می‌کند و در برخی گونه‌ها توخالی بوده و به کرم کمک می‌کند تا مایعات را از بدن گیاهان یا جانوران بمکد. دهان به یک ساختار لوله‌ای به نام مری می‌رسد. غدد هاضمه در بخشی از روده قرار دارند و آنزیم‌ها گوارشی تولید می‌کنند. کرم‌های لوله‌ای معده ندارند و مری مستقیما به ماهیچه‌های روده متصل شده است. قسمت انتهای روده همراه با پوشش کوتیکولی، رکتوم را تشکیل می‌دهد که به مقعد ختم می‌شود.

کرم های آرواره دار

دهان‌فک‌تباران (Gnathostomulida) گروه کوچکی از حیوانات دریایی با اندازه تقریبا میکروسکوپی هستند. آن‌ها در ماسه و گل، زیر آب‌های کم عمق ساحلی ساکن هستند و می‌توانند در محیط‌هایی با اکسیژن بسیار کم زنده بمانند. آن‌ها برای اولین بار در سال 1956 شناخته و توصیف شدند. طول اکثر گناتوستومولیدها از 0/5 تا 1 میلی‌متر است. آن‌ها اغلب کرم‌های باریک تا نخ مانند و دارای بدنی شفاف هستند. در بسیاری از بورسوواگینوئیدا، یکی از گروه‌های اصلی گناتوستومولیدها، ناحیه گردن نسبت به بقیه بدن کمی باریک‌تر است و به این ترتیب سر متمایزی دارند.

کرم‌های آرواره‌دار مانند کرم‌های پهن، دارای اپیدرم مژه‌دار هستند اما در مقابل کرم‌های پهن، در هر سلول یک مژک دارند. مژک‌ها باعث حرکت کرم‌ها بین دانه‌های شن و ماسه در آب می‌شوند اگرچه برای حرکت از عضلات نیز استفاده می‌کنند. آن‌ها هیچ حفره و سیستم گردش خون و سیستم تنفسی ندارند. سیستم عصبی کرم‌های آرواره‌دار ساده و محدود به لایه‌های خارجی دیواره بدن است. تنها اندام‌های حسی مژک‌های اصلاح شده هستند که به ویژه در ناحیه سر شایع هستند.

کرم های تیغ به سر

‌کرم‌های تیغ به سر با نام علمی پوزه‌جنبان‌تباران (Kinorhyncha) بی مهرگان دریایی کوچکی هستند که در گل و ماسه اعماق دریاها و اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند. گونه‌های مدرن 1 میلی متر یا کمتر هستند اما اشکال کامبرین می‌توانند به 4 سانتی‌متر برسند. ‌کرم‌های تیغ به سر قطعه قطعه و بی‌آهک هستند که بدنی متشکل از سر، گردن و یک تنه تشکیل شده از یازده قسمت دارند. برخلاف برخی از بی‌مهرگان مشابه، آن‌ها مژک خارجی ندارند اما در عوض تعدادی ستون فقرات در امتداد بدن به علاوه تا هفت دایره خار در اطراف سر دارند.

از این خارها برای جابجایی، عقب کشیدن سر و فشار به جلو استفاده می‌شود، سپس در هنگام کشیدن بدن بدنه را با ستون فقرات می‌گیرد. دیواره بدن از یک لایه بافت همبند نازک تشکیل شده است که یک کوتیکول سخت ترشح می‌کند. این در حالی که رشد می‌کند تا بزرگسالی چندین بار ذوب می‌شود. خارها انشعابات متحرک دیواره بدن و توخالی هستند و توسط کوتیکول پوشانده می‌شوند. سر کاملاً جمع است و هنگام جمع شدن توسط مجموعه‌ای از صفحات گردنی به نام پلاسید پوشانده می‌شود.

‌کرم‌های تیغ به سر بسته به نوع آن، دیاتوم یا مواد آلی موجود در گل را می‌خورند. دهان در یک راس مخروطی در راس سر قرار دارد و به داخل حلق و سپس مری باز می شود که هر دو توسط کوتیکول پوشانده شده‌اند. دو جفت غدد بزاقی و یک یا چند جفت غده لوزالمعده به مری متصل می‌شوند و احتمالاً آنزیم‌های گوارشی ترشح می‌کنند. فراتر از مری روده میانی قرار دارد که عملکرد معده و روده را با هم ترکیب می کند و فاقد کوتیکول است و باعث می شود مواد مغذی را جذب کند.

روده عقب کوتاه توسط کوتیکول پوشانده می‌شود و در انتهای خلفی تنه به مقعد تخلیه می‌شود. این انواع کرم هیچ سیستم گردش خونی ندارند، اگرچه حفره بدن (یا pseudocoel) به خوبی توسعه یافته و شامل آمیبوسیت‌ها است. سیستم دفع شامل دو پروتونفریدیا است که از طریق منافذ در قسمت نهایی تخلیه می‌شوند.

سیستم عصبی ‌کرم‌های تیغ به سر چگونه است؟

سیستم عصبی شامل یک طناب عصبی شکمی، در هر بخش یک گانگلیون و یک حلقه عصبی قدامی است که حلق را احاطه کرده است. گانگلیون‌های کوچکتر نیز در قسمت‌های جانبی و پشتی هر بخش قرار دارند اما طناب‌های مشخصی ایجاد نمی‌کنند. بعضی از گونه‌ها سر لکه چشمی ساده دارند و همه گونه‌ها دارای موی ریز بر روی بدن هستند تا حس لامسه را ایجاد کنند.

راست شناوران

راست شناوران (Orthonectida) شاخه‌ای کوچک از انگل‌های بی‌مهرگان دریایی هستند. بزرگسالان حیوانات کرم مانند میکروسکوپی هستند که از یک لایه سلولهای بیرونی مژه‌دار تشکیل شده و توده سلول‌های جنسی را احاطه کرده است. آن‌ها آزادانه در بدن میزبان خود شنا می‌کنند که شامل کرم‌های تخت، کرم‌های پلی کیت، نرم‌تنان دوکفه‌ای و اکینودرم‌ها هستند. در راست‌شناوران دو جنس نر و ماده از هم جدا هستند.

هنگام تولید مثل، کرم بالغ میزبان را ترک می‌کند. زایگوت حاصل از لقاح، به لارو مژه‌دار تبدیل می‌شود که از بدن کرم ماده خارج می‌شود تا به میزبان جدید برسد. لارو پس از یافتن میزبان، مژک‌های خود را از دست می‌دهد و به لارو پلاسمودیوم منتقل می‌شود.

کرم های نعل اسبی

گُل‌دهان‌تباران یا گل‌دهانیان (Phoronida) یا کرم‌های نعل اسبی، حیوانات کوچک با ظاهری شبیه به گلدان هستند که از طریق تاج یا شاخک‌ها (لوفوفور) تغذیه می‌شوند. لوله‌های قائمی از جنس کیتین برای حمایت و محافظت از بدن نرم خود دارند. کرم‌های نعل اسبی در اقیانوس‌ها و دریاها به استثنای اقیانوس قطب جنوب و در منطقه بین جزر و مد و حدود 400 متر پایین‌تر از سطح آب زندگی می‌کنند. طول اکثر انواع کرم های نعل اسبی بالغ 2 سانتی‌متر طول و حدود 1/5 میلی‌متر عرض دارند اما بزرگترین آن‌ به طول 50 سانتی‌متر ه می‌رسد.

پوست آن‌ها فاقد کوتیکول است اما لوله‌های کیتین ترشح می‌کنند که مشابه اسکلت خارجی بندپایان است و گاهی با رسوبات تقویت می‌شود. کرم‌های نعل اسبی می توانند درون لوله های خود حرکت کنند اما هرگز آن‌ها را ترک نمی کنند. انتهای پایین بدن به نام آمپول، یک بخش بزرگ شده و فلاسکی مانند است که در صورت تهدید به او امکان می‌دهد بدن خود را تا 20 درصد از حداکثر طول خود به درن آن جمع کند. عضلات طولی بدن خیلی سریع منقبض و جمع اما عضلات حلقوی با فشار مایع داخلی بدن را به آرامی متسع می‌شوند.

برای تغذیه و تنفس، هر کلرید در انتهای فوقانی لوفوفور، تاج یا شاخک‌هایی دارد که غذا توسط آن فیلتر می‌شود. در گونه‌های کوچک‌تر، تاج یک دایره ساده است و در گونه‌های با اندازه متوسط ​​به شکل نعل اسب بوده و با شاخک‌هایی به سمت خارج و داخل خم می‌شود. در بزرگترین گونه‌ها انتهای نعل اسب به صورت مارپیچ‌های پیچیده در می‌آید و سطح موجود برای تغذیه و تنفس را افزایش می‌دهد. شاخک‌ها توخالی هستند، در اثر فشار مایع به صورت قائم نگه داشته می‌شوند و به طور جداگانه توسط ماهیچه‌ها قابل حرکت هستند.

دهان درون قاعده تاج شاخک‌ها اما به یک طرف است. روده از دهان به یک طرف معده و پایین آمپول می‌رسد. روده در کنار معده از سمت مقابل به بالا می‌رود و در مقعد، خارج و کمی زیر تاج شاخک‌ها خارج می‌شود. روده و شکم توسط دو لایه مزانتر محافظت و توسط یک مزانتر به دیواره بدن و توسط مزانتر دیگر به یکدیگر متصل می‌شوند. بدن به سلوم‌ها تقسیم می‌شود یعنی محفظه‌هایی که با مزوتلیوم پوشانده شده‌اند. حفره اصلی زیر تاج شاخک‌ها قرار دارد.

سیستم عصبی و حرکتی کرم های نعل اسبی

یک مرکز عصبی بین دهان و مقعد و یک حلقه عصبی در قاعده لوفوفور وجود دارد. حلقه اعصاب شاخک‌ها و دقیقاً زیر پوست، عضلات دیواره بدن را تأمین می کند. اغلب انواع کرم های نعل اسبی دارای یک تنه هستند که آکسون‌های غول پیکری دارد و سیگنال‌ها را خیلی سریع منتقل می‌کند. این آکسون‌هایغ ول پیکر در صورت تهدید، باعث جمع شدن سریع بدن می‌شوند. به جز جمع كردن بدن به داخل لوله، کرم های نعل اسبی حركات محدود و آهسته‌ای شامل خروج جزئی از لوله، خم شدن بدن هنگام کشیدن و انتقال غذا از طریق شاخک‌ها به دهان را انجام می‌دهند.

سیستم گردش خون کرم های نعل اسبی

یک رگ خونی از صفاق  (غشایی که معده را در بر دارد) آغاز شده و با مویرگ‌های کور به معده خونرسانی می‌کند. رگ خونی از وسط بدن به یک رگ دایره‌ای شکل در قاعده لوفوفور منتهی می‌شود و از آن‌جا یک رگ منفرد کور به سمت هر شاخک می‌رود. یک جفت رگ خونی نزدیک دیواره بدن به سمت پایین منتهی و در بیشتر گونه‌ها کمی در زیر حلقه لوفوفور با یکدیگر ترکیب می‌شوند. رگ‌ها رو به پایین به صفاق و همچنین به شاخه‌های کور در سراسر بدن می‌رسند. کرم‌های نعل اسبی قلب ندارند اما ماهیچه‌های عروق اصلی با انقباضات موجی موجب جابجایی خون می‌شوند.

خون دارای هموسیت‌های حاوی هموگلوبین است که در چنین حیوانات کوچکی غیر معمول است و به نظر می رسد سازگاری با محیط‌های فاقد اکسیژن و کم اکسیژن است. در این کرم‌ها به اندازه اکثر مهره‌داران، اکسیژن در هر سانتی‌متر مکعب خون حمل می‌شود در حالی که حجم خون هر سانتی‌متر مکعب در هر گرم وزن بدن، دو برابر انسان است.

کرم های پهن

کرم‌های تخت، کرم‌های پهن یا پهن‌کرم‌تباران (Platyhelminthes) از رده‌های مختلفی تشکیل شده‌اند و بیشتر انواع کرم های پهن زندگی انگلی دارند. کرم‌های پهن دارای سه رده تورکیان، بادکش‌داران و نواریان هستند. کرم های خاکی ساده‌ترین موجودات با تقارن دو طرفه و تری فوبلاستیک هستند به این معنی که سه لایه سلولی دارند.

کرم‌های تخت دارای بدنی صاف و نرم هستند و به جز روده هیچ حفره‌ای در بدن خود ندارند. فرم‌های کوچکتر از انواع کرم های خاکی، روده و مقعد ندارند. بلع و دفع غذا، هر دو از طریق منفذ باز حنجره انجام می‌شوند. با وجود نداشتن حفره و بدن صاف، حفره معده و عروقی، آن‌ها بسیار خوب رشد کرده است. از آنجا که بدن آنها هیچ حفره ای ندارد، روده کرم‌های پهن بزرگ، انشعابات زیادی دارد تا غذا به تمام نقاط بدن انتقال پیدا کند.

با توجه به این واقعیت که کرم‌های تخت جسمی صاف دارند و هیچ سلول از خارج خیلی دور نیست، آن‌ها با فرایند انتشار در سطح بدن تنفس می‌کنند. سیستم دفع کرم‌های پهن دارای پروتونفریدیا همراه با شعله است. سیستم عصبی بدوی وجود دارد. کرم پهن هرمافرودیت است و تولید مثل جنسی با تلفیق گامت ها صورت می گیرد.

در چند گونه از انواع کرم پهن، تولید مثل غیرجنسی از طریق فرآیند بازسازی و شکافت صورت می‌گیرد. لقاح در بدن رخ می‌دهد. اکثر انواع کرم پهن انگلی هستند و فقط چند نوع کرم در این گروه آزاد زندگی می‌کنند. کرم‌های تخت دارای سه رده هستند:

• توربلاریا
• ترماتودا
• سستودا 

کپلک ها

ترماتودها یا کپلک‌ها (Trematoda) یک رده از انواع کرم های پهن هستند. این شامل دو گروه از کرم‌های تخت انگلی است که به عنوان گرگرفتگی شناخته می‌شوند. آن‌ها انگل‌های داخلی نرم‌تنان و مهره‌داران هستند. بیشتر ترماتودها دارای یک چرخه زندگی پیچیده با حداقل دو میزبان هستند. میزبان اصلی که در آن نوجوانان تولید مثل جنسی می‌کنند، یک مهره‌دار است. میزبان میانی که تولید مثل غیرجنسی در آن اتفاق می‌افتد، معمولاً حلزون است.

کپلک‌ها حیوانات بیضی شکل کرم مانند هستند و طول آن‌ها بیش از چند سانتی‌متر نیست، اگرچه گونه‌هایی به اندازه 1 میلی‌متر نیز دارند. متمایزترین ویژگی خارجی کپلک‌ها وجود دو مکنده است، که یکی نزدیک دهان و دیگری در زیر حیوان قرار دارد. سطح بدن ترماتودها شامل یک ماده مقاومتی سخت است که به محافظت در برابر آنزیم های گوارشی در گونه‌هایی کمک می‌کند که در روده حیوانات بزرگتر ساکن هستند. همچنین سطح تبادل گاز است. اندام تنفسی وجود ندارد.

دهان در انتهای جلوی بدن حیوان قرار دارد و به یک حلق عضلانی باز می‌شود. حلق از طریق یک مری کوتاه، به یک یا دو سیه مایع انتهایی کور متصل می‌شود که بیشتر طول بدن را اشغال می‌کند. در بعضی از گونه‌ها، کوکوس منشعب است. همانند سایر کرم‌های تخت، مقعدی وجود ندارد و مواد زائد باید از طریق دهان تخله شوند.

اگرچه دفع مواد زائد نیتروژن‌دار بیشتر از طریق تخته سنگ اتفاق می‌افتد، ترماتودها دارای یک سیستم دفع هستند که در عوض بیشتر مربوط به تنظیم اسمزی است. این شامل دو یا چند پروتونفریدیا است که در هر طرف بدن به یک مجرا جمع می‌شوند. این دو مجرا جمع شده به طور معمول در یک مثانه قرار می‌گیرند و از طریق یک یا دو منافذ نزدیک انتهای خلفی حیوان به سمت خارج باز می‌شوند.

سیستم عصبی کپلک ها

مغز از یک جفت گانگلیون در ناحیه سر تشکیل شده است که از آن دو یا سه جفت طناب عصبی به طول بدن می‌رسد. تارهای عصبی که در امتداد سطح شکمی قرار دارند همیشه بزرگترین هستند، در حالی که تارهای پشتی فقط در Aspidogastrea وجود دارند. ترماتودها معمولاً فاقد هرگونه اندام حسی خاصی هستند، اگرچه برخی از گونه‌های خارج از میزبان دارای يک يا دو جفت ساده اندام حسی هستند.

عفونت‌های انسانی حاصل از کپلک‌ها بیشتر در آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و خاورمیانه دیده می‌شود. با این حال، ترماتودها را می‌توان در هر جایی که از زباله‌های انسانی تصفیه نشده به عنوان کود استفاده شود، یافت. شیستوزومیازیس (که به آن بیلهارزیا، بیلهارزیوز یا تب حلزون نیز گفته می‌شود) نمونه‌ای از بیماری انگلی و عامل بیماری شیستوزوما است. گونه‌های Clonorchis ،Opisthorchis ،Fasciola و Paragonimus، ترماتودهایی هستند که از طریق غذا انتقال می‌یابند. سایر بیماری‌های انگلی انواع کرم ها، توسط اعضای جنس Choledocystus ایجاد می‌شوند.

کرم های استوانه ای دریایی

کرم‌های استوانه‌ای دریایی، نرینه‌ای‌تباران (Priapulida) یا استوانه‌ای‌ها حیواناتی کرم مانند استوانه‌ای هستند که از 0/2 - 0/3 تا 39 سانتی متر  طول دارند و دهان قدامی میانی آن کاملا فاقد هرگونه بازوی یا شاخک است. بدن به یک تنه اصلی یا شکم و یک منطقه تا حدودی متورم پروبوس تزئین شده است که با برجستگی‌های طولی تزئین شده است. بدن حلقه زده و غالباً دارای حلقه‌هایی از ستون فقرات است که به داخل حلق کمی برجسته ادامه می یابد. بعضی از گونه‌ها ممکن است یک دم یا یک جفت زائده دم نیز داشته باشند.

بدن دارای کوتیکول کیتینوز است که با رشد حیوان پوست‌اندازی می‌شود. یک حفره بدن گسترده وجود دارد که هیچ ارتباطی با اندام های کلیوی یا تولید مثل ندارد و احتمالاً یک فضای پر شده با خون یا هموکل است. هیچ سیستم عروقی یا تنفسی وجود ندارد اما حفره بدن حاوی آمیبوسیت‌های فاگوسیتیک و سلول‌های حاوی رنگدانه تنفسی هممرین است.

کانال تغذیه‌ای متشکل از حلق قابل انعطاف، روده و راست روده است. حلق عضلانی بوده و توسط دندان‌ها پوشانده می شود. مقعد در انتهای بدن قرار دارد البته در برخی از انواع کرم های استوانه‌ای مانند Priapulus یک یا دو دیورتیکول شکمی توخالی دیواره بدن در پشت قرار دارند.

سیستم عصبی شامل یک حلقه عصبی در اطراف حلق و یک طناب عصبی برجسته است که در طول بدن با گانگلیون و نوریت‌های طولی و عرضی مرتبط می‌شود. سیستم عصبی با اتصال به اکتودرم، بخشی از دیواره بدن را تشکیل می‌دهد. اندام‌های حسی تخصصی در این انواع کرم وجود ندارند اما پایانه‌های عصب حسی در بدن آن‌ها دیده می‌شوند. کرم‌های استوانه‌ای دریایی تولید مثل جنسی دارند و دارای دو جنس جداگانه با اندام‌های تناسلی نزدیک به مقعد هستند. با بالغ شدن کرم، دیورتیکول بر روی لوله‌های اندام جنسی ایجاد و اسپرم یا تخمک تشکیل می‌شوند.

کرم های بادام زمینی

شاخه کرم‌های بادام‌زمینی با نام علمی ماشوره‌تباران (Sipunculida یا Sipuncula) شامل حدود 162 گونه از کرم‌های دریایی با تقارن دو طرفه است. دهان در نوک بدن قرار دارد و در بیشتر گروه‌‌ها با حلقه شاخک‌های کوتاهی محاصره می‌شود. بدن فاقد قطعات سخت بوده و انعطاف‌پذیر و متحرک است. این انواع کرم در طیف وسیعی از زیستگاه‌ها و اقیانوس‌های جهان یافت می‌شوند، اما اکثر گونه‌ها در آب‌های کم عمق، زیر سطح لایه‌های شنی و گل آلود، زیر سنگ‌ها، در شکاف سنگ‌ها یا مکان‌های مخفی دیگر زندگی می‌کنند.

بیشتر انواع کرم های بادام‌زمینی به غیر از چند استثنا، تولید مثل جنسی دارند که شامل یک مرحله لارو پلانکتونی است. این انواع کرم در بعضی از کشورهای جنوب شرقی آسیا به عنوان غذا استفاده می‌شوند. این کرم‌ها 2 تا 720 میلی‌متر طول دارند و اکثر گونه‌ها زیر 10 سانتی‌متر هستند. دیواره بدن تقریباً شبیه دیواره بدن کرم حلقوی  است زیرا از یک اپیدرم بدون مژک‌ که توسط کوتیکول، لایه بیرونی حلقوی و عضله طولی در داخلی تشکیل شده است.

دیواره بدن اطراف سلیوم (حفره بدن) با مایعی پر شده که عضله دیواره بر روی آن به عنوان یک اسکلت هیدرواستاتیک برای گسترش یا انقباض حیوان عمل می‌کند. کرم‌های بادام‌زمینی هنگام احساس تهدید، بدن خود را به شکلی شبیه مغز بادام زمینی منقبض می‌کنند. دهان توسط توده ای از 18 تا 24 شاخک مژه‌دار احاطه شده است. هر کدام  از شاخک‌ها شیاری عمیق دارند که در طول آن غذا توسط مژک‌ها به دهان منتقل می‌شوند. از آن‌ها برای جمع‌آوری مواد آلی از آب یا بستر استفاده می‌شود و احتمالاً به عنوان آبشش نیز عمل می‌کنند.

دستگاه گوارش کرم بادام زمینی

دستگاه هضم کرم بادام زمینی با مری شروع می‌شود که بین عضلات جمع‌کننده درون گرا قرار دارد. در تنه روده به صورت خلفی یک حلقه تشکیل می‌دهد و دوباره به جلو می‌چرخد. قسمت‌های پایین و بالا روده به دور یکدیگر پیچیده و یک مارپیچ مضاعف ایجاد می‌کنند. از انتهای روده، راست روده خارج شده و به مقعد ختم می‌شود که در سومین بخش قدامی تنه قرار دارد. هضم غذا به صورت خارج سلولی و در لومن روده انجام می‌شود. بزرگ روده‌ای که در اکثر گونه‌ها وجود دارد، یک کیسه انتهایی کور بین روده و راست روده با عملکردی ناشناخته است.

سیستم گردش مواد کرم بادام زمینی

کرم‌های بادام زمینی سیستم گردش خون عروقی ندارند و حمل و نقل مایعات و تبادل گاز توسط حفره بدن که حاوی رنگدانه تنفسی همریترین و سیستم شاخک است، انجام می‌شود. مایع حفره‌ای حاوی پنج نوع سلول است:

• هموسیت
• گرانولوسیت
• سلول‌های چند هسته‌ای بزرگ
• سلول‌های مژه‌دار
• سلول‌های نابالغ

سلول‌های مژه‌دار ممکن است به صفاق متصل شده و به فیلتر شدن مواد زائد از مایع سلولی کمک کنند. نیتروژن اضافی از طریق مجرایی از نزدیک مقعد دفع می‌شود.

سیستم عصبی کرم های بادام زمینی

سیستم عصبی شامل یک گانگلیون مغزی پشتی یا مغز، در بالای مری و یک حلقه عصبی در اطراف مری است که مغز را با طناب عصبی شکمی در طول بدن، متصل می‌کند. اعصاب جانبی از این گانگلیون‌ها به عضلات دیواره بدن می‌رسند. در بعضی از گونه‌ها، لکه‌های چشمی حساس به نور ساده با مغز وجود دارند. اندام مغزی بدون مژه، دارای سلول‌های حسی دو قطبی و اندام نوکال، در عقب مغز واقع شده است. تمام انواع کرم های بادام زمینی دارای پایانه‌های اعصاب حسی متعددی بر روی دیواره، به ویژه در انتهای بدن هستند که برای کاوش در محیط اطراف استفاده می‌شوند.

خار سر تباران

کرم‌های خاردار (Spiny - Headed Worm) یا خارسرتباران (Acanthocephala) شاخه‌ای از انواع کرم ها هستند که سر آن‌ها دارای خار یا قلاب است. حدود 1150 گونه از خارسر تباران ثبت شده وجود دارد که تقریبا همه آن‌ها در مهره‌داران (معمولا ماهی‌ها) و بندپایان (معمولا حشرات یا سخت‌پوستان) به عنوان انگل زندگی می‌کنند. طول انواع بالغ معمولا کمتر از 1 سانتی‌متر اما طول برخی از آن‌ها 50 سانتی‌متر یا بیشتر است.

خارسرتباران دارای دو جنس نر و ماده هستند و تولید مثل آن‌ها در میزبانان مهره‌دار انجام گرفته و تخم‌های بارور شده با مدفوع دفع می‌شوند و پس از آن تا زمان وارد شدن به بدن میزبان بندپا هیچ نوع رشد و تکوینی در تخم صورت نمی‌گیرد. لارو پس از ورود به روده دیواره آن را سوراخ کرده و وارد حفره خونی می‌شود.

بعد از آن یک خرطوم کوچک در لارو ایجاد شده و دوباره تکوین در همین نقطه متوقف می‌شود تا نهایت لارو وارد میزبان نهایی خود که روده یک مهره‌دار است شده و در آنجا به فرم بالغ خود تبدیل شود. اگرچه بیشتر ماهی‌ها جزو میزبانان اصلی این انواع کرم ها هستند اما دوزیستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران و به ندرت انسان نیز می‌توانند میزبان آن‌ها باشند.

کرم های پیکانی

کرم‌های پیکانی، پیکانیان یا تارآروارگان با نام علمی تارفَک‌تباران (Chaetognatha)، از انواع کرم های طعمه‌خوار دریازی و بخش بزرگی از پلانکتون‌ها هستند. حیوانات دارت شکل شفاف یا نیمه شفاف هستند که توسط کوتیکول پوشانده شده‌اند. بدن به یک سر، تنه و دم مشخص تقسیم می‌شود. انواع کرم های پیکانی چهار تا چهارده قلاب دارند که در هر طرف سر آن‌ها خارهایی گرفته و یک دهلیز توخالی حاوی دهان را کنار می‌زند.

از خارها در شکار استفاده می‌شود و هنگام شنا حیوان با کلاه انعطاف‌پذیر ناشی از ناحیه گردن پوشانده شده‌اند. همه انواع کرم های پیکانی، گوشتخوار هستند و دیگر حیوانات پلانکتونی را شکار کرده و برخی از گونه‌ها همه چیزخوار هستند و از جلبک ها نیز تغذیه می‌کنند. آن‌ها هیچ سیستم تنفسی یا گردش خونی ندارند.

سیستم گوارشی کرم های پیکانی

دهان به داخل حلق عضلانی باز می‌شود که حاوی غدد برای روان‌سازی محل عبور غذا است. از اینجا، یک روده مستقیم طول تنه را به مقعدی می‌رساند که فقط جلوتر از دم است. روده محل اصلی هضم است و شامل یک جفت دیورتیکول نزدیک انتهای قدامی است. مواد توسط مژک ها در حفره بدن منتقل می‌شوند. مواد زائد به سادگی از طریق پوست و مقعد دفع می‌شوند.

گونه‌های Eukrohniid دارای یک واکوئل روغنی است که با روده ارتباط نزدیک دارد. این اندام حاوی استرهای مومی است که به تولید مثل و رشد آن‌ها در دریاهای قطب شمال کمک کند. به دلیل موقعیت واکوئل روغنی در مرکز مجاری دستگاه، این اندام ممکن است پیامدهایی نیز در شناوری و جابجایی داشته باشد.

سیستم تنفسی کرم های پیکانی

سیستم عصبی کرم‌های پیکانی کاملا ساده و متشکل از حلقه عصبی گانگلیونی شده حلق است. گانگلیون پشتی بزرگترین است اما اعصاب از تمام گانگلیون‌ها در طول بدن گسترش می‌یابد. دارای دو چشم مرکب هستند که هر کدام متشکل از تعدادی عدد فنجان رنگی است که با هم ترکیب شده‌اند. علاوه بر این، تعدادی موی حسی به صورت ردیفی در امتداد کنار بدن قرار گرفته است، جایی که احتمالا عملکردی مشابه خط جانبی در ماهی را انجام می‌دهند. یک دسته موی حسی اضافی و منحنی روی سر و گردن قرار دارند.

کرم های سردوکی

کرم سردوکی (Enteropneusta) نام یک رده از شاخه نیم‌طنابداران است. این موجودات ۷۰ درصد ژن مشترک با انسان دارد و بیشتر در ماسه‌زارها زندگی می‌کنند. بیشتر کرم‌های سردوکی از ۹ تا ۴۵ سانتی‌متر طول دارند و بزرگترین آن‌ها ۱/۵ متر است. بدن از سه قسمت اصلی ساخته شده است:

• پروبوس بلوطی شکل
• طوقِ گوشتی کوتاه
• یک تنه بلند و کرم مانند

دهان این موجود در طوق پشت پروبوس قرار دارد. پوست با مژک‌ها و همچنین غدد ترشح کننده مخاط پوشانده شده است. برخی از آن‌ها یک ترکیب برومید تولید می‌کنند که بوی دارویی به آن‌ها می‌دهد و ممکن است از آن‌ها در برابر باکتری‌ها و شکارچیان دیگر محافظت کند. کرم‌های سردوکی به کندی حرکت کرده و برای حرکت از عملکرد مژگانی و پرستالیس پروبسیس استفاده می‌کنند.

سیستم گوارش کرم های سردوکی

بسیاری از کرم های سردوکی شن و ماسه یا گل می‌خورند و مواد آلی استخراج می کنند. دیگران از مواد آلی معلق در آب تغذیه می کنند و می‌توانند با استفاده از مژک های روی میله‌های آبشش به دهان بکشند. میزان تغذیه کرم‌های بلوط که غذای آهنی هستند به میزان دسترسی و میزان غذا بستگی دارد. یک شیار مجهز به مژک درست در جلوی دهان قرار دارد و غذای معلق را به داخل دهان هدایت می‌کند.

کرم‌های سردوکی با کشیدن آب اکسیژن دار از طریق دهان نفس می‌کشند. سپس آب از طریق پولک‌هایی که روی تنه آن است بیرون می‌ریزد. بنابراین، کرم سردوکی تقریبا مانند ماهی نفس می‌کشد.

سیستم گردش مواد در کرم های سردوکی

انواع کرم های سردوکی یک سیستم گردش خون باز دارند که در آن خون از طریق سینوس‌های بافتی جریان می‌یابد. یک رگ خونی پشتی در مجاری بالای روده، خون را به سینوسی در پروبوزیت می‌رساند که شامل یک کیسه عضلانی است و به عنوان قلب عمل می‌کند.

برخلاف قلب اکثر حیوانات دیگر، این ساختار یک وزیکول بسته پر از مایع است که فضای داخلی آن مستقیما به سیستم خون متصل نمی‌شود. با این وجود، به طور منظم ضربان می‌یابد و به فشار خون از طریق سینوس‌های اطراف کمک می‌کند. خون از سینوس مرکزی در ناحیه طوق (Collar)، به یک سری پیچیده از سینوس‌ها و چین‌های صفاقی در پروبوز جریان می‌یابد.

به این مجموعه از ساختارها گلومرول گفته می‌شود و ممکن است عملکرد دفعی نیز داشته باشد زیرا کرم‌های سردوکی سیستم دفع مشخصی ندارند. از پروبوزیس، خون به یک رگ خونی منفرد در زیر دستگاه گوارش جریان می‌یابد که از آنجا سینوس‌های کوچکتر، خون را به تنه می‌رسانند و به رگ پشتی بر می‌گردند. خون کرم‌های سردوکی بی‌رنگ و سلول است.

سیستم تنفسی کرم های سردوکی

با رشد مداوم کرم‌های سردوکی، شکاف‌های آبششی جدیدی ایجاد می‌شوند. در برخی از کرم‌های مسن بیش از صد آبشش در هر طرف بدن وجود دارد. هر شکاف شامل یک محفظه انشعابی است که از طریق شکاف U شکل به حلق باز می‌شود و از طریق منافذ پشتی - جانبی به قسمت خارجی می‌رسد. مژک‌ها آب را از طریق شکاف‌ها فشار داده و جریان مداوم را حفظ می‌کنند. بافت‌های اطراف شکاف‌ها به خوبی از طریق سینوس‌ها خون دریافت می‌کنند.

سیستم عصبی کرم های سردوکی

مجموعه‌ای از اعصاب در زیر پوست قرار دارد و در هر دو طناب عصب پشتی و شکمی متمرکز شده‌اند. طناب شکمی فقط تا طوق می‌رود طناب پشتی به پوزه می‌رسد و تا حدی از اپیدرم در آن منطقه جدا می‌شود. این قسمت از طناب عصبی پشتی اغلب توخالی و معادل با مغز مهره داران است.

در انواع کرم های سردوکی، با هماهنگی عملکرد عضلانی بدن هنگام سوراخ شدن و خزیدن ارتباط دارد. کرم‌های سردوکی فاقد چشم، گوش و سایر اندام‌های حسی هستند، به جز اندام مژگانی جلوی دهان که به نظر می‌رسد در تغذیه، فیلتراسیون مواد و شاید درک طعم نقش ایفا می‌کنند. با این حال، پایانه‌های عصبی بی شماری در سراسر پوست این کرم‌ها وجود دارند.

کرم های روبانی

اکثر روبانیان یا انواع کرم روبانی (Nemertea) با نام علمی پوزه‌تُهیان بسیار باریک هستند و معمولا فقط چند میلی‌متر عرض دارند، اگرچه تعداد کمی از آن‌ها بدن نسبتا کوتاه اما پهن دارند. بسیاری از آن‌ها دارای رنگ‌های زرد، نارنجی، قرمز و سبز هستند. قسمت قدامی روده، معده و روده کمی زیر خط میانی بدن و مقعد در انتهای دم قرار دارند.

دهان در زیر قسمت جلویی بدن واقع شده و کمی بالاتر از روده، به حفره‌ای ختم می‌شود که از بالای خط میانی عبور می‌کند و کمی کوتاهتر از قسمت عقب بدن است. در ساده‌ترین نوع سیستم گردش خون، دو رگ جانبی در انتها به هم متصل می‌شوند و یک حلقه تشکیل می‌دهند. با این حال بسیاری از گونه‌ها دارای عروق طولانی مدت و متقاطع اضافی هستند.

قلب و عروق پمپاژ وجود ندارد و جریان مایعات به انقباض عروق و عضلات دیواره بدن بستگی دارد. در بعضی از گونه‌ها، گردش خون متناوب است و مایع در رگهای طولانی مدت فرورفته و جریان می‌یابد. مایع در عروق معمولا بی‌رنگ است اما در بعضی از گونه‌ها حاوی سلول‌هایی هستند که زرد، نارنجی، سبز یا قرمز هستند. نوع قرمز حاوی هموگلوبین است و اکسیژن را حمل می‌کند اما عملکرد سایر رنگدانه‌ها ناشناخته است.

سیستم تنفسی و گردش خون کرم های روبانی

انواع کرم روبانی فاقد آبشش مخصوص هستند و تنفس در سطح بدن انجام می‌شود که طولانی و گاهی پهن است. مانند سایر حیوانات با دیواره‌های ضخیم، آن‌ها از گردش مایعات به جای انتشار برای انتقال مواد از بدن استفاده می‌کنند. سیستم گردش خون از رینکوکل و عروق محیطی تشکیل شده، در حالی که خون آن‌ها در حفره اصلی بدن است.

مایعات موجود در انواع کرم روبانی مواد را به داخل پروبوس منتقل می‌کند و به عنوان یک اسکلت مایع در احتیاط پروبسیس و در سوراخ شدن عمل می‌کند. رگ‌ها مایع را در اطراف بدن می چرخانند و رونوکول گردش خون محلی خود را ایجاد می‌کند.

سیستم عصبی کرم های روبانی

سیستم عصبی مرکزی از یک مغز و تارهای عصبی شکمی زوج تشکیل شده است که به مغز متصل می‌شوند و در طول بدن اجرا می شوند. مغز یک حلقه از چهار گانگلیون است، توده‌های سلول‌های عصبی، در اطراف رینکوکل نزدیک به قسمت جلویی آن قرار گرفته است در حالی که مغز بیشتر بی مهرگان پروتستوم، پیشانی روده را محاصره می‌کند.

اکثر گونه‌ها فقط یک جفت طناب عصبی دارند، بسیاری از گونه‌ها دارای طناب‌های زوجی اضافی هستند و برخی از گونه ها نیز دارای طناب پشتی هستند. در بعضی از گونه‌ها طناب در داخل پوست قرار دارد اما در بیشتر آن‌ها در قسمت‌های عمیق‌تر لایه‌های عضلانی است. سیستم عصبی مرکزی اغلب قرمز یا صورتی است زیرا حاوی هموگلوبین است. برای اوج فعالیت یا هنگامی که حیوان دچار کمبود اکسیژن است به عنوان مثال در هنگام رسوب در رسوبات بدون اکسیژن، این هموگلوبین اکسیژن را ذخیره می‌کند.

کرم های انگلی چه هستند؟

کرم‌های انگلی (Parasitic Worm) یا هلمینت‌ها (Helminths) ماکروپارازیت‌های بزرگی هستند که انواع بالغ آن‌ها با چشم غیر مسلح هم دیده می‌شوند. بسیاری از آن‌ها کرم روده‌ای هستند و از طریق خاک به بدن منتقل می‌شوند و دستگاه گوارش را آلوده می‌کنند. محل زندگی انواع کرم های انگلی دیگری مانند شیستوزوم‌ها در رگ‌های خونی است.

برخی از انواع کرم انگلی، از جمله زالو و تک‌ژنی‌ها، انگل خارجی (اکتوپارازیت) هستند، بنابراین در رده هلمینت‌ها که انگل داخلی (اندوپارازیت) هستند، طبقه‌بندی نمی‌شوند. انواع کرم های انگلی در میزبان زنده زندگی و از آن‌ها تغذیه می‌کنند اما توانایی میزبان در جذب مواد مغذی را دچار اختلال خواهد شد که می‌تواند باعث ضعف و بیماری در میزبان شود. چرخه زندگی انواع کرم انگلی به طور کامل در بدن میزبان انجام نمی‌شود و چرخه زندگی آن‌ها شامل برخی از مراحل خارج از میزبان است.

هلمینت‌ها به دلیل توانایی دستکاری در پاسخ ایمنی میزبان با ترشح محصولات تنظیم‌کننده سیستم ایمنی قادر به زنده ماندن در میزبان پستانداران خود برای سال‌ها هستند. تمام کرم‌های انگلی طی تولید مثل تخم‌هایی با پوسته محکمی تولید می‌کنند که از آن‌ها در برابر شرایط محیطی محافظت خواهد کرد، بنابراین تخم‌ها می‌توانند ماه‌ها یا سال‌ها در محیط زنده بمانند.

بسیاری از انواع کرم ‌هایی که از آن‌ها به عنوان کلمینت یاد می‌شود، انگل روده هستند. طبق یک قرارداد، برای نامگذاری عفونت ناشی از انواع کرم انگلی، در پایان نام آن‌ها پسوند - asis اضافه می‌شود تا عفونت با آن کرم خاص را نشان دهد. به عنوان مثال، عفونت با آسکاریس، بیماری آسکاریازیس نامیده می‌شود.