اصول نظریه گشتالت (Gestalt) در طراحی — یازده اصل کلیدی

۲۲۷۲۳ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۰۵ دی ۱۴۰۲
زمان مطالعه: ۳ دقیقه
اصول نظریه گشتالت (Gestalt) در طراحی — یازده اصل کلیدی

«گشتالت» (Gestalt) یک نظریه روانشناسی است که چگونگی ادراک بصری توسط مغز انسان را توضیح می‎دهد. از آن‎جا که زمان ظهور این نظریه مصادف با دوران اوج هنر مدرن است، از همان ابتدا به حوزه طراحی وارد شده و تاکنون جایگاه مهمی در هنر داشته است. مفهوم گشتالت به زبان ساده یعنی ذهن انسان برای درک پدیده‌‎ها آن‎ها را به صورت یک کل دریافت می‎‌کند. به بیان دیگر، با استناد به اصول گشتالت، ذهن در نگاه نخست به جای درک جزء به جزء یک تصویر در صدد است که یک کلیت از آن ارائه دهد. این نظریه اساس مدل درمانی گشتالت را بنا کرد که بسیاری از متخصصان روانشناسی بالینی مبتنی بر این مدل درمانی فعالیت‌های بالینی خود را پیش می‌برند.

مقدار اطلاعاتی که ذهن بشر می‎تواند پیگیری کند محدود است و در نتیجه زمانی که مقدار اطلاعات بصری زیاد و پیچیده می‎شود، ذهن به صورت خودکار آن‎ها را ساده می‎کند و در این راستا اصول گشتالت را به کار می‎گیرد. با استناد به این اصول، اگرچه هر یک از اجزای یک مجموعه بصری می‎توانند معنای واحدی داشته باشند، اما همگی بخشی از یک کل هستند که ذهن در ابتدا آن را درک می‎کند. این کل مجموعه‎ای از اجزا است که بدان‎ها معنای کامل می‎بخشد.

  • اصل مشابهت (Similarity principle)
  • اصل مجاورت (Proximity principle)
  • اصل تداوم یا پیوستگی (Continuity principle)
  • اصل تکمیل، یکپارچگی یا بستار (Closure principle)
  • اصل شکل و زمینه (Figure-Ground principle)
  • اصل سرنوشت مشترک (Common Fate principle)
  • اصل فراپوشانندگی (Inclusiveness principle)
  • اصل تقارن (Symmetry principle)
  • اصل موازات (Parallelism principle)
  • اصل منطقه مشترک (Common Region principle)
  • اصل عنصر متصل (Element connectedness principle)

اصل مشابهت: ذهن بشر اجزایی را که دارای خصوصیات مشابه هستند، به صورت یک مجموعه واحد می‏‏‎بیند. سه عامل عمده تشابه، اندازه، رنگ و شکل هستند. لازم به ذکر است که، در میان این سه عامل اندازه نسبت به دو مورد دیگر از گشتالت قوی‎تری برخوردار است. در تصویر زیر هر سه عامل این اصل را می‌توان مشاهده کرد.

اصل مشابهت در گشتالت

اصل مجاورت: اجزایی که به هم نزدیک‌تر هستند به عنوان یک مجموعه واحد دیده می‌شوند. این نزدیکی یا مجاورت می‌تواند به معنی نزدیک بودن لبه‌های عناصر به یکدیگر، مماس شدن و یا روی هم افتادن آن‌ها باشد. بدیهی است که قدرتمندترین رابطه مجاورت زمانی است که اشکال همپوشانی داشته باشند.

اصل مجاورت در گشتالت

اصل پیوستگی: بر اساس این اصل چشم بین عناصری که در یک مسیر (یک خط، یک منحنی) هستند ارتباط برقرار می‏‌کند. این ارتباط تا زمانی تداوم می‌یابد که چیزی این منحنی ذهنی را برهم بزند.

اصل پیوستگی گشتالت

اصل بستار: بر اساس این اصل، زمانی که قسمتی از یک شکل یا طرح جا افتاده و یا حذف شده باشد، چشم آن را تکمیل می‎کند و به صورت یک شکل کامل می‎بیند. شاید بتوان گفت که این اصل گشتالت از کمال‎گرایی انسان سرچشمه می‎گیرد. در این‎جا بهتر است به مفهوم «پراگنانس» (pragnanz) نیز اشاره شود. پراگنانس را می‎توان این‎طور توضیح داد که، انسان‎‏ها ذاتا در صدد کامل کردن تجربه‎های ناقص و تکته تکه از محیط پیرامون خود هستند. بنابراین هنگامی که تصویری را به صورت چندپاره مشاهده می‎کنند آن را به صورت کامل درک می‎کنند.

اصل بستار در گشتالت

اصل شکل و زمینه: اصل شکل و زمینه می‌گوید ذهن بشر ذاتا تمایل دارد به بخشی از تصویر به عنوان شکل (پیش‌زمینه) و به بخش دیگر به عنوان زمینه (پس‏‌زمینه) نگاه کند. شکل زیر یکی از مثال‏‎های مشهور این اصل است.

اصل شکل-زمینه گشتالت

نکته شایان توجه پیرامون این اصل آن است که زمینه همواره همان پس‌زمینه نیست. گاهی شکل و زمینه چنان در هم تنیده هستند که تشخیص آن‌ها از یکدیگر چندان آسان نیست.از معروف‎ترین نمونه‎های این حالت می‌توان به نماد «یین و یانگ» (Yin en Yang) اشاره کرد.

نماد یین و یانگ

اصل سرنوشت مشترک: این اصل بیشتر در تصاویر متحرک مطرح می‎‏شود. بدین معنی که عناصری که با هم در یک راستا حرکت می‏‌کنند از طرف مغز به عنوان یک کل واحد در نظر گرفته می‏‌شوند.

اصل فراپوشانندگی: این اصل بیان‏‎گر آن است که یک ساختار بصری در مجموع ممکن است از تعدادی گشتالت کوچک‏‎تر تشکیل شده باشد، اما گشتالت بزرگ‏‎تر چون پراگنانس قوی‎‏تری دارد آن‏‎ها را تحت‏‎الشعاع قرار می‎‏دهد.

اصل فراپوشانندگی در گشتالت

اصل تقارن: این اصل می‌‏گوید زمانی که دو عنصر با یکدیگر بر اساس یک محور تقارن داشته باشند، ذهن آن‏‌ها را با هم مرتبط می‎سازد حتی اگر ارتباطی نداشته باشند.

اصل تقارن در گشتالت

اصل موازات: ذهن انسان عناصری که زاویه مشابه یا نزدیک بهم دارند را یک کل در نظر می‏‎گیرد.

اصل موازات در گشتالت

 

اصل منطقه مشترک: بر اساس این اصل، عناصری که درون یک محدوده غالبا بسته گرد هم بیایند، به صورت جزئی از یک گروه درک می‎‏شوند.

اصل منطقه مشترک در گشتالت

اصل عنصر متصل: بر اساس اصل عنصر متصل، ذهن انسان عناصری را که به هم اتصال داشته باشند به صورت یک کل در نظر می‎گیرد.

اصل عنصر متصل در گشتالت

در صورتی که نوشته فوق برایتان مفید بود و علاقه‎مند به یادگیری بیشتر در حوزه طراحی هستید، آموزش‎های زیر به شما پیشنهاد می‎شود.

^^

بر اساس رای ۲۴۵ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
کاربرد نظريه گشتالت در هنر و طراحيگشتالت در طراحی پالن باغ ایرانیاصول مکتب روانشناسی گشتالت در طراحی گرافیکاصول کلی روان شناسی گشتالت
۱۵ دیدگاه برای «اصول نظریه گشتالت (Gestalt) در طراحی — یازده اصل کلیدی»

من در حوزه ماشین لرنینگ یکسری اطلاعات از اصول گشتالت می خواستم و این مطلب واقعا بهم کمک کرد

واقعاً دقیق و کامل بود
مخصوصاً هر کدام از اصل ها عکس هم داشتن که باعث شد بهتر درک کنیم

بسیار مطالب جالبی را به اشتراک گذاشتید. پیشنهاد میکنم برای استفاده از مطالب شما و ارجاع دهی صحیح به آن آدرسی را ذکر نمایید و همچنین اطلاعات عکس ها برای ارجاع دهی لازم و ضروری است. سپاسگزارم.

مطالب در باره ی تفکر و اندیشه ی گشتالت، اینجا مطالعه کردم، سودمند بود …
بنده معلم بازنشسته هستم ،،،
در زمان تدریس ، مفهوم کلی یک مطلب را با یکی از اصول گشتالت ، ارائه تدریس می شد بدون اینکه از روش تدریس، تدوین کننده ی کتاب، خارج شوم

۱- کتاب (مطالب علمی ) ….
۲- روش تدریس تدوین و تنظیم شده…
۳- ارائه مطالب با توجه به جو و حالِ زمان و مکان آموزش …
📚📚📚❤📚📚📚

با سلام؛

برای استفاده از مطالب مجله فرادرس می‌تونید به «شرایط استفاده» در انتهای صفحه یا این لینک مراجعه کنید.

با تشکر از همراهی شما با مجله فرادرس

سلام لطفا میشه که چند نوع مثال واقعی از این اصول و قوانین که در زندگی ما اتفاق میوفته بگید

سلام و عرض ادب
دنبال تعریف گشتالت بودم که کوتاه و مفید و تصویر هم داشته باشه بتونم در نظریه شناختی در مدیریت منابع انسانی استفاده کنم، به مقاله شما رسیدم. خواستم تشکر کرده باشم مممنون

سپاس از مطلب کاربردی شما

من از یه جای دیگه این اصول رو خونده بودم ولی به دلیل توضیح نامناسب چیزی دستگیرم نشد اما اینجا خوب توضیح داده بودین. ممنون بابت ادبیات روان این مطلب.

اصل سرنوشت مشترک قابل فهم نبود

اصول گشتالت بسیار درست نشر داده شده .خیلی ممنون بابت زحمتی که بابت این صفحه کشیدین

تابستان سال گذشته افتخار داشتم مبحث گشتالت و کاربرد آن در هنرهای تجسمی را نزد مرحوم استاد احمد رضا دالوند طراح و گرافیست و منتقد و پژوهشگر بزرگ هنری درک کردم.
این دوره در موسسه هنر شیعی در قم و با نام چشم متفکر، ادراک بصری و نظریه گشتالت برگزار شد و بسیار در درک هنری من تاثیر گذار بود. حیف که کمی پس از پایان این دوره این استاد عزیز و تنها نماینده موسسه گشتالت آلمان در ایران از بین ما رفت و ما را در حسرت بهره بردن از دریای هنر و علمش گذاشت/ روحش شاد

سلام. مقاله عالی بود.
در ضمن به نظرم بهتر بود اصل فراپوشانندگی رو در انتها می نوشتید چون این اصل میاد تاثیر سایر اصل ها روی همدیگه رو توضیح میده. اگر در انتها توضیح داده بشه بهتر درک میشه

اصول گشتالت با مثال ها خوب بیان شده
تشکر

ممنون بابت داده ها

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *