آموختن زیر آتش جنگ — روایت مهندس خلیل احمد تیموری از روند توسعه آموزش دانشگاهی در افغانستان

مهندس خلیل احمد تیموری سرشار از زندگی و مقاومت در مقابل اجبار سرنوشت است. آنطور که پیدا است، زندگی موانع بزرگی پیش روی او قرار داده است. او از همان اوایل کودکی و نوجوانی، زمانی که به محض اتمام کلاس پنجم ابتدایی به عنوان یک افغانستانی متوجه می شود که امکان ادامه تحصیل در ایران برایش وجود ندارد؛ به یک نکته پی می برد و آن اینکه همانند خیلی ها امکان طی مسیر در جاده های ساخته شده قبلی برایش وجود ندارد و او در کنار به پیش رفتن باید به فکر ساخت مسیر نیز باشد. اما تبعیض در مقابل اراده او برای آموختن و پیشرفت، طنزی بیش نیست و عبور از همین نابرابری ها و تسلیم نشدن در مقابل آنها، او را به انسانی توقف ناپذیر تبدیل می کند.

فردی که زمانی زندگی با تمام وجودش قصد ایستادن در مسیر تحصیل او را داشت، هم اکنون به عنوان دانشجوی دانشکده کامپیوتر ساینس دانشگاه دولتی هرات افغانستان در شرکت «همراه» در افغانستان به عنوان دیتابیس دولوپر (Database Developer) مشغول به کار می باشد. در این مصاحبه به پای صحبت های مهندس تیموری نشسته ایم و از او در خصوص وضعیت آموزش عالی در افغانستان می پرسیم. با اینکه او به صورت مستقیم و مکرر اشاره ای به جنگ و آثار مخرب آن بر جامعه افعانستان و مسیر آموزش نمی کند؛ اما همان 2-3 مورد اشاره ضمنی او نیز تصویر دانش و دانشگاه زیر سایه جنگ و تعصب، به خوبی روشن می شود. مهندس تیموری به استفاده دانشجویان افغانستانی از منابع آموزشی فرادرس نیز اشاره دارد و این بهانه ای شد تا ما نیز در خصوص نظرات ایشان در این خصوص و مشکلات و موانع پیش روی توسعه جریان آموزشی بین دو کشور نیز بپرسیم.

ما در این مصاحبه سعی کردیم اصطلاحات و کلمات را با همان گویش شیرینی که بیان شد بیاوریم و تا جای ممکن از تغییر آن خودداری کنیم.

مصاحبه انجام شده، جهت سادگی بهره بردن شما از آن، در ادامه به سه صورت منتشر شده است.

1. فرمت صوتی گفت‌وگو در بخش‌های کوچک و به تفکیک سوالات مطرح شده
2. فرمت صوتی گفت‌وگو به صورت یکجا
3. پیاده‌سازی متنی گفت‌وگو

اگر سوال‌هایی مد نظر شما همراهان گرامی است، لطفا در بخش کامنت پست، برای ما ارسال کنید. ما این سوالات را در مصاحبه‌های بعدی استفاده خواهیم کرد.

نسخه صوتی مصاحبه (فایل صوتی) به صورت مباحث جداگانه

نسخه صوتی مصاحبه (فایل صوتی) به صورت یکجا

نسخه متنی مصاحبه

لطفا خودتان را معرفی کنید و کمی از سابقه تحصیلیتان بگویید.

من مهندس خلیل احمد تیموری هستم، دانشجوی دانشکده کامپیوتر ساینس دانشگاه دولتی هرات افغانستان. تحصیلات ابتدایی را تا کلاس پنجم در ایران بودم. به دلیل اینکه مدارک کافی را برای ادامه تحصیل در ایران نداشتم، مجبور شدم به کشورم برگردم. بعد از آن با سعی و تلاش شبانه‌روزی به مدت یک سال، موفق شدم در رشته دلخواه خود یعنی کامپیوتر ساینس قبول شوم.

در ایران از دورانی که یک شاگرد درس می‌خواند رشته خود را تعیین می‌کند اما در افغانستان همه به یک صورت تحصیل می‌کنیم و وقتی دیپلم می‌گیریم باید برای کنکور آماده شویم؛ در آن مرحله است که رشته‌ها مشخص می‌شوند. هر سال نسبت به درخواست‌های کنکور که در شهرها وجود دارد، کنکور عمومی برگزار می‌شود.

متاسفانه به دلیل جنگ‌های داخلی که در افغانستان جریان داشت و دارد، به وجود آمدن دانشگاه یا حتی مدرسه، مانع بزرگی برای کسانی است که نمی‌خواهند امنیت در این کشور برقرار باشد. همین لحظه در قسمت‌هایی از افغانستان خیلی‌ها، مخصوصا خانم‌ها، اجازه تحصیل ندارند.

کدام شهرها در افغانستان بیشترین دانشگاه و دانشجو را دارند و شهر دانشگاهی به حساب می‌آیند؟

از معروف‌ترین استان‌های افغانستان در زمینه امکانات دانشگاهی، هرات است؛ کابل، مزار شریف، قندهار، فراه و ... هم از شهرهای دانشگاهی هستند اما از بین این‌ها، هرات، کابل و مزار شریف بیشترین دانشجو را به خود جذب می‌کنند. دانشگاه‌های شهرهای دیگر رشته‌های کمی دارند که بیشتر علوم پایه یا رشته‌های تعلیم‌و‌تربیه را شامل می‌شوند اما دانشگاه‌های هرات، کابل و مزار شریف، کامل‌تر هستند. برای مثال در هرات دانشکده‌های زیادی مثل مهندسی ساختمان، مهندسی مکاترونیک، مهندسی برق، همینطور رشته کامپیوتر ساینس با رشته‌های مختلفی مثل دیتابیس، نتورک و سافتور انجنیرینگ وجود دارد. همچنین دانشکده‌های هنرهای زیبا، حقوق، اقتصاد، ژورنالیزم یا خبرنگاری، شرعیات، طب عمومی، طب دندان و ... . دانشگاه هرات یک دانشگاه کامل است که تعداد زیادی از رشته‌ها در آن وجود دارد. در هرات چند دانشگاه دیگر هم هست. یکی همین دانشگاه دولتی که در آن رشته‌های بزرگ و تدریس می‌شوند. دانشگاهی دیگر به نام دانشگاه تعلیم‌و‌تربیه هست که افرادی با نمره پایین‌تر کنکور در آن قبول می‌شوند و می‌توانند رشته‌های تاریخ، ریاضی، هندسه،‌ فیزیک و ... بخوانند؛ این افراد بعد از چهار سال که در دانشگاه تعلیم‌وتربیه گذراندند، می‌توانند به عنوان یک محصل لیسانس در مدرسه‌هایی با کادر موفق درس بدهند. دانشگاه دیگری وجود دارد که دو ساله و مخصوص کسانی که نمره پایین‌تر از دانشگاه تعلیم‌وتربیه کسب کرده‌اند است. دانشجویان دو سال در آن درس می‌خوانند و بعد به آنها مدرک لیسانس داده می‌شود، به مدارس می‌روند و درس می‌دهند.

تحصیلات در افغانستان الان در چه سطحی قرار دارد؟ شرایط نسبت به قبل بهتر شده است؟

در مورد میزان تحصیلات، افغانستان نسبت به ایران در سطح پایین‌تری قرار دارد چون ما در کشورمان جنگ و ناامنی زیادی داشتیم. با این حال میزان تحصیلات را در دو بعد می‌توانیم بررسی کنیم؛ بعد اول مقایسه تحصیلی و منابع موجود برای دانشجویان است. اگر دانشجویان منابع کامل و بهتری داشته باشند می‌توانند رشد بیشتری بکنند. موضوع دوم استعداد و لیاقت دانشجو است؛ کسی که استعداد بیشتری داشته باشد می‌تواند در همین شرایط هم پیشرفت کند. با وجود این که منابع برای ما بسته است، باز هم می‌توانیم از آنها استفاده کنیم. شخصی که در برنامه‌نویسی استعداد بالایی دارد اگر از حمایت قوی برخوردار باشد یا مثل ایران منابع خوب و قوی داشته باشد، می‌تواند پیشرفت کند. دانشجوهای افغانستان استعدادهای خیلی قوی دارند و می‌توانند در هر رشته‌ای که بخواهند پیشرفت کنند، حتی می‌توانند از استادهای دانشگاه قوی‌تر شوند. امروزه با وجود همه محدودیت‌هایی که در افغانستان وجود دارد، هرات توانسته است با استفاده از منابع خیلی باز و وسیع، پروژه‌های بزرگی را کار کند، برای وزارت کشور، برای قسمت‌های داخلی، برای وب‌سایت‌ها و خیلی جاهای دیگر. فضا خیلی بازتر شده است. در گذشته دسترسی به منابع اینترنتی کمتر وجود داشت و بیشتر به کتاب‌ها دسترسی داشتیم اما به دلیل برخی مشکلات مجبور به استفاده از سایت‌های اینترنتی بودیم. این روزها هم منابع قوی نداریم و بیشتر منابع ما اینترنتی هستند.

دانشجوهای افغانستان برای ادامه تحصیل بیشتر به چه کشورهایی می‌روند؟ ایران هم از مقاصد اصلی این دانشجویان است؟

دانشجوهای افغانستانی برای دریافت فوق لیسانس راهی کشورهای مختلفی می‌شوند. خیلی از همکلاسی‌های خودم برای گرفتن فوق لیسانس با استقبال از طرف ایران مواجه شدند و الان راحت درس می‌خوانند. چند نفر از دوستان دوران کنکورم در رشته‌های مهندسی ساختمان یا مهندسی برق در ایران تحصیل می‌کنند. بعضی‌ها هم که شرایط تحصیل در ایران را پیدا نمی‌کنند، بیشتر به کشورهای پاکستان و هندوستان می‌روند. برای دانشجوهای افغانستانی تحصیل در ایران جذاب‌تر از کشورهایی مثل هند و پاکستان است و با انگیزه زیادی به ایران می‌آیند. شرایط تحصیل غیر از این سه کشور در کشورها اروپایی سنگین‌تر و پرهزینه‌تر است.

از بین رشته‌ها، بیشتر دانشجوهای مهندسی ساختمان، مهندسی برق، نقشه‌برداری، کامپیوتر ساینس و ... به ایران می‌آیند. در رشته‌های حقوق، علوم سیاسی و اقتصاد کمتر دانشجو دیدم که به ایران بیاید.

برویم سراغ فرادرس. شما چگونه با فرادرس آشنا شدید؟

من از سال اول تحصیل یعنی حدود ۵ سال قبل با فرادرس آشنا شدم. در دوران تحصیل گاهی که پروژه‌های بزرگ به ما داده می‌شد، برای حل این پروژه‌ها نیاز به منابع اینترنتی داشتیم اما مشکل زبان باعث می‌شد به جای سایت‌های انگلیسی به سمت منابع ایران رجوع کنیم؛ چون منابع ایران خیلی کامل و واضح هستند و زبان آنها برای ما قابل فهم است. گاهی در این سرچ‌ها به محصولات فرادرس مراجعه می‌کردیم. چون محصولات فرادرس خیلی سالم و واضح و درست بود. بعد از اینکه توانستیم همه پروژه‌های مد نظر را حل کنیم، خواستیم با فرادرس هم صحبتی داشته باشیم؛ چون نام فرادرس در بین دانشجویان یک نام خیلی روشن است. همه ما دانشجویان از این محصولات استفاده می‌کردیم و خواستیم با فرادرس رابطه بین ایران و افغانستان را گسترش دهیم، محصولات فرادرس در افغانستان استفاده شود و با کمک فرادرس دانشجویان بتوانند پیشرفت و کشورمان را آباد کنند.

در ابتدا از آموزش‌های آفیس، فوتوشاپ، گرافیک و ... استفاده کردم و بعد، با پیشرفت پروژه‌ها، به منابع بزرگتری از شما نیازمند شدم. الان در شرکت «همراه» به عنوان دیتابیس دولوپر کار می‌کنم. در این مسیر بیشتر در قسمت ساخت دیتابیس یا درک کدهایی که در اینترنت قابل پیدا کردن نبود، از فرادرس استفاده کردیم.

مشکلات دانشجویان افغانستانی برای استفاده از آموزش های فرادرس چه چیزهایی است؟

ما یک سروی بین دانشجوهای کامپیوتر ساینس هرات افغانستان انجام دادیم، آنها می‌گویند فرادرس نام بزرگی است و رشد زیادی کرده است. ما از محصولات آن استفاده می‌کنیم و برای ما قابل فهم است.

دانشجویان افغانستان به دلیل نداشتن امکان پرداخت، نتوانستند به خوبی از این محصولات استفاده کنند. ما می‌خواهیم یک اکانت بانک افغانستانی به فرادرس اضافه کنیم که فرد بتواند پرداخت داشته باشد. شرکت همراه در هرات قصد دارد نمایندگی فرادرس را به صورت خیلی بزرگ احداث کند و تمام محصولات فرادرس هم در آنجا فروخته شود.

پیشنهادی برای بهتر و کامل‌تر شدن فرادرس دارید؟

مشکل بزرگ دانشجوهای افغانستان و همه دنیا پایان‌نامه است. دانشجویانی که مطالب را انگلیسی می‌نویسند که مشکل ندارند اما آنهایی که فارسی می‌نویسند، هر بار که به سایت‌های ایران مراجعه کردند، به دلیل مشکل در پرداخت نتوانستند از آن استفاده کنند. از طرفی رشته‌های دیگر مثل حقوق و طب هم نیاز به منابع اینترنتی دارند که بهترین این منابع می‌تواند فرادرس باشد.

افغانستان از نظر مالی مشکل دارد. رو به پیشرفت است اما همچنان دانشجویان پول کمی می‌توانند پرداخت کنند. با این حال اگر یک آموزش برایشان کاربردی باشد، حاضرند پول بیشتری هم پرداخت کنند.

گاهی استادها هم برای حل پروژه‌ها می‌توانند از محصولات فرادرس استفاده کنند. پیشنهاد دادن آن به دلیل مشکلات دایره‌های افغانستان امکان‌پذیر نیست اما به زبان آن را توصیه می‌کنند.

امکان دوبله آموزش‌های فرادرس به زبان‌های دیگر در افغانستان وجود دارد؟

درک محصولات فرادرس برای محصلینی که به زبان پشتو یا خارج از فارسی دری حرف می‌زنند، مشکل است. معمولا در افغانستان محصولات آموزشی کمتری وجود دارند. اگر فرادرس محصولات را برای ما آماده کند ما می‌توانیم به زبان‌های مثل پشتو برگردانیم و دانشجوها از آن استفاده کنند. ولایات و شهرهای زیادی وجود دارند که به زبان پشتو حرف می‌زنند و ما این امکان را داریم که آموزش‌ها را به زبان پشتو و دیگر زبان‌ها ارائه کنیم. در پایان صحبتمان از فرادرس تشکر می‌کنیم و امیدواریم روزی دانشجویان با استفاده از این محصولات پیشرفت کنند و یادشان نرود که محصولات فرادرس بود که در مسیر پیشرفت به آنها کمک کرد.

سوالات و نظرات مخاطبان گرامی

اگر سوال‌هایی مد نظر شما همراهان گرامی است، لطفا در بخش کامنت پست برای ما ارسال کنید؛ ما این سوال‌ها را در مصاحبه‌های بعدی استفاده می‌کنیم. همچنین اگر افراد و چهره‌های شاخصی را می شناسید که علاقه دارید با آنها نیز گفت‌وگو انجام دهیم، لطفا معرفی کنید.